پیامبر اکرم (ص) در اولین روز از ماه مبارک رمضان دست به درگاه الهی برداشته و اینگونه دعا کردند اَللّهُمَّ اجْعَلْ صِیامِی فِیهِ صِیامَ الصَّائِمِینَ وَ قِیامِی فِیهِ قِیامَ الْقَائِمِینَ وَ نَبِّهْنِی فِیهِ عَنْ نَوْمَةِ الْغَافِلِینَ وَ هَبْ لِی جُرْمِی فِیهِ یا إِلَهَ الْعَالَمِینَ وَ اعْفُ عَنِّی یا عَافِیا عَنِ الْمُجْرِمِینَ ؛ خدایا روزه‌ام را در این ماه، روزه روزه داران قرار ده و شب زنده داری‌ام را شب‌زنده داری شب‌زنده داران و از غفلت و بی‌خبری بیدارم کن و گناهم را در این روز ببخش. ای معبود جهانیان از من درگذر، ای درگذرنده از گنهکاران.
اگرچه روزه‌داری یکی از عبادت های این ماه است ولی توجه به آداب روزه داری مهم است و بزرگان اخلاق سفارش کرده اند که مبادا به کمترین درجه آن یعنی خودداری از خوردن و آشامیدن در این ماه بسنده کنیم. پیامبر اکرم (ص) فرمود با تشنگی و گرسنگی با نفس هایتان مبارزه کنید. همانا پاداش این کار همانند پاداش مبارزه در راه خداست و عملی دوست داشتنی تر از گرسنگی و تشنگی در نزد خدا نیست.
حجت الاسلام علی‌رضا شاه فضل قمصری به خبرنگار معارف ایران اکونومیست گفت: در این دعا در ابتدا از خدا می خواهیم که روزه و نماز ما را در کنار نماز و روزه عبادت کنندگان حقیقی قرار دهد. همانطور که می دانیم عبادات افراد مختلف متناسب با جایگاه معنوی شان ثواب های مختلف دارد.
وی افزود: برخی ثواب عبادتشان در اوج قرار دارد و برخی ثواب عبادتشان بسیار اندک است. مثلا در روایتی می فرماید برخی از افراد در ماه مبارک رمضان روزه می گیرند اما تنها چیزی که از ماه رمضان درک می کنند گرسنگی و تشنگی است و در روایت دیگر می خوانیم کسی که از اول شب تا آخر شب نماز بخواند ولی قلبش با عبادت همراه نباشد ثواب عبادتش از دو رکعت نمازی که با حضور قلب خوانده شود کمتر است. بنا بر این از خدا درخواست می کنیم که ثواب نماز و روزه ماه رمضان ما را معادل ثواب نماز و روزه انسان های بزرگ قرار دهد و به کوچکی عبات ما نگاه نکند.
استاد معارف دانشگاه علوم پزشکی کاشان اضافه کرد: در فراز دیگر این دعا از خداوند درخواست می کنیم ما را از خواب غفلت بیدار نماید. از آنجایی که انسان علاقه زیادی به دنیا دارد ممکن است به مرور زمان از حقیقت اصلی خود و جهان آخرت و عالم معنا که حیات حقیقی است، غفلت نماید.
وی ادامه داد: کسانی که تمام توجشهان به عالم دنیا می باشد در واقع در خواب غفلت هستند؛ همانگونه که در روایت می خوانیم الناس نیام فاذا ماتوا انتبهوا یعنی برخی از مردم در خواب هستند و زمانی از خواب بیدار می شوند که مرگشان فرا می رسد و در واقع مرگ، آنها را از خواب بیدار می کند در حالی که این بیداری فایده ای ندارد. خوشا به حال کسانی که در همین دنیا بیدار باشند و توجهشان، هم به دنیا و هم به جهان آخرت باشد و سخنشان همواره با خدا این است که ربنا آتنا فی الدنیا حسنه و فی الاخره حسنه (سوره بقره آیه ۲۰۱) ماه رمضان بهترین ماه برای بیداری انسان از خواب غفلت و دل کندن از دنیاست.
برخی نیز به ضرورت درک مفاهیم و معانی عبادت در ماه رمضان تاکید دارند. حجت الاسلام حسن عامری استاد حوزه علمیه حضرت عبدالعظیم (ع) گفت: در بسیاری از روایات آمده که برخی افراد از روزه داری فقط گرسنگی و تشنگی آن را درک می کنند و این صیام صائمین نیست یا برخی از نماز فقط به دنبال رفع تکلیف هستند و چنین نمازی، قیام قائمین نیست.
وی افزود: تعبیر قرآن به قیام قائمین به صورت المقیمین الصلاه آمده است. یعنی کسانی که هیچگاه از نماز خارج نمی شوند و به قول باباطاهر عریان خوشا آنان که دائم در نمازند و منظور از دائم در نماز بودن ،دائم زمانی نیست بلکه معنای آن این است که از مفاهیم و معانی که نماز برای آنها ایجاد می کند، خارج نمی شود. روزه نیز به همین معناست. یعنی یک روزه دار واقعی نباید تا سال بعد از این حال و هوا خارج شود تا به ماه رمضان سال آینده متصل شود.
عامری در ادامه دعای روز اول تاکید کرد: برای این که به این دو مفهوم یعنی نماز و روزه واقعی برسیم، نیازمند دو چیز هستیم. اولین نکته این است که از خواب غفلت بیدار شویم و توجه پیدا کنیم که ماه رمضان و قرآن و نماز برای چیست و این بیداری نسبت به مفاهیم و معارف الهی مهم است.
