محرومیت ایران از سیل درآمدهای گردشگری

محمدحسن مطیعی لنگرودی» عضو هیات علمی دانشگاه تهران، «شهروز امیر انتخابی» رییس موسسه علمی-کاربردی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و «رحیم یعقوب زاده» رییس مرکز گردشگری علمی-فرهنگی دانشجویان ایران از سخنرانان حاضر در این نشست بودند.  

در این نشست که با محوریت شعار سال سازمان جهانی جهانگردی (یک میلیارد گردشگر، یک میلیارد فرصت) برگزار شد، سخنرانان با اشاره به اهمیت اقتصاد گردشگری در دنیای کنونی، بر لزوم توجه بیشتر به حوزه های گردشگری به ویژه گردشگری جوانان تاکید کردند. 
یکی از مهمترین محورهایی که در این نشست مورد بررسی قرارگرفت، موضوع اقتصاد گردشگری و میزان درآمد کشورهای مختلف از گردشگران بود که با توجه به چالش های پیش روی این حوزه در ایران، کشور از سیل درآمدهای گردشگری تا اندازه یی محروم شده است. 
 
*** خرده فرهنگ جوانان، گردشگری را می طلبد 
کرامت الله زیاری نخستین سخنران این همایش علمی - تخصصی بود. وی با اشاره به نیازهای نسل جوان و خرده فرهنگ های این گروه گفت: اگر بخواهیم تعریفی دقیق از گردشگری ارایه کنیم باید گفت، گردشگری نوعی گذراندن اوقات فراغت است که با نوع پوشش، محیط و رفتارهای خاصی پیوند خورده که گردشگری یکی از این لازمه ها است. 
زیاری با یادآوری تنوع طلبی جوانان تاکید کرد: در میان حوزه های گوناگون زندگی، جوانان ممکن است نوع خاصی از گردشگری را انتخاب کنند. گردشگری برای جوانان در برخی مواقع برای رهایی از کار و در جای دیگر یک ایدئولوژی (جهان بینی) برای زندگی در دنیای مدرن (نوگرا) است. 
وی با اشاره به تفاوت های جوانان غربی با دیگر کشورها گفت: یکی از مهمترین ویژگی های جوانان اروپایی و آمریکایی در بخش گردشگری، جست وجوی علم و آشنایی با فرهنگ و تاریخ یک کشور است؛ این جوانان در بازدید از مناطق گوناگون جهان کمتر به فکر رفتن به ساحل یا رستوران های ویژه هستند و بیشتر از آثار تاریخی، فرهنگی و مردم شناسی یک کشور بازدید می کنند. جوانان این کشورها بیشتر پذیرای جامعه ی میزبان هستند و در برخی از مواقع گردشگران این مناطق، در برخی از فعالیت های اجتماعی، و مناسک مذهبی دیگر کشورها شرکت می کنند و در این حضور نگرش و افکار خود را بازسازی کرده و مورد تعدیل و باز آفرینی قرار می دهند. 
زیاری در ادامه با اشاره به مهاجرت نخبگان از کشور گفت: آنچه که امروزه از آن به عنوان فرار مغزها در کشور یاد می شود نمی تواند به دور از گردشگری علمی باشد زیرا جوانان با توجه به نیازهای سنی دنبال تحرک و پویایی هستند و به طور معمول برای کسب تجربه های بیشتر علمی راهی دیگر کشور می شوند. 

عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به مزایای گردشگری گفت: بر اساس آمارها کمترین درآمد کشور ترکیه از اقتصادِ گردشگری 32 میلیارد دلار در سال است که این رقم در برخی از مواقع تا 8 برابر افزایش می یابد. اگر بخواهیم خوشبینانه حساب کنیم هر گردشگر می تواند برای کشور مقصد 8 شغل ایجاد کند و این خود موجب می شود در برخی از کشورها مانند ترکیه و اسپانیا گردشگری به عنوان اقتصاد پایه مطرح باشد. 

