شهرآورد پایتخت از زاویه فرا ورزش

به گزارش ایران اکونومیست؛ رفتارشناسی و شیوه هماهنگی هواداران پیش از شروع بازی، در زمان بازی و پس از آن بیانگر این واقعیت می باشد که جشن رنگ و رقص پرچم های سرخآبی در آشیانه آزادی یک اتفاق آنی نیست بلکه مجموعه ای از باور ورزشی، رنگ، نماد و اعداد مختلف است که پیوند ویژه ای بین ده ها هزار هوادار در ورزشگاه و میلیون ها مخاطب تلویزیونی ایجاد می کند. پیوندی که در دنیای کنونی و در میان ایدئولوژی های فردگرا به سختی ایجاد می شود اما معجزه فوتبال و گردش انسجام اجتماعی بر محور رنگ و نماد ها این رشته ورزشی موجب خواهد شد تا تماشاگران پرشمار تیم های پرسپولیس و استقلال در اوج ناشناختگی، بر محور رنگ و اعداد یک هماهنگی ویژه داشته باشند.
شاید اگر بخواهیم رفتار تماشاگران را با دید جامعه شناسانه مورد بررسی قرار دهیم باید گفت نماد و رنگ های خاص شهرآورد تهران، برای تماشاگران دو تیم پرطرفدار در نقش توتم و نشانه های مقدس ظاهر می شود که در نهایت کارکرد آنان پشتیبانی از تیم و ایجاد روحیه جنگندگی است. به عبارتی می توان انسجام و همبستگی ایجاد شده در بین ده ها هزار تماشاگر حاضر در ورزشگاه و میلیون ها هوادار تلویزیونی را با نظریه «توتم امیل دورکیم» جامعه شناس فرانسوی در زمینه شکل گیری «صور ابتدایی دین» و انسجام اجتماعی جوامع قدیم مورد بررسی قرار داد.
دورکیم در تشریح توتم با بیان اینکه یک نشانه هیچگاه در ذات خود قابل احترام نبوده و نمی تواند منشا فراطبیعی در گردآوری افراد داشته باشد مدعی شد، نشانه ها مظهر نیروهای مخوف نیستند بلکه نمادهای مادی و روزمره تلقی می شوند که پس از مدتی در کنش های اجتماعی زندگی به نماد و نشانه مقدس برای انسجام اجتماعی و گردهمآیی گروهی خاص تبدیل خواهند شد.
هر چند که نشانه شناسی های دورکیم از صور ابتدایی دین و اجتماعات بشری مقوله ای متفاوت از ورزش فوتبال است اما اشاره این جامعه شناس فرانسوی به نقش نشانه های خاص در شکل گیری انسجام اجتماعی می تواند قابل تطبیق با رفتار هواداران دو تیم در سایه رنگ و اعداد باشد زیرا در گذشته ها توتم یا نماد و مسلک های آیینی که منشا ماوراطبیعی نداشتند، به عنوان عامل گردهمایی یک قوم یا اجتماع تعریف می شد اما در حال حاضر بازی رنگ ها در فوتبال این توانایی را دارد که در روز خاص و ساعتی معین زمینه را برای پیوند دادن افرادی فراهم کند که پیش از آن هیچ شناخت از یگدیگر نداشته و تنها به خاطر حس مشترک به نماد و رنگ تیم به یک کل بزرگتر تبدیل شده اند.
حال اگر برپایه این نظریه و توان انسجام بخشی فوتبال بخواهیم رنگ، اعداد و نمادهای شهرآورد تهران را به عنوان عامل انسجام بخش مورد واکاوی قرار دهیم باید گفت رنگ قرمز یا آبی تقدس خاصی در جامعه ما ندارد بلکه انتخاب آن توسط یک تیم و محبوبیت آن تیم و ستاره های ورزشی باشگاه، به این رنگ اعتبار بخشیده و در کنار آن نیز اعداد قرار می گیرد که برای دوستداران تیم های تهرانی، یادآور خاطرات شیرین برد در یک یا چند شهرآورد می باشد.
فراگیری انسجام اجتماعی تحت تاثیر شهرآورد تهران، نمونه ای کامل از یک گردهمایی جمعیتی است که در شرایط کنونی نه تحت تاثیر مناسک دینی، بلکه در لوای رنگ و اعداد خاص مربوط به آن تیم ها برای یک هدف مشترک که تشویق و روحیه دادن به آن تیم شکل می گیرد و استفاده هواداران پرتعداد این دو تیم از شال، آرایش صورت و کلاه با رنگ خاص و اعداد ویژه بیش از هر عامل دیگری با تز انسجام اجتماعی بر محور «توتم» دورکیم قابل سنجش است.
در این شرایط است که طرفدران تیم ها از اینکه هم تیمی و همفکران ورزشی خود را با آرم و کلاه ویژه می بینند بدون هیچ شناختی از طرف، با وی به نوعی احساس همبستگی می کنند و این انسجام و همبستگی را تا پایان بازی در قالب غم و شادی ناشی از شکست یا پیروزی حفظ خواهد کرد.
همچنین این نمادها زمانی می تواند تاثیر چشمگیری در حفظ انسجام و یکدستی هوادران و بازیکنان تیم ها داشته باشد که طرفداران با استفاده از جایگاه ویژه خود و نمادهای یاد شده طرح های موزاییکی، موج مکزیکی و تشویق ایسلندی را ایجاد خواهند کرد و در نهایت سعی دارند با سوت، کف، کری خوانی و استفاده از الفاظ خاص به صورت هماهنگ قدرت و همبستگی ورزشی و اجتماعی خود را به رخ حریف بکشند.
همچنین در جریان بازی شهرآورد، لیدرها با ایجاد خلاقیت، هواداران دو آتیشه سرخآبی را به گروه هایی ورزشی و عاطفی تبدیل خواهند کرد که با شکست تیم اشک ریخته و هر گل نیز خنده بر روی لب های آنان خواهد گذاشت.
به عبارتی لیدرها با علم به دلبستگی طرفداران به نمادهای خاص، تیم و هواداران آن را به یک کل واحد تبدیل کرده که در قالب رنگ و اعداد مختلف سعی دارد میزان همبستگی و انسجام ورزشی خود را به رخ حریف بکشند.