به گزارش ایران اکونومیست؛ شبکه اطلاع‌رسانی طلا و ارز: بازار جهانی نفت در هفته اخیر تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل متنوع و پیچیده سیاسی و اقتصادی قرار گرفته است. از یک سو، مذاکرات صلح بین اوکراین و روسیه که با حمایت ایالات متحده پیش می‌رود، امید به کاهش ریسک‌های ژئوپلیتیکی را ایجاد کرده است و از سوی دیگر، تحریم‌های جدید آمریکا علیه شرکت‌های بزرگ نفتی روسیه فشار عرضه را تحت تأثیر قرار داده است. همزمان، داده‌های اقتصادی آمریکا مانند گزارش اشتغال و فعالیت کارخانه‌ها، همراه با نوسانات ارزش دلار، بر انتظارات بازار نسبت به تقاضا و سیاست‌های پولی فدرال رزرو تأثیر گذاشته‌اند. در این میان، بخش تولید نفت شیل در ایالات متحده نیز تحت فشار اقتصادی و کاهش سودآوری قرار دارد و اقتصاد محلی شهرهای وابسته به نفت، مانند میدلند و اودسا، نشانه‌هایی از رکود و کاهش فعالیت اقتصادی از خود بروز داده‌اند. این مجموعه عوامل باعث شده است که قیمت نفت به پایین‌ترین سطح خود در یک ماه گذشته برسد و روند هفتگی نزولی داشته باشد، که تصویر پیچیده‌ای از تعامل عرضه، تقاضا و سیاست‌های جهانی ارائه می‌دهد.
1. کاهش شدید قیمت نفت
قیمت نفت در روز جمعه به شکل قابل توجهی کاهش یافت و این کاهش نه تنها بر معاملات روزانه، بلکه بر انتظارات هفتگی بازار نیز اثر گذاشت. معاملات آتی نفت برنت با کاهش 0.6 درصدی به 63.01 دلار و نفت خام وست تگزاس اینترمدیت (WTI) با کاهش 0.8 درصدی به 58.53 دلار رسیدند. این روند نزولی نشان‌دهنده واکنش معامله‌گران به مجموعه‌ای از عوامل است، از جمله افزایش عرضه احتمالی نفت روسیه پس از کاهش محدودیت‌ها و نگرانی از اشباع بازار جهانی. کاهش قیمت نفت همچنین بازتابی از ارزیابی سرمایه‌گذاران درباره تعادل شکننده عرضه و تقاضا در کوتاه‌مدت است و فشارهای اقتصادی و ژئوپلیتیکی را در تصمیمات خرید و فروش نفت منعکس می‌کند.
2. فشار هفتگی بر بازار نفت
طی هفته اخیر، هر دو شاخص نفتی حدود ۲ تا ۳ درصد کاهش قیمت داشتند که نشان‌دهنده فشار مداوم بر بازار و روند نزولی هفتگی است. معامله‌گران تحت تأثیر تحولات ژئوپلیتیکی و سیاسی از جمله مذاکرات صلح اوکراین و از سرگیری صادرات نفت روسیه قرار گرفتند. علاوه بر آن، نگرانی‌های بازار درباره اشباع عرضه، همراه با کاهش تقاضای برخی خریداران عمده مانند هند و چین، فشار بر قیمت‌ها را تشدید کرد. این روند نشان می‌دهد که بازار نفت نه تنها به عوامل اقتصادی داخلی، بلکه به تحولات بین‌المللی و سیاست‌های انرژی کشورها حساسیت بالایی دارد و حتی شایعات و گمانه‌زنی‌ها می‌تواند نوسانات قابل توجهی ایجاد کند.
3. طرح صلح اوکراین و واکنش زلنسکی
ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، اعلام کرد که یک طرح صلح ۲۸ ماده‌ای را از سوی آمریکا و روسیه دریافت کرده و تمایل دارد سریع روی آن کار کند. این طرح شامل امتیازات قابل توجه به روسیه، از جمله کنترل مناطقی از دونباس و کاهش توان نظامی اوکراین است. هواداران اوکراین این شرایط را عملاً تسلیم شدن می‌دانند و نشان می‌دهد که دستیابی به توافق نهایی هنوز دشوار و پر از موانع است. با این حال، تمایل زلنسکی به همکاری و مذاکرات نشان‌دهنده افزایش احتمال کاهش ریسک‌های ژئوپلیتیکی و ایجاد فضای آرامش نسبی در بازار نفت است که می‌تواند عرضه روسیه را افزایش داده و قیمت‌ها را تحت فشار نزولی قرار دهد.
