رستم و سهراب ایرلندی

به گزارش ایران اکونومیست به نقل از  خبرگزاری شعرایران-تارنا: داستان نبرد تن به تن میان دو جنگجوی نیرومند که پدر و پسر هستند ولی هیچ یک از آن دو از نسبت خویشاوندی و خونی که با یکدیگر دارند خبر ندارند و در نهایت کشته شدن پسر به دست پدر و آگاهی یافتن پدر از اینکه حریف مقابل پسر خود اوست درحالیکه فرزند ضربه ای کاری خورده و زخمی مهلک برداشته و در حال احتضار است. با توجه به قدمت افسانه های ایرانی که ریشه در حقیقت دارد، کمتر جای تردید است که داستان ایرلندی از اصل روایت ایرانی برداشت شده و ریشه این حکایت همان داستان رستم و سهراب شاهنامه است. نمایشنامه مورد نظر کوهولین نام دارد که از نظر بررسی در دسته بندی ادبیات تطبیقی و تحقیقی قرار می گیرد. در حیطه ادبیات تطبیقی هیچ ملتی هویت خالصی ندارد و هر فرهنگی از فرهنگ های دیگر تأثیر پذیرفته است. 

ویلیام باتلر روایت ایرلندی داستان را به شکلی هنرمندانه در قالب نمایشنامه در آورده که ترجمه فارسی آن نخستین بار در سال 1313 خورشیدی در دروه پهلوی اول به مناسبت برگزاری جشن هزاره فردوسی در ایران در بخش فردوسی نامه مجله مهر منتشر گردید.

آشناسازی شخصیت های برابر در داستان کوهولین و رستم و سهراب:

کوهولین = رستم

کانلاخ یا کلانچ = سهراب

اویفه =  ترکیبی از تهمینه و گرد آفرید

کنوهار = کاووس

رستم روزی در راه نخجیر به سوی توران می رود و در دشتی خواب او را فرا می گیرد پس از بيدارى، اسبش رخش را نمی یابد. در ادامه جستوجو، شاه سمنگان او را به دربار خودمی خواند. و رستم با دختر شاه سمنگان آشنا می شود و با او ازدواج مىكند و نطفه سهراب بسته می شود. در نمايشنامه  باتلر، كوهولين درخلال نبرد خود با ملكه اويفه، عشق را تجربه می كندو نطفه جوان جنگجو (پسر كوهولين، کلانچ) بسته می شود.

اویفه ترکیبی است از تهمینه و گردآفرید، زیرا از یک طرف مادر پهلوان جوان (سهراب برابر کانلاخ) و از طرفی دیگر زنی جنگاور و عشق انگیز است. با این تفاوت که در جغرافیای ایرلند پدر بجای پسر با بعد دوم شخصیت اویفه که همان گردآفرید است می جنگد و عشق ورزی می کند.( اشاره به داستان سهراب و گرد آفرید )

هنگامى كه سهراب به طرف ايران لشكركشى می كند و می خواهد كاووس را از تخت بركند و سرنگون سازد و رستم پدرش را بر تخت پادشاهى بنشاند، افراسياب به پهلوانان لشكر خود (هومان و بارمان ) توصيه می كند كه مبادا سهراب پدر خود را بشناسد.

در شاهنامه فردوسى، وقتى يك مرد ايرانى با زن تورانى ازدواج می كند، نتيجه آن شوم و ناگوار است. چنانچه ازدواج رستم با تهمينه شوم است و ثمره ى تلخى دارد. در «نمايشنامه باتلر» نيز اين ويژگى وجود دارد، به طوریكه از ازدواج كوهولين با ملكه اويفه (دشمن خود) فرزندى به دنيا می آيد و قربانى می شود. البته بايد اضافه كرد كه اين ويژگى مختص داستان غم انگيز «رستم و سهراب» نيست و در داستان «سياوش» نيز وجود دارد. سياوش پسر كاووس است و خاندان مادرى وى از تورانيان است.

به قلم: دانیال فتحی لاطران