رمان مسند عقاب برای نخستین بار در ایران توسط مهدی سرایی ترجمه و توسط انتشارات افق منتشر شد. کارلوس فوئنتس این‌رمان را در سال ۲۰۰۳ نوشته‌است و مقدمه مترجم با این جمله پورفیریو دیاس رئیس جمهور مکزیک که ۳۰ سال و ۱۱۵ روز بر صندلی ریاست جمهوری نشست، شروع می‌شود: بیچاره مکزیک! چقدر دور از خدا و چقدر نزدیک به ایالات متحده.
مهدی سرایی در گفت‌وگو با خبرنگار کتاب ایران اکونومیست درباره تاثیر رمان‌های فوئنتس در آگاهی تاریخی مخاطبان و توجه به این رمان‌ها در ایران توضیح داد.
گفته می‌شود کارلوس فوئنتس حقایق تاریخی را به شکل رمان می‌نویسد. به نظر شما آیا رمان‌های او می‌تواند راهی برای آگاهی مخاطب از تاریخ باشد یا افراد برای کسب آگاهی تاریخی، فقط باید تاریخ بخوانند؟
به نظرم، هر نویسنده‌ای در برهه‌ای از تاریخ زندگی و تحولات و تغییرات زمانه او در نوشتارش بازتاب پیدا کرده است. البته در این میان نویسندگانی هم هستند که فراتر از تاریخ زندگانی خود حرکت کرده‌اند و با مطالعه تاریخ و فرهنگ تلاش کرده‌اند نقبی به گذشته بزنند و ارتباط میان گذشته و حال مردم خود را جست‌وجو کنند.
کارلوس فوئنتس از جمله این نویسندگان است. او سال‌ها پیش در مصاحبه‌اش با مجله پاریس رویو عنوان کرده بود که نویسنده آمریکای لاتین باید تلافی چهار قرن سکوت ملتش را پاسخگو باشد. اشاره فونتس به کشف قاره در سال ۱۴۹۲ تا پایان قرن نوزدهم در آمریکای لاتین است. در این ۴۰۰ سال آمریکای لاتین نویسنده‌ای مهم و تراز اول برای بیان تاریخ و فرهنگش نداشت. در بخشی دیگر از آن مصاحبه، فوئنتس سخنی از پابلو نرودا (برنده جایزه نوبل و شاعر شیلیایی) نقل می‌کند که در آمریکای لاتین هر نویسنده‌ای پیکر سنگینی را بر دوش می‌کشد و آن تاریخ و فرهنگ مردمش است.
نویسندگان موسوم به جریان شکوفایی آمریکای لاتین که در دهه ۶۰ قرن بیستم ظهور کردند و توانستند تمام جهان را مبهوت هنر داستان‌نویسی خود کنند، همواره در آثارشان نقبی به تاریخ زده‌اند. اثر مهم و جاویدان جریان شکوفایی، رمان صد سال تنهایی نوشته گابریل گارسیا مارکز است که در سال ۱۹۶۷ منتشر شد و ما در آنجا با تاریخ کلمبیا مواجه هستیم که به طور استعاری در ماکوندو جریان دارد.
کارلوس فوئنتس هم از نویسندگان موسوم به جریان شکوفایی بود، اما در مقایسه با آن‌ها دغدغه بیشتری نسبت به تاریخ داشت. او که نوشته‌های باقی‌مانده از دوران پیش از استعمار را مطالعه کرده و به دلیل تحصیل در آمریکا با تاریخ و فرهنگ و اروپا به خوبی آشنا بود، همواره در آثارش به دنبال هویت مردم مکزیک بود و آثار متعددی در این باره نوشت و حتی یکی از آثارش با نام آیینه مدفون از سوی بی‌بی‌سی به مستندی چند قسمتی تبدیل شد. کتاب‌های آنجا که هوا صاف است و زمین ما مملو از اشارات تاریخی درباره مکزیک است. زمین ما رمانی حجیم و آکنده از اشارات تاریخی به گذشته و حال مکزیک است. یکی از دوستان فوئنتس به طعنه عنوان کرده بود که هر فرد برای خواندن و درک این رمان نیاز به یک بورسیه تحصیلی دارد که بی‌راه نگفته است.