۴. تأثیر تحریم‌های نفتی آمریکا
تحریم‌های ایالات متحده علیه شرکت‌های بزرگ نفتی روسیه، یعنی روسنفت و لوک‌اویل، رسماً از روز جمعه به اجرا درآمد، اما بازارها پیش‌تر اثرات آن را ارزیابی کرده بودند. این تحریم‌ها شامل محدودیت در صادرات نفت و محصولات نفتی و همچنین اختلال در فعالیت‌های بین‌المللی شرکت‌ها می‌شود. این محدودیت‌ها باعث شده‌اند که خریداران سنتی نفت روسیه، مانند هند و چین، از خرید محموله‌ها عقب‌نشینی کنند و در نتیجه کاهش درآمدهای نفتی روسیه تشدید شود. با این حال، بازار نفت همزمان انتظار دارد که در صورت کاهش تنش‌های دیپلماتیک و پیشرفت مذاکرات صلح اوکراین، این محدودیت‌ها تا حدی ملایم شود و جریان نفت روسیه افزایش یابد. این تناقض بین محدودیت عرضه و احتمال افزایش صادرات، فشار پیچیده‌ای بر قیمت‌ها ایجاد کرده و نوسانات کوتاه‌مدت را تقویت می‌کند. همچنین این تحریم‌ها نشان‌دهنده نقش گسترده سیاست خارجی و دیپلماسی در شکل‌دهی به بازار انرژی جهانی است و بر سرمایه‌گذاران فشار روانی و اقتصادی وارد می‌کند.
۵. داده‌های اشتغال آمریکا و تأثیر بر فدرال رزرو
گزارش اشتغال آمریکا که به تعویق افتاده بود، نشان داد که در ماه سپتامبر ۱۱۹ هزار شغل اضافه شده است، اما نرخ بیکاری به ۴.۴ درصد افزایش یافت. این داده‌ها برخلاف پیش‌بینی‌های بازار بود و باعث شد تحلیلگران و سرمایه‌گذاران احتمال کاهش نرخ بهره در جلسه دسامبر فدرال رزرو را کمتر ارزیابی کنند. کاهش نرخ بهره معمولاً می‌تواند رشد اقتصادی و تقاضای نفت را افزایش دهد، اما داده‌های اشتغال نشان دادند که اقتصاد آمریکا هنوز در مسیر تسهیل فوری سیاست پولی قرار ندارد. این امر باعث شد بازار نفت از منظر تقاضای داخلی آمریکا محتاط‌تر شود و فشار نزولی بر قیمت‌ها وارد شود. تحلیلگران نیز تأکید کردند که با توجه به تغییر موضع اخیر فدرال رزرو و عدم انتشار داده‌های رسمی قبل از جلسه FOMC، احتمال اقدام بعدی بانک مرکزی تا اوایل ۲۰۲۶ به تعویق خواهد افتاد و این باعث افزایش عدم قطعیت در بازار نفت شده است.
۶. افت قیمت نفت به پایین‌ترین حد یک ماه
قیمت نفت برنت به 62.56 دلار و WTI به 58.06 دلار رسیدند و هر دو شاخص به پایین‌ترین سطح از ۲۱ اکتبر کاهش یافتند. این افت قیمت نه تنها نتیجه فشارهای سیاسی و اقتصادی، بلکه ناشی از ترکیبی از عوامل روانی سرمایه‌گذاران و نگرانی از اشباع عرضه جهانی بود. به ویژه انتشار خبر مذاکرات صلح اوکراین و همزمان اجرای تحریم‌های آمریکا بر شرکت‌های نفتی روسیه، باعث شد معامله‌گران مجدداً ارزیابی ریسک خود را بازنگری کنند و با احتیاط بیشتری وارد بازار شوند. این کاهش قیمت همچنین نشان‌دهنده حساسیت شدید بازار به هرگونه تغییرات ژئوپلیتیکی و اقتصادی است و تأکید می‌کند که حتی سیگنال‌های امیدوارکننده برای کاهش ریسک‌ها می‌توانند همزمان با فشارهای عرضه، قیمت‌ها را تحت تأثیر قرار دهند.
۷. فشار نزولی بازار با تلاش‌های صلح
تلاش‌های آمریکا برای پیشبرد توافق صلح بین اوکراین و روسیه باعث شد سرمایه‌گذاران نسبت به کاهش ریسک‌های ژئوپلیتیکی خوش‌بین شوند. در این زمینه، بازار نفت متوجه شد که اگر یک توافق صلح حاصل شود، روسیه قادر خواهد بود نفت بیشتری صادر کند و این می‌تواند به طور مستقیم بر تعادل عرضه جهانی اثر بگذارد و قیمت‌ها را کاهش دهد. همزمان، اجرای تحریم‌ها علیه روسنفت و لوک‌اویل باعث شد تحلیلگران بازار بتوانند سناریوهای مختلف عرضه روسیه را ارزیابی کنند. در مجموع، این عوامل باعث شد سرمایه‌گذاران خطرات ژئوپلیتیکی را کمتر از گذشته ارزیابی کنند و در نتیجه فشار نزولی بر قیمت نفت تقویت شود. این وضعیت همچنین نشان‌دهنده پیچیدگی بازارهای جهانی انرژی است که تحت تأثیر همزمان سیاست خارجی، تحریم‌ها و دیپلماسی قرار دارند.