وی با اشاره حضور قشرهای مختلف در حوزه ی گردشگری گفت: آمارها نشان می دهد در چند سال گذشته، گردشگری جوانان بخش مهمی از گردشگری در دنیا را به خود اختصاص داده است. پیش بینی می شود تا سال 2020 میلادی، حدود 200 میلیارد دلار در بخش گردشگری درآمد باشد اما این پرسش پیش می آید که سهم ایران در این 200 میلیارد دلار چقدر است؟ 
زیاری افزود: اگر بخواهیم فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره) را با فرودگاه بارسلون اسپانیا مقایسه کنیم، متوجه خواهیم شد که تعداد مسافرانی که به ایران سفر می کنند در برابر گردشگران اسپانیایی بسیار ناچیز است و این در حالی است که کشور ایران در دنیا به عنوان یک کشور تاریخی و فرهنگی شناخته شده است. 

عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به ترکیب جمعیتی کشور،گفت: از آنجا که سیاست های جمعیتی ایران در دهه ی 60 خورشیدی بر مبنای افزایش جمعیت بود، ایران هم اکنون یک کشور جوان محسوب می شود که یکی از مهمترین برنامه ها برای جوانان، گردشگری و تامین نیازهای آنها است. در برنامه ی ششم توسعه که در حال تدوین است، سعی شده نقش گردشگری پررنگ نشان داده شود اما ما تنها یک برنامه ریز هستیم و اجراکننده ی برنامه ها گروه دیگری است. 
وی در پایان تاکید کرد: براساس تجربه های شخصی و فعالیت هایی که تا امروز در حوزه ی گردشگری در کشور انجام داده ام، به یقین اعلام می کنم که موازنه ی گردشگری در ایران بسیار ناهماهنگ است و تعادل ندارد تا جایی که این موازنه منفی است، یعنی به ازای هر 15 نفر گردشگر که از کشور خارج می شود یک نفر گردشگر وارد ایران می شود که این خود نمی تواند برای کشور ایران که در دنیا به تاریخ و فرهنگ مشهور است، مناسب باشد. 

 
*** گردشگری باید جایگزین اقتصاد تک محصولی شود 
سخنران دیگر همایش گردشگری و فرصت جوانان محمدحسن مطیعی لنگرودی عضو هیات علمی دانشگاه تهران بود. 

وی در این نشست با اشاره به مزایای گردشگری به عنوان یک صنعت درآمد زا گفت: تحولات جهان در یک سده گذشته نشان دهنده آن است که زمان ایستایی به سر آمده و امروز تحرک و پویایی جایگزین آن شده است. اقتصاد جوامع به سرعت در حال تحول است و این اقتصاد، دارای شتاب سریع است که باید برنامه ریزی همراه آن شود، در غیر این صورت ما از برنامه های جهانی بازخواهیم ماند و کاری ازپیش نخواهیم برد. اکنون، جهان دیگر یک قلمرو با مرز جغرافیایی نیست که به تنهایی ادعا کنیم در دورن آن زندگی می کنیم، بلکه جوامع در زمینه های گوناگون در تعریف فرامرزی جای می گیرند. 

عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به سیستم درآمدزایی کشورها گفت: در کشوری مانند ایران که تولید نقش کمی در درآمدزایی دارد اقتصاد گردشگری می تواند پشتوانه ی خوبی برای تامین نیازهای جامعه باشد. 

