«الگوهای ردیف میرزا عبدالله» خواندنی شد

به گزارش خبرنگار موسیقی ایران اکونومیست، کتاب «الگوهای ردیف میرزا عبدالله» با پژوهش و تحقیق جهانشاه صارمی مدرس، نوازنده تار و سه‌تار و سرپرست گروه موسیقی «نهفت»، همراه با سه لوح فشرده منتشر شد.

در مقدمه کتاب آمده است: «ردیف در حقیقت دستور زبان موسیقی ایرانی است که بدون دستیابی به محتوای آن‌، هنرجوی موسیقی توانایی رسیدن به بیانی اصولی و ریشه‌دار در اصالت نخواهد داشت. با وجود پیچیدگی‌های خاص در ردیف که درک عمیق از آنها نیازمند سال‌ها تلاش و ممارست در آموزش است، شناخت قالب‌ها و الگوهایی شاخص در ردیف نه‌ تنها می‌تواند راهگشای تحقق این اهداف باشد بلکه ابزاری اولیه برای رسیدن به مقوله‌ای به‌ نام بداهه‌نوازی است.»

صارمی علاوه‌ بر بیش‌ از دو دهه سرپرستی گروه موسیقی «نهفت»، تالیف کتاب‌های آموزش تار و سه‌تار، همکاری در تولید و ویرایش فنی چندین کتاب معتبر موسیقی از جمله کتاب‌های ده قطعه برای تار جلد ۱-۴، انتشار چندین آلبوم موسیقی و تجربه بیش‌ از ۳۰ سال آموزش موسیقی را در کارنامه هنری خود دارد.

در بخشی از مقدمه کتاب «الگوهای ردیف میرزا عبدالله» درباره شکل‌گیری آن چنین آمده است: «نسخه اولیه تحقیق در زمینه الگوهای ردیف میرزا عبدالله را در آذرماه ۱۳۶۵، پس از اتمام آموزش دوره کامل این ردیف و به‌ عنوان پروژه پایانی، به‌ سرانجام رساندم. تعمیق یافته‌هایم در ردیف میرزا عبدالله و تجربه سال‌ها تدریس ردیف به هنرجویانم، مرا بر آن داشت که با تمرکزی مجدد و تحقیق بیشتر روی الگوهای ردیف، بتوانم دست‌مایه گذشته خود را هر چه بیشتر پربارتر و کامل نمایم که حاصل آن مجموعه پیش رو است.»

همچنین صارمی در مقدمه کتاب ضمن اشاره به اشکالاتی که در نگارش ردیف میرزا عبدالله موجود است، الگوهای مطرح شده در کتاب را به سه بخش اصلی گوشه‌های مشترک، جملات مشترک در ساختار هر دستگاه و آواز و الگوهای مشابه در تمامی ردیف، تقسیم‌بندی کرده است که در مجموع شامل ۲۰۵ الگوی اصلی و ۸۲۵ نمونه وابسته به الگوهای اصلی است.

نمونه‌های صوتی مورد استفاده در این مجموعه، برگرفته از اجرای استاد حسین علیزاده است. صارمی ضمن قدردانی از حمایت و همیاری استاد خود، حسین علیزاده، عنوان کرده است: «سخاوت بزرگوارانه و هنرمندانه ایشان در اجازه بهره‌برداری از اجرای ردیف میرزا عبدالله برای نمونه‌های صوتی کتاب پیشِ رو، نه‌ تنها منشأ ارزشی مضاعف به محتوای کتاب است بلکه مرا بیش‌ از پیش به اهداف آموزشی‌ام نزدیک‌تر کرد.»

کتاب الگوهای ردیف میرزا عبدالله در ۱۲۲ صفحه همراه با سه لوح فشرده (سی دی) توسط مرکز موسیقی نهفت و انتشارات موسیقی عارف منتشر شده است است.

عبدالله فراهانی معروف به میرزا عبدالله (۱۲۲۲ فراهان- ۱۲۹۷) ملقب به پدر موسیقی دستگاهی ایران، استاد برجسته موسیقی ایرانی و نوازنده سرشناس سه‌تار و تار بود. او از چهره‌های اثرگذار در موسیقی ایرانی بود که ردیف موسیقی ایرانی را به نظم درآورد. میرزا عبدالله، فرزند علی‌اکبر فراهانی، نوازنده تار دوران ناصرالدین‌شاه و نیز پدر احمد عبادی نوازنده بزرگ سه‌تار بود.

میرزا عبدالله با تجدید نظر در دستگاه‌های دوازده‌گانه موسیقی ملی ایران و ادغام بعضی از آنها باهم، هفت دستگاه کامل و مجزا پدید آورد که این هفت دستگاه را سه تن از شاگردانش به نام‌های میرزا نصیر، فرصت شیرازی و مهدی‌قلی هدایت طی هفت سال نت‌نویسی کردند.

میرزا عبدالله یکی از تأثیرگذارترین استادان موسیقی کلاسیک ایرانی بود. به دلیل تمایل او به گردآوری رپرتوار بزرگی از قطعات سنتی و به دلیل روحیه سخاوتمند و تمایل او به آموزش دیگران، روایت خاص او از موسیقی ایرانی، به شناخته شده‌ترین و پرکاربردترین روایت در میان موسیقیدانان ایرانی معاصر تبدیل شده‌ است. میرزا عبدالله تنها در سال ۱۲۸۴ صفحاتی را با همکاری کمپانی گرامافون ضبط می‌کند که تنها آثار شنیداری از وی است که باقی مانده‌. در ابتدا در مجموعه‌ای به نام گنج سوخته به کوشش فرهنگ رجایی و بعدها به صورت تکمیل شده در مجموعه‌ای به نام گلبانگ سربلندی به کوشش بهمن کاظمی، وهرز پوراحمد و مهدی فراهانی منتشر شد.

کتاب «ردیف‌سازی موسیقی سنتی ایران» شامل ردیف میرزا عبدالله به روایت نورعلی برومند با نت‌نویسی ژان دورینگ و در سال ۱۳۷۰ با ترجمه پیروز سیار به زبان فارسی را انتشارات سروش منتشر کرد. مجموعه ۲ آلبوم «ردیف میرزاعبدالله» با اجرای تار و سه‌تار داریوش طلایی منطبق بر کتاب «ردیف میرزاعبدالله؛ نت‌نویسی آموزشی و تحلیلی» سال ۱۳۹۹ توسط انجمن موسیقی ایران منتشر شد.