۳۱ تير ۱۴۰۴ - ۰۸:۴۴
بشار اسد با دیدن محاسن من جا خورد
مقابل رئیس‌جمهور کشورها خودم را گم نمی‌کنم
مرتضی غرقی ـ خبرنگار پیشکسوت حوزه سیاست خارجی ـ در گفت‌وگویی به آسیب‌شناسی ساختار رسانه‌ای ایران پرداخت. او نسبت به فقدان برندسازی در رسانه‌های داخلی خصوصا در حوزه سیاست بین‌الملل و حمایت نکردن از خبرنگاران متخصص در کشور هشدار داد و گفت: اکنون رسانه‌های ما تبدیل به رسانه دست دوم شده و مرجعیت خود را از دست داده‌اند.
مرتضی غرقی در گفت‌وگویی با ایران اکونومیست درباره لزوم ساخت و حفظ بِرندهای سیاسی در تلویزیون و مصاحبه با مقامات بین‌المللی در این برنامه‌ها، معتقد است: یکی از ضرورت‌هایی که کمتر در رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گرفته، این است که ما هیچ‌گاه بر منبع خبر بودن تمرکز نداشته‌ایم و هرگز این ضرورت را درک نکرده‌ایم که چرا یک خبرگزاری خارجی منبع خبر ما می‌شود و ما از آن کپی می‌کنیم و خبر را بازنشر می‌دهیم.
او ادامه داد: معمولا در جهان، خبرگزاری‌ها با توجه به رویکرد نهادهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تلاش می‌کنند بر اساس نگرش و منافع خود اخبار را در رسانه‌های خود منعکس کنند و بر همان اساس سوالاتشان را مطرح و گفتگوها را شکل می‌دهند. طبیعتاً وقتی ما از آنها کپی می‌کنیم، در اصل نگاه آن رسانه را بازتاب می‌دهیم؛ یعنی به رسانه دست‌ِ دوم تبدیل می‌شویم که به انتشار مصاحبه و سیاست‌های رسانه دیگر که گاهی در تضاد با منافع ما گام برمی‌دارد کمک کرده‌ایم. این ضرورت کمتر مورد توجه مدیریت رسانه‌های ما قرار گرفته و به همین دلیل است که کمتر با شخصیت‌های سیاسی دنیا مصاحبه می‌کنیم. این مسئله نه‌تنها به مرجعیت رسانه‌ای ما ضربه زده، بلکه باعث وابستگی رسانه‌ای ما به خارج و دور شدن از جایگاه مرجعیت رسانه‌ای کشور شده است.
این خبرنگار باسابقه درباره راه‌های برون‌رفت از این وضعیت، می‌گوید: مشکل در اینجاست که متأسفانه مدیران رسانه‌های رسمی کشور اعم از دولتی و نیمه‌دولتی این ضرورت را درک نکرده‌اند و بیشتر درباره کارهای روزمره آن هم با نگاه سطحی اطلاع‌رسانی می‌کنند و این موضوع موجب وقفه در ارتقای رسانه شده است. ساختار بالادستی رسانه در کشور که همان حاکمیت است نیز باید به این درک برسد که بی‌توجهی به این ضرورت‌های رسانه‌ای و نبود نگاه تخصصی در رسانه‌ها، ما را با چنین وضعیتی روبه‌رو کرده است.
رسانه‌ای با برند جهانی معتبر نداریم
وی با اشاره به تمرکز رسانه‌های ما به امور داخلی و فقدان شناخت تحولات بین‌المللی اظهار می‌کند: وقتی رسانه شما فقط به موضوعات داخلی مشغول است و برد داخلی دارد و در عرصه جهانی فعالیتی ندارد طبیعی است که در این عرصه ناشناخته باقی بماند. یکی از بزرگترین مشکلات ما در جامعه بین‌الملل، نداشتن رسانه با برند جهانی معتبر است و این موضوع دست ما را در تحرکات تبلیغاتی خارج از کشور بسته است. شما برای انتقال پیام یا گفتگو با یک شخصیت خارجی باید با لوگوی یک رسانه مشهور بین‌المللی به میدان کارزار بروید و چون ما فاقد آن هستیم در این عرصه عقب مانده‌ایم. اینکه می‌بینید شخصیت‌های خارجی با بی‌بی‌سی، سی‌ان‌ان یا الجزیره مصاحبه می‌کنند، به دلیل اعتبار بین‌المللی این رسانه‌هاست. یکی از دلایل موفق نبودن ما این است که رسانه‌هایمان در خارج از ایران ناشناخته هستند؛ البته پرس‌تی‌وی حرکتی آغاز کرد و تا حدی پیشرفت داشت اما متأسفانه فعالیتش فروکش کرد.
