افزایش مصرف آبزیان در سبد خانوار نیازمند فرهنگ سازی است

به گزارش ایران اکونومیست؛ در جامعه ما فرهنگ و عادات غذایی نادرستی نهادینه شده و متاسفانه مصرف مواد خوراکی خطرناک چندین برابر مصرف جهانی است و مصرف ماده مقوی به عنوان ماهی کمتر از نیمی از میانگین مصرف جهانی است.
داشتن برنامه غذایی سالم یکی از الزامات امروز جامعه است زیرا اگر به تغذیه و ایمنی غذایی پرداخته شود مانند این است که در آینده خدمات درمانی، خدمات مراقبتی و دیگر هزینه ها از بین می رود.
بنابر آمار موجود مصرف سرانه آبزیان در جهان تا سال 2016 به 20 کیلوگرم رسید این میزان برای ایران 10 کیلوگرم بوده است، این آمار مبین عقب ماندگی نسبت به سایر کشورهاست.
این در حالی است که به تاکید کارشناسان 33 درصد ترکیب پروتئین حیوانی سبد خانوار باید از نوع آبزیان باشد تا سلامت خانوار و جامعه تضمین شود.
برخی از کارشناسان، عواملی از جمله شرایط اقتصادی را عامل پایین بودن سرانه مصرف آبزیان در ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته را کنونی می دانند و معتقدند دولتمردان باید به این امر اهتمام ویژه داشته تا امنیت و ایمنی غذایی در کشور رقم زده شود.
بحث امنیت غذایی یکی از مباحث مهم امروز کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته است چرا که این مقوله سلامت جامعه را رقم زده و جامعه ای سالم را در اختیار انسان ها قرار می دهد.
برخی از صاحبنظران بر این باورند جامعه سالم را این گونه می دانند که در هر جامعه ای و در هر سطح از توسعه یافتگی نیازهای اساسی جامعه در شرایط برابر در دسترس همگان قرار بگیرد زیرا سلامت اجتماعی، جسمی و روانی مولفه های یک جامعه سالم است.
به این منظور باید در سطح جامعه به ابر پروژه سلامت جامعه و جامعه سالم پرداخته شود به همین دلیل و به گفته صاحبنظران ضرورت سند جامع استراتژیک برای این موضوع در سطح بالادستی احساس می شود که در این سند رضایتمندی اقتصادی، محیط، فرهنگ، امنیت غذایی، زیر ساخت ها، روش زندگی و سلامت آن باید در نظر گرفته شود.
کارشناسان 'امنیت غذایی' را دسترسی همه مردم و در تمامی نقاط به غذای کافی برای داشتن یک زندگی سالم می دانند که در راستای آن باید به سه نکته از جمله پایداری در دریافت غذا، پایداری در دسترسی، موجود بودن غذا برای همگان توجه ویژه ای صورت بگیرد، هزینه های غذایی و در دسترس بودن و کیفیت از جمله زیر مجموعه های امنیت غذایی یک جامعه است.
کشورهای بلژیک، چین، دانمارک، فرانسه، آلمان و یونان از حدود 113 کشور جهان بیشترین امنیت غذایی را شامل می شوند که متاسفانه در این راستا نامی از کشور ایران به چشم نمی خورد کشورهای سنگال و ماداگاسکار بیشترین توسعه را در راستای امنیت غذایی دارند.

**ایران رتبه 82 را در راستای امنیت غذایی دارد
رییس کمیسیون کشاورزی، آب و محیط زیست اتاق بازرگانی اصفهان با بیان این که در چنین شرایط دیپلماسی سیاسی، امنیت غذایی استراتژیک است که توجه چندانی به آن نشده است،افزود: براساس آخرین آمار از سال 93، ایران رتبه 82 را از بین 125 کشور جهان در راستای امنیت غذایی داشته است.
