حجت اله مرادخانی
پژوهشگر صنایع خلاق و مدرس دانشگاه
«در دنیای امروز طراحی یکی از بسترهای مهم به ثمر نشستن فرآیند خلاقیت و نوآوری است. عرصه‌ای متنوع که تمام محصولات بشر را واجد جذابیت برای مخاطب می‌کند و این روند، تاثیر غیرقابل انکاری بر موفیقت تجاری و اقتصادی تمام کسب و کارهای امروز دنیا دارد. طراحی دیگر تنها یک مهارت، هنر و یا قابلیت فردی نیست و تبدیل به صنعتی بزرگ با محصولاتی بسیار متنوع شده است و گردش مالی قابل اعتنایی را در دنیا به خود اختصاص داده است. صنعت طراحی شامل محصولاتی مانند: طراحی مد و لباس، طراحی داخلی، جواهرات، گرافیک، اسباب بازی، مصالح کاربردی معماری و به طور کلی تمامی کالاهایی است که حاصل طراحی خلاقانه و بدیع هستند. تنوعی جذاب که هم از نظر زیبایی شناسی و هم از نظر کاربرد می‌تواند پاسخگوی خواسته مخاطبان زیادی در دنیا باشد و منطبق به سبک فعالیت و زندگی آنها، احصاص رضایت مطلوبی فراهم آورد.
بر همین اساس صنعت طراحی در عرصه اقتصاد خلاق نیز جایگاه محوری داشته و همانگونه که معرفی شد، محصولات این صنعت، از پرمخاطب‌ترین گروه‌ها از صنایع خلاق به شمار می‌روند. محصولاتی که از نظر تنوع و کاربرد، جایگاه ویژه‌ای در سبد مصرف مخاطبان مختلف دارند و همواره به عنوان ترندهای جهانی مورد توجه رسانه‌های جمعی هم قرار می‌گیرند. از سوی دیگر باید افزود این محصولات به واسطه انعکاس مولفه‌های هویتی و فرهنگی هر کشور می‌توانند به مثابه رسانه پرنفوذ ناخودآگاه جمعی مردم دنیا را به سوی برندهای ملی کشورهای فعال در این حوزه متمایل سازد.
با نگاهی به آخرین گزارش اقتصاد خلاق دنیا که در سال ۲۰۱۸ از سوی کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد (آنکتاد) منتشر شد، گروه محصولات صنعت طراحی سهم اصلی تجارت کالاهای خلاق دنیا را به خود اختصاص داده‌اند. بر اساس آمارهای رسمی آن گزارش، ۶۲ درصد از کل ارزش بازار صادرات صنایع خلاق، به صنعت طراحی اختصاص یافته است و این نکته به وضوح بیانگر جایگاه ویژه این محصولات در تجارت جهانی صنایع خلاق است. با نگاهی به روند صادرات این صنعت در بازه زمانی ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۵ می‌بینیم که فرآیند غالب بیانگر رشد مستمر آن است به گونه‌ای که صادرات محصولات طراحی از رقم ۱۱۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۲ به رقم ۳۱۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۵ رسیده است. روندی که بیانگر رشد پیوسته و جایگاه راهبردی و جذابیت بسیار بالای این کالاها نزد مخاطبان در اقصی نقاط دنیاست.
از سوی دیگر در عرصه واردات کالاهای خلاق نیز شرایط مشابهی حاکم است و ۵۹ درصد از بازار واردات صنایع خلاق به محصولات صنعت طراحی اختصاص یافته است. به عبارت دیگر کشورهای فعال در عرصه صنایع خلاق در کنار تمرکز بر صادرات محصولات طراحی، در زمینه واردات نیز گرایش محصوصی به این کالاها از دیگر کشورها دارند. چراکه رفتار بازارهای جهانی و سلیقه مخاطب امروز بیانگر گرایش به محصولات و کالاهای صنعت طراحی است و بدیهی است که سرمایه گذاران و بنگاه های کوچک و بزرگ خرده فروشی برای رونق بیشتر بازار خود به به این حوزه تمایل محسوسی نشان دهند. با نگاهی به این سیر صعودی به نظر می رسد که روند در سال های پیش رو همچنان به رشد خود ادامه دهد و بی تردید اقتصادهای توسعه یافته و درحال توسعه نسبت به صنعت طراحی برنامه ها و رویکرد راهبردی خواهند داشت.
اگر بخواهیم در این بین به بررسی نمونه‌ای پیشرو در صنعت طراحی بپردازیم باید گفت که کشور چین به عنوان بزرگترین صادرکننده صنایع خلاق در دنیا، تمرکز ویژه‌ای بر محصولات صنعت طراحی داشته و بیش از ۶۵ درصد از صادرات خلاق خود را به این محصولات اختصاص داده است. برنامه‌های چین برای توسعه صنایع خلاق، بویژه محصولات طراحی، از مهم‌ترین عوامل توسعه بازار صنایع خلاق در کشورهای در حال توسعه شرق و جنوب شرق آسیا محسوب می‌شود و این مسئله خود باعث ارتقا نرخ رشد اقتصادی این کشورها و بهبود وضعیت اشتغال در آنها شده است.
با کمی تامل درخصوص شرایط و روند موجود در تجارت صنایع خلاق و رشد مستمر و افزایشی صادرات و واردات محصولات صنعت طراحی در این اقتصاد، به نظر می‌رسد سهم این محصولات در بازار جهانی همچنان با رشد و توسعه فزاینده‌ای همراه باشد و مخاطبان تولیدات خلاق اشتیاق بیشتری نسبت به این کالاها از خود نشان دهند. از آنجا که تغییرات سبک زندگی و نحوه گذران رویدادهای فردی و جمعی انسان مدام در حال تغییر است، این صنعت طراحی است که خواهد توانست پاسخگوی خواسته‌های نوظهور بشر باشد. در نتیجه روند فزآینده آن در سال‌های پیش رو همچنان استمرار خواهد یافت و با توجه تحلیل دو دهه اخیر می‌توان انتظار داشت در کنار کشورهای در حال توسعه، اقتصادهای توسعه یافته دنیا نیز برای پایداری بیشتر اشتغال خود و حفظ ثبات اقتصادی برنامه ریزی‌ها و سرمایه گذاری‌های بیشتر و فراگیرتری در این عرصه داشته باشند.»
