در حال حاضر جمعیت بیکار کشور حدود ۳ میلیون و ۲۰۳ هزار نفر است که برای
پاسخ به اشتغال این جمعیت، باید سالانه حداقل برای یک میلیون نفر شغل
ایجاد کرد. این در حالی است که اگر اقدامات لازم برای اشتغال این جمعیت
انباشته بیکار انجام نشود، افرادی که به مرور به سن کار می‌رسند نیز به این
جمعیت بیکار اضافه می‌شوند که می‌تواند یک بحران اقتصادی - اجتماعی را در
کشور ایجاد کند.
در مقابل دولت می‌تواند با شناسایی ظرفیت‌های منطقه‌ای اشتغال در هر استان نسبت به ساماندهی وضع موجود اقدام کند تا به تدریج در سال‌های آینده میزان جمعیت ورودی به بازار کار با میزان اشتغالزایی سالانه برابر شود که قطعا با اقدامات کوتاه مدت و بلند مدت دست یافتنی خواهد بود.
علاوه بر چالش‌های اقتصادی که یک فرد بیکار را تهدید می‌کند، بحران‌های اجتماعی نیز می‌تواند تهدیدی برای این افراد باشد. در همین زمینه امان‌الله قرائی مقدم ،با اشاره به آسیب‌ها و پیامدهای اجتماعی بیکاری گفت: جوان اگر شاغل نباشد چگونه آرامش و سلامت روحی داشته باشد؟ همانطور که فردریک هرزبرگ روانشناس آمریکایی معتقد است بهداشت جسمی انسانها وابسته به کار است.
استاد جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی با تاکید بر اینکه بیکاری منجر به بحران‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، روحی و روانی می‌شود گفت: بیکاری می‌توان نهاد خانواده را خدشه دار کند و در بسیاری از مواقع منجر به افزایش آمار طلاق شود.
وی با تاکید بر اینکه در تمام دنیا موضوع اشتغال به عنوان یک محور در دستور کار دولت ها قرار دارد، گفت: امروز اشتغالزایی برای هر نفر به طور میانگین حدود ۱۰۰ میلیون تومان هزینه دارد و تنها راه ایجاد اشتغال افزایش تولید و کاهش وابستگی به واردات است. همانطور که رهبر انقلاب بارها بر کاهش واردات تاکید کردند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی کاهش ازدواج را یکی از مهمترین پیامدهای بیکاری در جامعه عنوان کرد و گفت: امروز یکی از مهمترین آسیب‌هایی که جامعه را تهدید می‌کند افزایش سن ازدواج به دلیل عدم اشتغال جوان یا عدم نارضایتی شغلی از کار است که این از منظر اجتماعی می‌تواند یکی از بحرانی‌ترین علل بیکاری باشد.
وی افزود: بر اساس تئوری کالین کلارک جامعه شناس ایتالیایی بخش اشتغال در هر جامعه باید با اولویت بخش کشاورزی، بخش صنعت و سپس در بخش خدمات باشد در حالی که در ایران دقیقا اشتغالزایی برعکس اتفاق افتاده است به طوریکه ابتدا در بخش خدمات، سپس در بخش صنعت و در نهایت در حوزه کشاورزی بوده است.
قرائی مقدم ریشه بیکاری را سیاست‌های نادرست اقتصادی و واردات غیرضرور کالاهای خارجی عنوان می‌کند و معتقد است: از دیگر مشکلات ما در حوزه آموزش و پرورش است که از همان ابتدا بر روی آموزش‌های مهارتی از نوجوانی تمرکز نمی شود.
این استاد جامعه شناسی دانشگاه، با انتقاد از نظام آموزش عالی و عدم تناسب نیروی تحصیلکرده با بازار کار گفت: نظام آموزشی کشور امروز فرد ماهر به بازار کار معرفی نمی‌کند و این تحصیلات فقط انتظار جوانان از اشتغال را افزایش داده است.
وی با بیان اینکه یکی دیگر از چالش‌های بازار کار امروز روابط و عدم رعایت تخصصی گرایی در اشتغال است، ادامه داد: امروز که در آستانه انتخابات، نامزدهای ریاست جمهوری موضوع اشتغال را به عنوان یکی از برنامه‌های مهم خود عنوان می‌کنند .بنابراین انتظار می‌رود وعده‌های که در این بخش داده می‌شود بر اساس مطالعات و اصول علمی باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه خوارمی با بیان اینکه بررسی آسیب های اشتغال از دو بُعد فردی و سیاست‌های دولتمردان قابل بررسی است، افزود: در بعد فردی یکی از ریشه‌های بیکاری عدم مهارت کافی در بین جوانان است که در این زمینه به افراد جویای کار توصیه می‌شود بدنبال آموزش و تقویت مهارت های فردی خود به ویژه در کارهای تولیدی و صنعتی باشند. چرا که امروز مهارت و تخصص نخستین اصل جوان برای ورود به بازار کار است. در عین حال دولت ها باید دست از کارفرما بودن بردارند چرا که دولت ها هیچگاه کارفرمای خوبی نبودند.
وی همچنین بر لزوم اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی اشاره کرد و گفت: یکی از مهمترین اولویت های دولت آینده باید رعایت این اصل و حرکت به سمت خصوصی سازی باشد.