حمیدرضا قلمکاری با تاکید بر اینکه باید بحث امنیت غذایی به عنوان یک استراتژی در نظر گرفته شود، گفت : امنیت غذایی با ایمنی غذایی ارتباط مستقیمی دارد که باید توجه ویژه ای به این مقوله صورت بگیرد.
اقداماتی که برای مصرف سالم مواد غذایی صورت می گیرد ایمنی غذایی نام دارد که هدف از آن به حداقل رساندن بیماری های ناشی از موادغذایی است،کارشناسان بر این باورند که دسترسی به غذای ایمن رکن اساسی امنیت غذایی است و امنیت و ایمنی غذایی رابطه ای دوسویه دارند.
وی با اشاره به تعریف توسعه بیان کرد: توسعه به معنای برآورده کردن نیازهای زمان حال بوده بدون اینکه توانایی نسل های آینده در برآورده سازی نیازهای اساسی با مخاطره مواجه شود بنابراین باید تمامی اقدامات مبتنی بر توسعه یافتگی به معنای واقعی باشد.
رییس کمیسیون کشاورزی، آب و محیط زیست اتاق بازرگانی اصفهان ادامه داد: سازمان ملل متحد 17 اصل برای توسعه پایدار در نظر گرفته که شاخص ترین و مهم ترین آن ها امنیت و ایمنی غذایی است که ایران در این زمینه باید تلاش کند تا به استاندارد جهانی دست یابد.
وی با بیان اینکه بحث تغذیه و اقتصاد 2 روی یک سکه هستند، بیان کرد: جایگاه خوراک آبزیان در سبد و هزینه خانوار حدود سه درصد است اگر به تغذیه و ایمنی غذایی پرداخته شود مانند این است که در آینده خدمات درمانی، خدمات مراقبتی و دیگر هزینه ها از بین می رود.
قلمکاری بیان کرد: آن چه که امروز ضرورت آن احساس می شود، شاخص کیفیت زندگی و افزایش امید به زندگی است، همچنین بحث امنیت غذایی باید به صورت بین بخشی مورد بررسی قرار بگیرد.
وی با اشاره به یکی از اقدامات ایالات متحده آمریکا در راستای امنیت غذایی خاطرنشان کرد: در این اقدام که از سال 1994 تا 2010 انجام گرفت هزینه ای بالغ بر 70 میلیارد دلار جهت کاهش بیماری های قلبی هزینه شد و با پرداختن به بحث غذاهای سالم و مرگ و میر ناشی از بیماری ها از 32 درصد به 4 درصد کاهش پیدا کرد.
به گفته وی، داشتن برنامه غذایی سالم یکی از الزامات امروز جامعه است و باید غذا و هوای سالم مورد توجه جدی قرار بگیرد.

** بیش از 120 درصد مازاد بر مصرف استان مواد پروتئینی تولید می شود
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان با بیان اینکه استان اصفهان در مرکز کشور و استانی صنعتی و با بارندگی کم و نیز خشکسالی های متعدد است، گفت: اما در زمینه مواد پروتئینی که یکی از مباحث مهم در امنیت غذایی با کیفیت برای آحاد جامعه است، این استان شاخص و سرآمدترین استان بین دیگر استان های کشور است.
امیرحسین افیونی افزود: اگر در مجموع مواد پروتئینی از جمله شیر، گوشت سفید، ماهی، گوشت بوقلمون و تخم مرغ را مدنظر قرار دهیم، در بین 31 استان کشور استان اصفهان بیشترین میزان تولید را به خود اختصاص داده است به گونه ای که بسیاری از کارخانه ها و صنایع تبدیلی مواد اولیه خود را برای صادرات از این استان تامین می کنند.