بی‌مهری به خبرنگاران متخصص
وی درباره تربیت خبرنگاران برای مصاحبه با شخصیت‌های جهانی و بین‌المللی می‌گوید: ما در کشور برای خبرنگاری که ظرفیت مصاحبه با چهره‌های جهانی را دارد، تسهیلات فراهم نکرده‌ایم و از فعالیت‌های او استقبال نشده است. متاسفانه گاهی فرصت‌هایی که افراد ایجاد می‌کنند را نیز نابود می‌کنیم. از این‌رو نسل جدید، هم انگیزه ادامه کار را از دست داده و هم جایگاه ما در این مدل کارها تنزل یافته است. ۹۹ درصد کارهای من در حوزه سیاست خارجی یا بحران‌های بین‌المللی منطقه‌ای بوده است، من تاکنون با انگیزه و گاهی هزینه شخصی مسیر کارم را پیش برده‌ام. وقتی می‌بینم مسئولان بالادستی توجهی ندارند، کار را کنار می‌گذارم. زیرا مصاحبه با شخصیت‌های خارجی مستلزم هزینه، سفر و حمایت است که متاسفانه وجود ندارد. به‌علاوه، نبود تشویق در این حوزه باعث شده خبرنگاران کمتر به سمت سیاست خارجی بروند. از این رو وقتی انگیزه‌ای نباشد، کسی به دنبال ابزارهایی مثل یادگیری زبان انگلیسی، عربی، آلمانی یا فرانسوی نمی‌رود. در مذاکرات هسته‌ای، کمتر خبرنگاری را می‌دیدم که زبان دوم یا سوم بلد باشد. آنهایی که زبان دوم بلد بودند یک سر و گردن از دیگران جلوتر بودند.
تجربه شخصی و تعطیلی برنامه «بدون مرز»
او با اشاره به تجربیات خود در حوزه سیاست خارجی و گفت‌وگو با مقامات دنیا یادآور می‌شود: من طی چهل سال گذشته گفتگوهای بسیاری با شخصیت ها سیاسی منطقه و جهان داشته‌ام و حتی در تلویزیون برنامه‌ای با عنوان «بدون مرز» معطوف به سیاست خارجی داشتم که متاسفانه آن را متوقف کردند، در این برنامه با شخصیت‌های سیاسی جهان گفتگوهایی داشتم که آخرینِ آن، گفتگو با نیکول پاشینیان، رئیس‌جمهور ارمنستان بود و قرار بود با لاوروف وزیر خارجه روسیه و رییس جمهور آذربایجان هم گفت‌وگو کنم که برنامه تعطیل شد. من پنج سال در آلمان و شش سال در نیویورک بوده‌ام، بحران‌های منطقه را از نزدیک دیده‌ام و تا حدودی به دو زبان انگلیسی و آلمانی مسلط هستم و از تجربه لازم برای تعامل یا تقابل با چهره‌های جهانی برخوردارم که البته آن را مدیون سازمان صداوسیما می‌دانم؛ زیرا این حاصل هزینه‌هایی است که در تربیت امثال من صرف شده است که باید آنها را حفظ و استفاده کرد اما متاسفانه اینگونه نیست.
برندسازی یک‌شبه اتفاق نمی افتد
وی در زمینه فقدان برنامه‌های برند سیاسی در تلویزیون خاطرنشان می کند: برنامه سیاست خارجی «بدون مرز» در ۱۰ سال گذشته به‌تدریج در حال تبدیل به یک برند سیاسی شده بود اما متاسفانه متوقف شد. برندسازی یک‌شبه اتفاق نمی‌افتد. برنامه‌های مطرح دنیا ۴۰ـ ۵۰ سال سابقه دارند و متاسفانه باید اذعان کرد تا زمانی که این نگاه‌ها در کشور و رسانه‌ها وجود دارد، هرگز خبرنگار برند در حوزه سیاست خارجی نخواهیم داشت. اخیرا برای مصاحبه با لاوروف، رزومه‌ام را به سفارت روسیه دادم. مسئولان آنجا با دیدن سوابقم (که شامل چهل سال و اندی مصاحبه با ده‌ها چهره جهانی بود) تعجب کردند زیرا سابقه و رزومه خبرنگار برای مصاحبه با شخصیت مورد نظر بسیار مهم است.
