سرآمد کنون قصّۀ یزدگرد...

به گزارش ایران اکونومیست به نقل از  خبرگزاری شعرایران-تارنا: افتخار ما ایرانیان به داشتن شاهنامه است. اگر امروز زبان ما هنوز فارسی است به تلاش بزرگان همچون فردوسی بوده است. شاهنامه اثر " حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی" (زاده ۳۱۹ -۳۹۷ شمسی) حماسه‌ای منظوم و شامل حدود ۶۰٬۰۰۰ بیت است که در روز ارد ماه اسفند سال ۳۸۸ شمسی به اتمام رسید. شاهنامه فردوسی یکی از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین حماسه‌های جهان است که سرایش آن سی سال به طول انجامید و به سه بخش اسطوره‌ای (از عهد کیومرث تا پادشاهی فریدون)، پهلوانی (از قیام کاوه آهنگر تا مرگ رستم) و تاریخی (از پادشاهی بهمن و ظهور اسکندر تا حمله به ایران توسط اعراب) تقسیم می‌شود.

در روز ارد كه روز بيست و پنجم از هر ماه خورشيدي است در ماه اسفند سال 400 هجري فردوسي پيش از آنكه قلم فروگذارد، مي‌نويسد: سرآمد كنون قصه يزدگرد/ به ماه سفندارمد روز ارد/ ز هجرت شده پنج هشتادبار/ به نام جهان‌داور كردگار.

(در تصویر زیر طرح مینیاتور صورت تابوت اسكندر که برگ مصور از شاهنامه دموت، تبریز، احتمالاً اواسط سدهٔ هشتم هجری را مشاهده می کنید.)

ریشه و داستان ضرب المثل شاهنامه آخرش خوش است از کجا آمده؟

در ابتدا بگوییم که این عبارت کنایه آمیز است زیرا پایان شاهنامه سقوط ایران به دست اعراب و کشته شدن رستم فرخزاد و فرار یزدگرد سوم و سرانجام مرگ او و نیز ناامیدی مردم از بیرون کردن اعراب جاهلی است. پس نتیجه می گیریم پایان شاهنامه خوش نیست و این جمله مفهومی کنایه آمیز دارد.

بیت‌های پایانی شاهنامه

بزرگان و بادانش آزادگان / نبشتند یکسر همه رایگان

نشسته نظاره من از دورشان / تو گفتی بُدم پیش مزدورشان

جز احسنت از ایشان نبُد بهره‌ام / بِکَفت اندر احسنت‌شان زَهره‌ام ...

نگه کن که این نامه تا جاودان / درفشی شود بر سرِ بخردان ...

چنین گفت نوشین‌روان را قباد / که چون شاه را سر بپیچد ز داد

کند چرخ، منشورِ او را سیاه / ستاره نخواند ورا نیز شاه

ستم، نامۀ عزلِ شاهان بوَد / چو دردِ دلِ بی‌گناهان بوَد ...

نباشد کسی در جهان پایدار / همان نامِ نیکو بوَد یادگار ...

سرآمد کنون قصّۀ یزدگرد / به ماهِ سفندارمد، روزِ ارد

ز هجرت شده پنج هشتاد بار / به نامِ جهان‌داورِ کردگار

چو این نامورنامه آمد به بُن / ز من رویِ کشور شود پرسخُن

از آن پس نمیرم که من زنده‌ام / که تخمِ سخن من پراکنده‌ام

هر آن کس که دارد هُش و رای و دین / پس از مرگ بر من کند آفرین

 معانی بعضی مصرع ها و واژگان برای درک بهتر به شرح زیر است:

در بیت سوم : بکفت : ترکید

در بیت چهارم : درفشی شود : مشهور شود

در بیت نهم : معنی مصراع دوم : در روز بیست و پنجم ماه اسفند

در بیت دهم : در مصراع اول : مراد سال چهارصد هجری قمری است