هنرمندان باید با تلفیق اصالت و نوآوری، صنایع دستی را متحول کنند

به گزارش ایران اکونومیست، صنایع خلاق، به‌عنوان بخش نوپای اقتصاد فرهنگ‌محور، بر پایه نوآوری، ایده و تولیدات هنری شکل می‌گیرد و نقشی کلیدی در توسعه فرهنگی و اقتصادی جوامع ایفا می‌کند. در این میان، صنایع دستی به‌واسطه ریشه‌های عمیق در سنت و هویت ملی، ظرفیتی منحصربه‌فرد برای حضور در عرصه خلاقیت دارند. پیوند میان این دو حوزه، نه‌تنها حفظ اصالت‌های هنری را در پی دارد که راه را برای نوآوری، روزآمدی و حضور مؤثر در بازارهای جهانی نیز هموار می‌سازد.

صنایع دستی ایران، با پشتوانه‌ای هزاران‌ساله از اصالت، زیبایی‌شناسی و تنوع فرهنگی، گنجینه‌ای زنده از هویت و تاریخ این سرزمین است. این میراث ارزشمند در دنیای امروز می‌تواند با ورود به قلمرو صنایع خلاق، به نوزایی برسد. پیوند میان صنایع دستی و صنایع خلاق، افق‌های تازه‌ای برای حضور مؤثرتر در بازارهای جهانی، خلق ارزش افزوده و جذب نسل جدید مخاطبان فراهم خواهد ساخت.

محمدرضا ملامحمد، مدیر خانه خلاق صنایع‌دستی استاد حسین بهزاد، با تأکید بر اهمیت توجه به صنایع خلاق در حفظ و احیای صنایع دستی گفت: وقتی از خلاقیت صحبت می‌کنیم، لازم است از زوایای مختلف به آن بپردازیم. یکی از جنبه‌های آن، خلاقیت محتوایی است. این نوع خلاقیت برآمده از اصالت‌های هنری کشور ماست؛ پیشینه‌ای تاریخی و غنی که سرشار از نقش‌مایه‌ها و عناصر اصیل هنری است. خوشبختانه این پیشینه، فرصت مغتنمی فراهم کرده تا با بهره‌گیری از این نقوش و هنرهای گذشته، آن‌ها را به شیوه‌ای کارآمد و روزآمد ارائه کنیم. این روزآمدی می‌تواند در شاخه‌های مختلف هنر جلوه‌گر شود.

وی اضافه کرد: هنرمندان ما، همان دستگاه پرتوانی هستند که در گذشته‌های دور توانسته‌اند آثار فاخری خلق کنند. امروز نیز باید متناسب با شرایط کنونی جامعه، ایده‌های نوآورانه‌ای ارائه دهند. یکی از راه‌های تحقق این امر، تعامل میان هنرمندان شاخه‌های مختلف هنری است. آنچه ما امروز با عنوان «کارگاه تجربه‌ خلاق» از آن یاد می‌کنیم، دقیقاً مبتنی بر همین ضرورت است. بسیاری از هنرمندان، به دلیل خلق انفرادی اثر، در خلوت خود کار می‌کردند و از تعامل با دیگر شاخه‌های هنری غافل می‌ماندند. در گذشته نیز چنین بوده و تجمیع هنرها به‌ندرت رخ می‌داده است؛ هنرمند برای خود کاری را انجام می‌داد بی‌آن‌که ارتباطی با سایر رشته‌ها برقرار کند.