وی تصریح کرد: در زمان حال بیش از 120 درصد مازاد بر مصرف استان تولید مواد پروتئینی داریم که تامین کننده دیگر استان ها است این در حالیست که برخلاف مشکلات موجود وضعیت تولید را با امنیت و کیفیت بالا حفظ کرده ایم.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان تصریح کرد: در زمان حال و در این استان با توجه به خشکسالی های اخیر و با توجه به محدودیت منابع آبی با استفاده از علم تکنولوژی تولید آبزیان نسبت به سنوات قبل افزایش پیدا کرده است.
وی، سیاست سازمان جهاد کشاورزی را مبنی بر تولید باکیفیت، تولید مرغوب و تولید در راستای صادرات محور دانست و خاطرنشان کرد: در زمینه کلیه مواد پروتئینی قابلیت صادرات را داریم اما ای در حالیست که برخی قوانین دست و پاگیر و قوانین موقتی برنامه های دراز مدت را با مخاطره مواجه کرده است.
افیونی ادامه داد: در استان اصفهان لبنیات، تخم مرغ، گوشت بوقلمون و ماهی قزل آلا بسته بندی، منجمد و صادر می شد که امیدواریم این روند ادامه داشته باشد تا شاهد تولید و صادرات پایدار در این زمینه باشیم.

** آبزی پروری به عنوان اشتغال زایی خُرد در دنیا مطرح است
مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهاد کشاورزی اصفهان گفت: میزان مصرف سرانه آبزیان ارتباط مستقیمی با امنیت غذایی دارد همچنین وزارت جهاد کشاورزی 2 وظیفه برعهده سازمان شیلات قرار داد که یکی از آنها بحث آبزی پروری و دیگری آبزی مصرفی است که برخلاف مشکلات موجود و کم آبی ها در سال گذشته در کشور 480 هزار تن آبزی پروری صورت گرفت.
مجتبی فوقی با بیان اینکه آبزی پروری یکی از شاخص های اساسی توسعه یافتگی در کشور است، ادامه داد : سال گذشته تولید آبزی پروری از تولید گوشت قرمز در دنیا پیشی گرفت و اکنون براساس گزارش فائو آبزی پروری به عنوان یک راهکار اساسی برای طرح زدایی و اشتغال زایی خرد مطرح است.
مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهاد کشاورزی اصفهان با اشاره به اینکه در 10 سال گذشته تولید آبزیان در دنیا کاهش پیدا کرده است، تصریح کرد: این در حالی است که آبزی پروری 8.7 درصد رشد داشته است، البته مشکلی که در سال های اخیر وجود داشته این است که در منابع دریایی افزایش صید و صیادی وجود نداشته و سایز ماهی ها کوچک و تنوع آن ها کاهش پیدا کرده است.
وی بیان کرد: سیاست در زمینه توسعه آبزیان در دنیا بر مبنای آبزی پروری است، زیرا 88 درصد از آبزیانی که در دنیا تولید می شود مصرف انسانی دارند و تنها 12 درصد آن به مصرف غیرانسانی می رسد.
فوقی ادامه داد: در دهه 70 و 80 نیمی از آبزیان تولیدی در دنیا به مصرف غیر انسانی رسیده است که دلیل رشدکنونی آشنایی مردم و پی بردن به خواص آبزیان است و در زمان حال میزان ضایعات ماهی روند نزولی را طی کرده است.
وی گفت: در زمان حال 45 درصد از آبزیان در دنیا به صورت زنده یا تازه، 31 درصد منجمد، 12 درصد فرآوری و 12 درصد به صورت عمل آوری مصرف می شود.
به گفته، مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهاد کشاورزی اصفهان نحوه مصرف آبزیان برای سال های آتی باید مدنظر قرار بگیرد.
وی با بیان اینکه در کشورهای در حال توسعه عمده مصرف آبزیان به صورت تازه است، بیان کرد: 54 درصد از مصرف آبزیان در کشورهای در حال توسعه به صورت تازه مصرف می شود در صورتی که 57 درصد از مصرف آبزیان در کشورهای توسعه یافته به صورت منجمد است به این دلیل که کشورهای فقیر، تولید کننده آبزیان و کشورهای غنی مصرف کننده هستند.