وی با بیان اینکه اقتصاد محلی دیگر پاسخگوی نیازهای جامعه نیست، گفت: در رقابت های اقتصادی امروزه کشوری پیروز خواهدبود که بیشترین استفاده را از زمینه های کلان اقتصاد جهانی ببرد و خود را در این سیستم کلان، فعال نشان دهد. اکنون با این شرایط باید چگونه برنامه ریزی کنیم؟ اگر به دنبال برنامه ریزی کلان برای حضور گردشگران در ایران داشته باشیم، کمتر اقتصاد خود را وابسته به نفت و دیگر ذخایر معدنی خواهیم کرد زیرا کشورهای واردکننده ی نفت به دنبال راهکاری جایگزین برای انرژی نفت هستند و سعی دارند از انرژی های دیگر استفاده کند. 
لنگرودی افزود: اکنون با این وضعیت باید چه برنامه یی برای اقتصاد گردشگری در شرایط کنونی داشت؟ ما نباید گردشگری را تنها برای مصرف گردشگری برای جوانان تعریف کنیم بلکه باید به مزایای گردشگری برای تولید اشتغال جوانان اشاره کنیم. از آنجا که هر گردشگر بر اساس آمارها تا 8 شغل ایجاد می کند، حضور گردشگران در کشور باعث می شود تا سالانه شاهد ایجاد هزاران شغل در کشور باشیم و جوانان چالش شغلی کمتری داشته باشند. البته تحقق این مهم، نیازمند بازکردن دروازه های کشور به روی گردشگران و وارد شدن در اقتصاد گسترده ی جهانی است. 
وی با بیان اینکه سالانه هزاران گردشگر به ایران می آید گفت: در برخی از مواقع گردشگرهای خارجی سود آنچنانی برای کشور ندارند. حضور گردشگر در کشور زمانی سودمند خواهد بود که برابر با هر روز حضور در ایران 2 تا 3 هزار دلار هزینه کند. 

لنگرودی تاکید کرد: برای وارد شدن به اقتصاد گردشگری باید نرخ رشد جمعیت، جمعیت پویا، بازار هدف و تبلیغ بنگاه های گردشگری به شدت مورد توجه قرار گیرد تا با شناخت نیازها بتوان برنامه ریزی های لازم را برای حضور هر چه بهتر گردشگران در ایران فراهم کرد. 
این استاد دانشگاه با اشاره به متفاوت بودن نیازهای جوانان و میانسالان گردشگر از لزوم شناخت و فراهم کردن نیازهای اصلی قشرهای گوناگون با هدف ایجاد شوقِ حضور چندباره ی آنان در ایران، سخن گفت.

لنگرودی همچنین در پاسخ به پرسش پژوهشگر ایرنا در خصوص متفاوت بودن برخی از نیازهای جوانان غربی با فرهنگ دینی و مذهبی ما گفت: هر چند در کشورهای همسایه یی که ایدئولوژی همانند ما دارند، نیاز گردشگران جوان تامین می شود اما در ایران این نیازها تا اندازه یی بر پایه ی قاعده و قانون شرعی تعریف شده و نمی توان گفت که حضور آنان در ایران به معنای انجام امور دلخواه خواهد بود. 
 