۸. واکنش ولادیمیر زلنسکی و پوتین
واکنش روسیه و اوکراین نسبت به طرح صلح پیشنهادی آمریکا پیچیدگی مذاکرات را به وضوح نشان می‌دهد. زلنسکی هشدار داد که پذیرش این طرح می‌تواند باعث از دست رفتن حمایت و عزت اوکراین شود، زیرا شامل امتیازات ارضی به روسیه و کاهش توان نظامی است، امتیازاتی که قبلاً غیرقابل قبول تلقی می‌شدند. پوتین نیز اعلام کرد که این طرح می‌تواند پایه‌ای برای حل مناقشه باشد، اما در صورت رد آن، نیروهای روسیه پیشروی بیشتری خواهند کرد. این شرایط نشان‌دهنده تنش شدید بین حفظ حاکمیت ملی و فشارهای بین‌المللی برای حل بحران است. بازار نفت تحت تأثیر این عدم قطعیت‌ها نوسانات بیشتری را تجربه می‌کند، زیرا احتمال افزایش یا کاهش عرضه نفت روسیه مستقیماً به نتیجه مذاکرات وابسته است.
۹. پتانسیل افزایش صادرات نفت روسیه
در صورت دستیابی به توافق صلح، روسیه می‌تواند صادرات نفت خود را افزایش دهد و از این طریق سهم بیشتری از بازار جهانی را تأمین کند. با توجه به اینکه روسیه در سال ۲۰۲۴ پس از آمریکا دومین تولیدکننده بزرگ نفت جهان بود، این افزایش عرضه می‌تواند فشار نزولی قابل توجهی بر قیمت‌های جهانی وارد کند. مدیران بانک‌ها و تحلیلگران انرژی با دقت این سناریو را دنبال می‌کنند تا اثرات آن بر تعادل عرضه و تقاضا و قیمت‌های جهانی را ارزیابی کنند. از منظر بازار، حتی احتمال تحقق این سناریو می‌تواند باعث اصلاح قیمت‌ها و کاهش ریسک‌های مرتبط با عرضه روسیه شود.
۱۰. نقش دلار و نرخ بهره
افزایش ارزش دلار آمریکا در برابر سایر ارزها باعث شد که نفت برای خریداران بین‌المللی گران‌تر شود و فشار نزولی بر تقاضا وارد شود. همزمان، عدم قطعیت در سیاست‌های فدرال رزرو نسبت به کاهش نرخ بهره، باعث شد سرمایه‌گذاران نسبت به رشد اقتصادی و تقاضای نفت در کوتاه‌مدت محتاط باشند. تحلیلگران پیش‌بینی کرده‌اند که اقدام بعدی بانک مرکزی آمریکا ممکن است تا اوایل سال ۲۰۲۶ به تعویق بیفتد، که این شرایط باعث شد بازار نفت در مواجهه با عدم قطعیت‌های مالی و ارزی، نوسانات بیشتری را تجربه کند.
۱۱. وضعیت تولید و تقاضای نفت آمریکا
آخرین داده‌های اداره اطلاعات انرژی (EIA) نشان داد که موجودی نفت خام تجاری کاهش یافته است، ناشی از صادرات قوی، اما موجودی بنزین و فرآورده‌های تقطیری افزایش یافته که نشانه تقاضای ضعیف داخلی است. این شرایط ترکیبی از کاهش ذخایر و افزایش فرآورده‌های پالایشگاهی باعث شده است فشار بر بازار نفت پیچیده‌تر شود. از یک سو، کاهش ذخایر به حمایت از قیمت‌ها کمک می‌کند، و از سوی دیگر، افزایش فرآورده‌های بنزینی و تقطیری نشان‌دهنده ضعف تقاضا در بازار داخلی است، که فشار نزولی بر قیمت‌ها را تشدید می‌کند. بنابراین، بازار نفت در کوتاه‌مدت بین این دو نیروی متضاد گرفتار شده است.