** لزوم حمایت از صنایع تبدیلی و کنسرو توسط دولت
کارشناس ارشد مهندسی علوم و صنایع غذایی، نایب رییس سندیکای صنایع کنسرو ایران گفت: باید از صنایع تبدیلی به ویژه صنعت کنسرو حمایت شود که دلایل بسیاری در این راستا مطرح است اما مهم تر از همه از بین بردن ضایعات در محصولات کشاورزی، دامی و شیلاتی است.
مسعود بختیاری افزود: یکی از راهکارها برای به حداقل رساندن ضایعات، استفاده از صنایع تبدیلی از جمله صنعت کنسرو ماهی است زیرا مواد غذایی از جمله ماهی به شدت فساد پذیر است.
وی ادامه داد: از طریق صنایع تبدیلی و کنسرو می توان، محصول ماهی را با حفظ پیشگیری های تغذیه ای فارغ از زمان و مکان در هرجا و هر زمان در اختیار مصرف کننده قرار داد و ماندگاری محصولات را افزایش داد.
نایب رییس سندیکای صنایع کنسرو ایران ادامه داد: کشور ما به دلیل شرایط جغرافیایی و اقلیمی همواره در معرض آسیب های ناشی از حوادث غیرمترقبه و بلایای طبیعی از جمله سیل و زلزله و جنگ است بنابراین صنعت کنسرو به عنوان صنعت استراتژی همواره باید مورد اهتمام دولتمردان واقع شود.
وی اضافه کرد: طبق آمار وزارت جهادکشاورزی و سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد از حدود 117 میلیون تن تولیدات کشاورزی در ایران سالانه بیش از 30 درصد (بیش از 30 میلیون تن) در هنگام و پس از برداشت دچار ضایعات می شود و از بین می رود که نشان می دهد باید اهتمام جدی به مبحث صنایع تبدیلی ورزیده شود.
بختیاری درباره اینکه مواد نگهدارنده در تن ماهی و کنسرو استفاده می شود، افزود: به دلیل وجود فرآیند حرارتی در تولید این فرآورده، از هیچ گونه ماده نگهدارنده ای استفاده نمی شود و علت ماندگاری طولانی کنسروها وجود فرآیند حرارتی یا استرلیزاسیون تجارتی است که در فرآیند سترون تجارتی تحت دمای 121درجه سانتی گراد و فشار معین در زمان حداقل 60 دقیقه، همه میکروارگانیسم های بیماری زا از بین می روند.
وی با بیان اینکه باید به توسعه مصرف آبزیان کمک کنیم، اظهارداشت: در کشور ما فرهنگ و عادات غذایی نادرستی نهادینه شده و مصرف مواد خوراکی خطرناک چندین برابر مصرف جهانی است و مصرف ماده مقوی به عنوان ماهی کمتر از نیمی از میانگین مصرف جهانی است.

** جایگزینی آبزیان در سبد غذایی خانوار نیازمند فرهنگ سازی است
مدیرکل دفتر بهبود کیفیت و بازار سازمان شیلات ایران، جایگزین کردن مصرف آبزیان در سبد غذایی خانوار نیازمند فرهنگ سازی است و گفت: مصرف سرانه آبزیان در جهان تا سال 2016 به 20 کیلوگرم رسیده که این میزان برای ایران 10 کیلوگرم بوده است.
عیسی گلشاهی افزود: این میزان مصرف ماهی نشانه عقب ماندگی نسبت به سایر کشورهاست که در راستای همگون کردن سبد غذایی خانوار و جایگزینی آبزیان تلاش می شود.
وی با بیان اینکه 33 درصد ترکیب پروتئین و حیوانی سبد خانوار باید از نوع آبزیان باشد تا سلامت خانوار و جامعه مورد تایید قرار بگیرد، تصریح کرد: میزان کل تولیدات شیلاتی از 838 هزار تن در سال 91 به بیش از یک میلیون و 200 هزار تن در سال 96 رسید است.