*** دولت یازدهم برنامه های مهمی برای گردشگری دارد 
این نشست تخصصی با سخنرانی شهروز امیرانتخابی ادامه پیدا کرد. وی با تبریک سال تحصیلی تازه به دانشجویان ورودی، از گروه جغرافیای دانشگاه تهران به دلیل برگزاری این نشست تخصصی که می تواند زمینه را برای ارایه ی راهکارهای جذب گردشگر فراهم کند، تشکر و قدردانی کرد. 
امیرانتخابی با اشاره به هدف ها و برنامه های دولت تدبیر و امید برای جذب گردشگر گفت: پس از شروع به کار دولت یازدهم، این دولت در راستای تحقق اهداف گردشگری در ایران به تاسیس موسسه آموزش عالی علمی-کاربردی میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری اقدام کرد که در تاریخ کشور بی سابقه بود. وظیفه ی این موسسه، آموزش نیروهای نخبه در حوزه ی گردشگری است. 
وی افزود: یکی از مهمترین برنامه های این موسسه، مطالعه ی رشته هایی است که در مرکزهای آموزشی جهان تدریس می شوند که تا پیش از آن در ایران وجود نداشت. همچنین در موسسه آموزش عالی وابسته به گردشگری، سرفصل هایی مانند گردشگری سلامت، گردشگری ورزشی، گردشگری یکتاپرستی، دیپلماسی گردشگری و دیگر موارد مرتبط با حوزه تخصصی گردشگری تعریف شده است. 
وی ادامه داد: در بخش آموزش گردشگری تنها تاکید بر مبحث های نظری کافی نیست بلکه دانش آموختگان حوزه ی گردشگری باید با اصول پایه یی گردشگری، راهنمایی تور، هتل داری و .... به خوبی آشنا شوند تا در زمان فراغت از تحصیل به راحتی توانایی برقراری تعامل های لازم را داشته باشند و چهره ی مثبت از ایران اسلامی را به گردشگران معرفی کنند. 
امیرانتخابی همچنین در ادامه با تاکید بر اقتصاد گردشگری در حوزه ی تولید و مصرف گفت: نخست باید ذهنیت ها در حوزه ی گردشگری از پیشداوری ها پاک شود. برخی از افراد بر این باورند که ورود گردشگر به ایران برابر با رواج فساد و بی بندوباری است و این تفکر نه تنها برای اقتصاد گردشگری مفید نیست بلکه سدی در برابر ورود گردشگران به ایران خواهد بود. از بین بردن این تفکر نادرست نیز نیازمند آموزش های لازم به افرادی است که دارای چنین دیدگاهی هستند. 
به گفته ی رییس موسسه علمی-کاربردی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، یکی از مهمترین چالش ها در جذب گردشگر و تحقق اقتصاد گردشگر مشکل های بنیادی با حضور گردشگر در ایران است. برخی بر این عقیده اند که انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی است و پیوند آن به اقتصاد مانع تحقق آرمان های انقلاب اسلامی خواهدبود.
 
*** در گردشگری کیفیت بر کمیت برتری دارد 
رحیم یعقوب زاده آخرین سخنران نشست گردشگری و فرصت جوانان بود. وی با اشاره به اظهارات سخنرانان نشست، گفت: توسعه ی گردشگری یکی از مهمترین لازمه های کنونی جامعه است، چرا که در شرایط کنونی مصرف انبوه مهمترین لازمه ی زندگی افراد به شمارمی رود. 
به گفته ی وی، دنیا در دهه ی 70 میلادی با رشد انبوهی از گردشگران مواجهه شد که ایران نیز از این رشد بی بهره نبود تا جایی که از سال 1348 تا 1357 خورشیدی کشور ما با رشد 10 برابری گردشگری روبه رو شد. 
یعقوب زاده افزود: پس از رشد بالای گردشگری در کشورهای گوناگون جهان، بسیاری از دست اندرکاران حوزه ی گردشگری به این فکر افتادند که در فضای رقابت گردشگری، باید به فکر کیفیت بود تا کمیت و به صورت تخصصی بر روی گردشگری شروع به مطالعه کردند. اگر بخواهیم مصداقی برای بحث کیفیت در گردشگری داشته باشیم باید گفت بر اساس آمارها هم اکنون در دنیا بیش از 100 زیر شاخه ی گردشگری در دنیا وجود دارد. 
به بیان یعقوب زاده، اکنون جمعیت جوان در دنیا افزایش پیدا کرده است و این افزایش نیازمند برنامه هایی است که باید بر پایه ی فرهنگ و خرده فرهنگ جوانی دیده شود. جوان، کنجکاو و جستجوگر است و بر پایه ی شرایط سنی به دنبال ماجراجویی و آشنایی با مناطق گوناگون می رود. باید گفت که جوان به دنبال تازگی و آشنایی با مناطق گوناگون جهان است. با شناخت این ویژگی جوانان می توانیم راهکارها و برنامه های مهمی برای جذب گردشگران به ویژه گردشگران خارجی ارایه کنیم تا در آینده با شناخت بهتر از نیاز جوانان آنان را جذب و سپس زمینه های اقتصاد گردشگری را فراهم کنیم.