نویسنده به «هناسه» تعلق خاطر دارد

به گزارش ایران اکونومیست از روابط عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی،‌ نشست پانزدهم از سلسله نشست‌های «پاورقی» که محفلی برای گفت‌وگوی اهالی کتاب با محوریت تولیدات مراکز استانی حوزه هنری است، به بررسی و نقد رمان «هَناسَه» اختصاص یافت.

در این نشست با حضور راضیه بهرامی‌راد نویسنده و محمد قاسمی‌پور کارشناس و منتقد، کتاب «هناسه» مورد نقد و بررسی قرار گرفت. این رمان براساس یک داستان واقعی و با نگاهی به زندگی یک خانواده عراقی و ظلم رژیم بعث عراق به کُردنشینان و اهالی حلبچه نوشته شده است.

داستان کتاب در حلبچه، کوهستان‌های کردستان، شکارگاه پرور سمنان و شهر سمنان اتفاق می‌افتد. بهرامی‌راد در این رمان زندگی خانواده‌ای از اهالی حلبچه را در سال ۱۳۵۳ به تصویر می‌کشد که بر اثر حمله رژیم بعث به ایران مهاجرت می‌کنند و پدر به عنوان محیط‌بان در ایران مشغول به کار می‌شود. «هناسه» ماجرای زندگی این خانواده با محوریت مادر خانواده با نام «هناسه» است. به گفته راضیه بهرامی‌راد «هناسه» اولین کتاب از سه‌گانه این مجموعه است و قرار است کتاب‌های بعدی از نگاه «بارام» همسر هناسه و «بفرین» جاری هناسه نوشته شود.

در ابتدای نشست، راضیه بهرامی‌راد درباره ایده شکل‌گیری اثر گفت: کتاب شخصیت‌های واقعی دارد، من با این خانواده آشنایی داشتم اما جزئیات زندگی‌شان را دقیق نمی‌دانستم و قضیه آوارگی‌شان و انتخابشان به عنوان شکاربان نکات جالبی بود که توجه من را جلب کرد. حس کردم مسیر زندگی آن‌ها باید نوشته شود. برای نوشتن کتاب به کردستان عراق رفتم و حلبچه را از نزدیک دیدم؛ مقایسه سمنان با حلبچه برایم جالب بود. به طور کل تا ارتباط شکل نگیرد نمی‌شود نوشت و گاهی نوشتن کتاب کار بسیار سختی بود و اشک زمان همذات‌پنداری خودم با هناسه چالش بزرگی بود.

نویسنده کتاب کتاب «هناسه» که قلم زدن را با نوشتن فیلمنامه شروع کرده است از روند نویسندگی اش اینطور بیان کرد: بعد از فیلمنامه‌نویسی تعدادی داستان کوتاه نوشتم و در ادامه در حوزه هنری سمنان سراغ نوشتن رمان رفتم. «هناسه»، دو جلد دیگر دارد که مستقل از این رمان و متفاوت از هناسه هستند. به طور کل زیست یک مرد متفاوت از زیست یک زن است.

کتاب «هناسه» از زبان اول شخص نوشته شده است

محمد قاسمی‌پور که به عنوان کارشناس در این نشست حضور داشت با اشاره به اینکه ادبیات و هنر زیاد به سراغ مباحث مرتبط با اقوام کُرد رفته‌اند، افزود: اقوام کُرد در عراق، ایران و ترکیه گسترده‌اند از آن‌جا که در این گستره، اغلب التهابات و ناآرامی بوده است و از طرفی جغرافیا و طبیعتش باعث شده در سینمای ایران و ترکیه و بعضا عراق خیلی به سراغش بروند. امتیاز «هناسه» در مقابل دیگر کارهای نوشته شده این است که بازه زمانی را عقب‌تر برده است و از اوایل دهه ۵۰ و چند سال مانده به پایان دولت پهلوی شروع می‌شود.

منتقئ ادبی در ادامه افزود: بسیاری از مطالب این بخش برای خواننده ایرانی تازگی دارد. عملا آنچه در زمان پهلوی می‌گذشت و شامل سانسور خبری می‌شد، مثل سیل مهاجران کُرد که آرام و بی‌صدا آمدند و اقامت داده شدند از این نظر کتاب روشنگر است و به قسمت روایت نشده تاریخ می‌پردازد.

این کارشناس ادبی به زبان و ویژگی‌های ادبی رمان هناسه پرداخت و عنوان کرد: کتاب از زبان اول شخص نوشته شده است، نثر صمیمی دارد و خواننده در خواندن آن مشکلی پیدا نمی‌کند و می‌تواند سریع کتاب را بخواند. نویسنده در مقام رمان‌نویس مجاز است درباره برخی واقعیت‌ها دخل و تصرف داشته باشد، اما یک نقد کوچک به کتاب دارم. نویسنده در طول رمان نشان می‌دهد که به هناسه به عنوان شخصیت اصلی قصه، تعلق خاطر دارد درحالی‌ که نباید در داستان‌نویسی چنین اتفاقی رخ دهد. در رمان شخصیتی با عنوان «خالو رشید» وجود دارد که کلمات قصار می‌گوید که می‌توانست این کلمات قصار از زبان نویسنده نوشته شود.

رمان و داستان بهترین معلم‌ها هستند

قاسمی‌پور در ادامه اظهار کرد: ما از «خالو رشید» این داستان خوشمان می‌آید و به ذهن ما جان می‌دهد،‌ درعین حال «خالو رشید» شخصیت‌پردازی واقعی نداشته و صرفاً یک تیپ است، اما ۱۳-۱۴ شخصیت دیگر رمان همه مدیریت شده هستند. ما هناسه را می‌شناسیم این جنس زن کرد مقیم ایران را می شناسیم. چیزی که برای من جذابیت دارد این است که رمان ۳۴ سال قبل تمام می‌شود، در این چند سال و برای بچه‌هایی که تعدادشان زیاد است، چه اتفاق‌هایی می افتد؟ من ترجیح می‌دهم اگر قرار باشد جلدهای بعدی رمان نوشته شود نسل عوض شده باشد و وقایع در قرن جدید رخ دهد.

این کارشناس ادبی در ادامه به نقاط ضعف رمان اشاره کرد و گفت: به عنوان مثال «باغ مینو» به خوبی توصیف نشده است و به عنوان خواننده انتظار داشتم توصیف بیشتری درباره آن بخوانم. از آنجایی که رمان و داستان بهترین معلم‌ها هستند و بیشترین ویژگی‌ها را برای زیستن می‌شود از ادبیات داستانی یاد گرفت، اما در کتاب به طور مثال ما آمدن یک «نوروز» را نمی‌بینیم، بیشتر سرما هست و زمستان. در حالیکه کُردها آیین‌های خاصی برای قبل و بعد از نوروز دارند ما در رُمان هیچ آداب و رسومی را نمی‌بینیم.

به گفته قاسمی‌پور، نویسنده کتاب را در سمنان نوشته است. این استان یکی از مهدهای داستان‌نویسی است و قلم به‌دستان خوبی دارد. در شهرهای استان سمنان در طول سال کارگاه‌های ادبی خوبی برگزار می‌شود و نتیجه آن تقویت نیروهای متعهد و جوان است.