ویژگی‌های خبرنگار بین‌المللی
غرقی درباره اینکه خبرنگار بین‌المللی چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد تا بتواند مقامات دنیا را به چالش بکشد، می‌گوید: خبرنگار باید چند ویژگی را یک‌جا داشته باشد که تخصص در حوزه کاری مهم‌ترین این ویژگی‌هاست؛ زیرا تنها با این تخصص می‌توان سوالات پُرمغز و تاثیرگذار طرح کرد. در عین حال خبرنگار سیاست خارجی باید حوزه تخصصی مشخصی را انتخاب کند؛ مثلا در حوزه منطقه‌ای، روابط بین الملل و یا روابط دوجانبه و در راستای آن به طور مداوم خبرها را مرور، رصد و تحلیل کند و توان پیش‌بینی رویدادها را داشته باشد.
بشار اسد با دیدن محاسن سفید من جا خورد
او ادامه می‌دهد: یک خبرنگار حوزه سیاست خارجی باید علاوه بر تسلط به زبان خارجی، کاریزمای خبرنگاری هم داشته باشد. یک خبرنگار موفق نه تنها باید از ظاهر حرفه‌ای برخوردار باشد بلکه حرکات بدن و نحوه لباس پوشیدن و خوب بیان کردن را بداند تا طرف مقابل حس کند با خبرنگاری جدی روبه‌روست. همچنین رزومه قوی که قبل از مصاحبه معمولا مورد بررسی قرار می‌گیرد نیز مهم و تاثیرگذار است. این‌هاست که در ابتدا برای یک رسانه و یک خبرنگار اعتبار بین‌المللی می‌آورد. به یاد دارم هنگام مصاحبه با بشار اسد به کاخ ریاست جمهوری رفته بودم، او ابتدا با دیدن ظاهر من که دارای محاسن سفید و سن بالا بودم جا خورد. وقتی گفتم ۴۳ سال در حوزه سیاست خارجی کار کرده‌ام، توجهش بیشتر جلب شد و بیشتر به من احترام گذاشت. من در اولین نگاه به او احساس خاصی نداشتم و روبه‌رو شدن با او، برایم بسیار عادی بود چون از این مدل مصاحبه‌ها بسیار تجربه کرده بودم. خبرنگار تازه‌کار ممکن است در مقابل یک رئیس‌جمهور خود را گم کند اما من با توجه به سابقه‌ام هرگز چنین مشکلی نداشتم.
نیاز فوری: تربیت خبرنگار و ارتباط مستقیم با مقامات جهانی و بین‌المللی
این خبرنگار قدیمی سپس عنوان می‌کند: ما باید بتوانیم مستقیماً با شخصیت‌های خارجی ارتباط بگیریم و حرف آنها را بدون واسطه به کشور منتقل کنیم. منتظر نباشیم رسانه‌های خارجی همچون خبرگزاری رویترز یا شبکه‌های تلویزیونی سی‌ان‌ان یا الجزیره مصاحبه‌ای را پخش کنند و ما آن را تکرار کنیم؛ چراکه سوالات آنها بر اساس منافع خودشان تنظیم شده است. اگر می‌خواهیم نظر رئیس‌جمهور آمریکا و یا یک کشور غربی یا یک کشور همسایه را بدانیم، باید خودمان با آنها گفتگو و مصاحبه کنیم. برای این کار باید خبرنگار تربیت کرد، به او فرصت و امکانات داد تا به این جایگاه برسد.
او با اشاره به وضعیت نگران‌کننده نیروی انسانی هم یادآور می‌شود که متأسفانه در ایران «خبرنگار ارشد» با ۴۰ ـ۵۰ سال سابقه فعال در عرصه بین‌الملل نداریم و سوء مدیریت در رسانه‌ها این فرصت ها را از بین برده است.
مرتضی غرقی تجربیاتش در عرصه خبرنگاری در سیاست خارجی را در چهار کتاب به رشته تحریر درآورده و به شرح زیر است:
«از تفنگ تا قلم» (خاطرات جنگ)،
«تجربه دیگر» (پشت‌پرده مذاکرات هسته ای )
«خیابان ۴۲» (خاطرات نیویورک)
و کتاب چهارم او نیز به‌زودی منتشر می‌شود با عنوان مصاحبه با شخصیت‌های سیاسی جهان، شامل مصاحبه‌هایی با سیدحسن نصرالله و بشار اسد، نخست‌وزیر یونان، روسای جمهور کشورهای منطقه، دبیر کل سازمان ملل متحد، رییس اتحادیه اروپا و ده‌ها مصاحبه دیگر که بیش از ۷۰ الی ۸۰ مصاحبه در این کتاب خواهد بود.
منبع: خبرگزاری ایسنا
گزارش خطا
آخرین اخبار