در پاسخ به سوال شما باید بگویم که او در زمره نویسندگانی قرار دارد که از حقایق تاریخی در رمان‌هایش بهره می‌برد و خوانندگان با مطالعه آثارش با تاریخ فشرده مکزیک آشنا می‌شوند.
مخاطب قبل از خواندن هر اثری چند صفحه از آن را تورق کند و در صورتی که ترجمه کتاب را پسندید اقدام به خرید کند. این روش تا به امروز برای من روش بسیار موثری بوده است و امیدوارم به کار دیگر علاقه‌مندان کتاب نیز بیاید
آیا این کتاب برای نخستین بار توسط شما در ایران ترجمه شده است؟ آیا فوئنتس هنوز هم آثاری دارد که به فارسی ترجمه نشده باشد؟
بله؛ این کتاب برای نخستین بار به فارسی ترجمه شده‌است و خوشبختانه در انتخاب و ترجمه این کتاب بخت بسیار با من یار بود. البته آثار دیگری هم از این نویسنده هستند که هنوز ترجمه نشده‌اند مثل زمین ما و آنجا که هوا صاف است، کریستوبال زاده نشده و...
در شرایطی که آثار فوئنتس توسط مترجمانی در سطوح مختلف از مهدی سحابی و عبدالله کوثری تا مترجمانی که سواد ادبی لازم برای ترجمه را ندارند، ترجمه می‌شود، مخاطب چگونه می‌تواند مترجم خوب را در بازار بزرگ کتاب پیدا کند؟
مرحوم مهدی سحابی نخستین فردی بود که کتاب مرگ آرتمیو کروز را در دهه ۶۰ به فارسی ترجمه کرد. این اثر از جمله آثار خوب و خواندنی فوئنتس است که ترجمه عالی و ستودنی دارد. در ادامه عبدالله کوثری با ترجمه آئورا، پوست انداختن، گرینگوی پیر و... نقش مهمی در آشنایی مخاطبان فارسی زبان با ادبیات و سبک نویسندگی این نویسنده مکزیکی داشت. دیگر مترجمان نیز از زبان اصلی یا زبان‌های دیگر، آثاری از او ترجمه کرده‌اند.
البته قضاوت همیشه با خواننده است، زیرا اوست که قرار است با متن مواجه شود. به نظرم بهترین راه همان پیشنهاد رضا رضایی، مترجم آثار انگلیسی، است. او در مصاحبه‌ای اعلام کرده بود که مخاطب قبل از خواندن هر اثری چند صفحه از آن را تورق کند و در صورتی که ترجمه کتاب را پسندید اقدام به خرید کند. این روش تا به امروز برای من روش بسیار موثری بوده است و امیدوارم به کار دیگر علاقه‌مندان کتاب نیز بیاید.
کتاب را به عبدالله کوثری و مهدی سحابی تقدیم کرده‌اید. ترجمه آثار آمریکای لاتین با وجود مترجمان بزرگی مانند این دو بزرگوار، چه دشواری‌هایی دارد؟
تقدیم کتاب به این دو بزرگوار، ادای دینی است به افرادی که با خواندن ترجمه‌های آن‌ها به ادبیات آمریکای لاتین علاقه‌مند شدم و برای آشنایی بیشتر با تاریخ و فرهنگ این کشورها زبان اسپانیایی را آموختم. این کمترین کار بود که می‌توانستم انجام دهم.
بالاخره هر متنی دشواری‌هایی برای ترجمه دارد اما می‌توان از تجربیات آن‌ها در مواجه با متن و واژه‌سازی استفاده کرد. این بهترین درس ترجمه برای هر مترجم محسوب می‌شود.
رمان مسند عقاب نوشته کارلوس فوئنتس و ترجمه مهدی سرائی با ۴۸۰ صفحه، شمارگان ۵۰۰ نسخه و قیمت ۲۳۰ هزار تومان توسط انتشارات افق منتشر شده و به‌زودی در کتاب‌فروشی‌ها توزیع می‌شود. این‌کتاب صدوپنجاه‌ویکمین رمان مجموعه ادبیات امروز است که این‌ناشر چاپ می‌کند.