مدیرکل دفتر بهبود کیفیت و بازار سازمان شیلات ایران خاطرنشان کرد: میزان تولیدات آبزی پروری از 338 هزار تن در سال 91 به بیش از 477 هزار تن در سال 96 رسیده است.
گلشاهی با اشاره به ارزش صادرات محصولات شیلاتی یادآور شد: ارزش صادراتی این محصول از 261 میلیون دلار در سال 91 به بیش 507 میلیون دلار در سال گذشته رسیده است.
وی با اشاره به برنامه تولیدات آبزی پروری افزود : برنامه سامان شیلات ایران دستیابی به 811 هزار تن تولید آبزیان پرورشی در سال از افق برنامه ششم توسعه است همچنین برنامه این سازمان دستیابی به 14.8 کیلوگرم مصرف سرانه آبزیان در سال است.
به گفته وی با توجه به کاهش ذخایر آب شیرین کشور و خشکسالی های اخیر، سیاست اصلی سازمان شیلات ایران در برنامه ششم توسعه و در بخش آبزی پروری، توسعه آبزی پروری در آب های شور و لب شور به خصوص آبزی پروری دریایی، توسعه پرورش میگو و انواع گونه های سریع الرشد و اقتصادی است.
مدیرکل دفتر بهبود کیفیت و بازار سازمان شیلات ایران با اشاره به جایگاه شیلات در جهان افزود: در سال 2013 برای اولین بار تولیدات آبزی پروری از صید پیشی گرفت و میزان کل تولیدات شیلاتی جهان در سال 2016 برابر با 203 میلیون تن بوده که 110 میلیون تن از طریق آبزی پروری . 92 میلیون تن از طریق صید تامین شده است.
گلشاهی اضافه کرد : حدود 229 هزار نفر در سال 96 و در بخش آبزیان اشتغال ایجاد شد همچنین مجموع تجارت خارجی در این زمینه 700 میلیون دلار، ارزش پایه تولیدات در محل شناور و آبزی پروری مزرعه پنج میلیون دلار است و ارزش تجارت خارجی و داخلی و ارزش افزوده در این راستا 11.2 میلیارد دلار و نشان دهنده محور از بین برنده فقر و تولید ثروت است و تراز تجاری آبزی پروری 308 میلیون دلار بوده است.
 در کشورهای در حال توسعه آبزیان به عنوان ابزار توسعه و رشد اقتصادی شناخته می شوند همچنین به آبزیان به عنوان از بین رفتن فقر و تولید ثروت نگاه می شود.
برنامه جهاد کشاورزی برای دستیابی به حدود 40 گرم سرانه پروتئین حیوانی مصرفی روزانه در سال است که این مهم در راستای افق برنامه ششم توسعه رخ آمده است.
مردم برای مصرف آبزیان نیاز اساسی به آموزش ندارند بلکه باید به مردم آموزش داده شود تا مانند سایر مواد غذایی مصرفی از ترکیبات گیاهی در کنار آبزیان به عنوان سلامت روانی استفاده کنند.
سال گذشته یک میلیون و 200 هزار تن شیلات در کشور تولید شد اما باید گفت که متاسفانه میزان مصرف سرانه آبزیان در کشور مناسب نیست، در کشور ما نصف مصرف آبزیان در کشورهای دیگر مصرف می شود، میانگین جهانی مصرف آبزیان 20 کیلوگرم و در کشور ما حدود 10 تا 11 کیلوگرم است.
براساس آخرین آمار استخراج شده از سال 96 در استان اصفهان هفت هزار و 300 تن انواع آبزیان تولید شده است که از این میزان 5 هزار و 500 تن متعلق به ماهیان سردآبی بوده و بقیه صید ماهی در منابع آبی و تولید ماهیان گرمابی در استخر ذخیره آب کشاورزی بوده است.