۱۲. رکود صنعت شیل در تگزاس
در قلب صنعت شیل ایالات متحده، به ویژه در میدان پرمین تگزاس، تولید نفت همچنان در حال افزایش است، اما کسب‌وکارهای کوچک مرتبط با تجهیزات و خدمات کاهش ۲۵ درصدی فروش را تجربه کرده‌اند. مارک واترز، صاحب یک فروشگاه تجهیزات ایمنی، اشاره کرده که فروش ابزارهای ضروری برای عملیات میدان نفتی کاهش چشمگیری داشته است و آینده نزدیک اقتصادی برای او و دیگران در این منطقه مبهم است. این نشان می‌دهد که قیمت‌های فعلی نفت، حدود ۶۰ دلار، برای حفظ سودآوری کافی نیست و مناطق وابسته به صنعت نفت با کاهش درآمد، احتمال رکود اقتصادی و محدودیت در سرمایه‌گذاری را تجربه می‌کنند. این شرایط می‌تواند بر استخدام و فعالیت‌های خدماتی و مهندسی در این مناطق تأثیر طولانی‌مدت داشته باشد.
۱۳. کاهش دکل‌های حفاری و بهره‌وری
تعداد دکل‌های حفاری پرمین به ۲۵۲ واحد کاهش یافته که شدیدترین کاهش از سال ۲۰۲۰ است. این کاهش در حالی است که بهره‌وری بالاتر به تولیدکنندگان اجازه می‌دهد نفت بیشتری از چاه‌های کمتر استخراج کنند. کاهش دکل‌ها نشانه‌ای از محدودیت رشد آینده تولید است و می‌تواند اثرات مالی و اقتصادی عمیقی بر شرکت‌های نفتی داشته باشد، زیرا کاهش سرمایه‌گذاری و افزایش هزینه‌ها می‌تواند سودآوری را تحت فشار قرار دهد. علاوه بر این، کاهش دکل‌ها بر اقتصاد محلی و اشتغال در شهرهای وابسته به نفت نیز تأثیر منفی می‌گذارد و رکود منطقه‌ای را تشدید می‌کند.
۱۴. افزایش هزینه‌های تولید و نیاز به قیمت بالاتر
تورم، تعرفه‌های تجاری و افزایش هزینه‌های عملیاتی باعث شده که حفاری و تکمیل یک چاه شیل حدود ۱۰ تا ۱۲ میلیون دلار هزینه داشته باشد، ۵ تا ۱۰ درصد بیشتر از سال گذشته. با قیمت‌های فعلی نفت حدود ۶۰ دلار، بسیاری از تولیدکنندگان قادر به کسب سود کافی نیستند و برای حفظ و رشد تولید به قیمت‌های حدود ۷۰ دلار نیاز دارند. این شرایط باعث شده است شرکت‌ها فشار مالی بیشتری را تجربه کنند و ممکن است سطح تولید کاهش یابد یا سرمایه‌گذاری جدید به تأخیر بیفتد. به عبارت دیگر، چرخه اقتصادی صنعت شیل اکنون در حالت «وارونه» قرار دارد، جایی که هزینه‌ها بالا رفته و درآمدها کاهش یافته است.
۱۵. مناقشه حفاری در سواحل فلوریدا
طرح دولت ترامپ برای مجوز حفاری نفت و گاز در بخش شرقی خلیج مکزیک با مخالفت قاطع جمهوری‌خواهان فلوریدا، از جمله فرماندار ران دسانتیس و سناتورها، مواجه شد. آنها تأکید کردند که حفاری در این مناطق می‌تواند به گردشگری، محیط زیست و فعالیت‌های نظامی آسیب بزند. این مناقشه نشان می‌دهد که سیاست انرژی داخلی آمریکا هنوز با موانع قانونی، سیاسی و اجتماعی مواجه است و توسعه منابع جدید نفتی در این مناطق محدود خواهد بود. نتیجه این مناقشه بر سیاست‌های انرژی و تصمیمات سرمایه‌گذاری شرکت‌های نفتی تأثیر مستقیم دارد و می‌تواند در بلندمدت بر عرضه نفت داخلی و ثبات بازار تأثیرگذار باشد.
نتیجه‌گیری
تحولات اخیر بازار نفت ترکیبی از فشارهای ژئوپلیتیکی، اقتصادی و داخلی را نشان می‌دهد. مذاکرات صلح اوکراین، تحریم‌های آمریکا علیه روسیه، نوسانات نرخ بهره و ارزش دلار، کاهش تقاضای داخلی و فشارهای مالی در صنعت شیل، همگی باعث کاهش قیمت‌ها و افزایش نوسانات در بازار جهانی شده‌اند. علاوه بر این، رکود در مناطق وابسته به نفت در تگزاس و مناقشات سیاسی در آمریکا نشان‌دهنده محدودیت‌های عملیاتی و اقتصادی صنعت نفت است. در نتیجه، بازار نفت در کوتاه‌مدت با عدم قطعیت‌های شدید مواجه است و هر تحول ژئوپلیتیکی یا اقتصادی می‌تواند تأثیر سریع و گسترده‌ای بر قیمت‌ها و تعادل عرضه و تقاضا داشته باشد.