درهم‌آمیختن تجربیات و اندیشه‌ها، از راه‌های مهم خلاقیت هنری است

مدیر خانه خلاق صنایع‌دستی استاد حسین بهزاد، با اشاره به این که امروز اصل بر این است که «تجمیع هنری» اتفاق بیفتد، بیان کرد: «تجمیع هنری» یعنی هنرمندان در یک فضای تضارب فکری و هنری قرار بگیرند، آثار یکدیگر را ببینند و بتوانند به ترکیبی خلاقانه برسند. این تلفیق پیش‌تر وجود نداشته یا بسیار کم‌رنگ بوده است. در صورتی که یکی از راه‌های دستیابی به خلاقیت، همین درهم‌آمیختن تجربیات و اندیشه‌های هنری است. در این فرآیند، آزمون و خطا نیز بخشی طبیعی از کار است؛ گاهی آثار خلاقانه و ابتکارات نوظهور از دل آن بیرون می‌آید و گاهی هم نتایجی حاصل می‌شود که در گذر زمان ارزش خود را نشان می‌دهند. بنابراین، همکاری بین‌رشته‌ای از اصول مهم خلاقیت است. وقتی رشته‌های مختلف هنری با یکدیگر تعامل پیدا کنند و از لحاظ محتوایی غنی شوند، نتایج قابل توجهی حاصل می‌شود.

ملامحمد بیان کرد: نکته دیگر این است که ما باید شناخت دقیقی از وضعیت جهانی داشته باشیم؛ طبیعتاً انسانی که صد سال پیش می‌زیسته، از نظر ظرفیت‌های درونی، تعاملات و ارتباطات، اساساً با انسان امروزی قابل مقایسه نیست. وقتی به تکنیک‌ها و ابزارهای نوین نگاه می‌کنیم، درمی‌یابیم که ناگزیر باید با تکیه بر آن‌ها، آثار جدیدی خلق کنیم که برای مخاطب امروزی قابل درک و پذیرش باشد. مخاطبان امروز باید این روزآمدی و کارآمدی را در صنایع دستی ما ببینند. تحقق این امر، همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره کردم، نیازمند شناخت دنیای جدید، مخاطب جدید و انسان معاصر است.

آگاهی از نیاز انسان امروز، لازمه خلاقیت در صنایع دستی است

وی با تأکید بر این که آگاهی از نیازها و خواسته‌های انسان جدید، لازمه خلاقیت در صنایع دستی است، اضافه کرد: نگاه انسان امروز به فرهنگ، تفاوتی بنیادین با گذشته دارد. ما باید نسل جدید را بشناسیم، خواسته‌هایش را درک کنیم و متناسب با آن، تعامل هنری برقرار کنیم. این کار فرآیندی زمان‌بر است که باید به درستی انجام شود و خوشبختانه کار اکنون آغاز شده است. اگر این فرآیند با حضور هنرمندان جوان، خوش‌ذوق و فعال به‌درستی پیش برود، بدون تردید شاهد بروز صنایع خلاق در حوزه صنایع دستی خواهیم بود.

ملامحمد در پاسخ به این سوال که آیا خانه‌های هنر یا خانه‌های خلاقیت هنری، در همین راستا شکل گرفته‌اند، گفت: این خانه‌ها یکی از ظرفیت‌های مهم در این حوزه به‌شمار می‌روند. برای مثال، استاد حسین بهزاد، نگارگر برجسته‌ای که در گذشته تحولی جدی در نگارگری به‌وجود آورد، الهام‌بخش همین رویکرد است.

مدیر خانه خلاق صنایع‌دستی استاد حسین بهزاد، اظهار داشت: امروز هم، افرادی که با ما همکاری می‌کنند و به عضویت خانه بهزاد درمی‌آیند، می‌توانند این تحول را ادامه دهند. این خانه، باید محملی برای حضور و شکوفایی استعدادهای نو باشد. هم‌اکنون بسیاری از مجموعه‌های خلاق شناسایی شده‌اند و در ادامه نیز قصد داریم سایر استعدادها را شناسایی و از آن‌ها حمایت کنیم: حمایت در زمینه طراحی، روایت‌گری، و بسته‌بندی؛ زیرا این‌ها مواردی هستند که صنایع دستی ما در آن ضعف‌هایی دارد.