اهمیت انسجام اجتماعی و همدلی به اندازه آموختن کمک‌های اولیه

دکتر فرشید رضایی در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، در ارتباط با آسیب‌های ناشی از درگیری‌های نظامی اظهار کرد: همه‌گیری بیماری‌های عفونی، سیل، زلزله و جنگ‌ها با ویرانگری و آسیب‌های جسمی و ذهنی همراه هستند اما در این میان، جنگ و نزاع‌ها به ویژه آن‌هایی که شامل حملات هوایی و موشک باران‌های نامنظم و انفجارهای مهیب می‌شوند، به عنوان رویدادهای آسیب زننده شدید بر جامعه، به دلیل تأثیرات عمیق بر سلامت جسم و روان، اعم از نظامیان و غیرنظامیان، جایگاه ویژه ای دارند.

وی ادامه داد: در دو دهه اخیر، جهان در آفریقا، آسیای دور و کشورهای عربی غرب آسیا و به طور خاص عراق و سوریه، شاهد جنگ و کشتار گسترده و به دنبال آن از بین رفتن زیرساختهای خدماتی مهم مثل آب سالم، غذای سالم و کافی و امنیت اجتماعی اقتصادی در کشورها به طور ویژه مسلمانان بوده است. بمباران‌ها و موشک‌باران‌ها به دلیل غافل‌گیرانه بودن و عدم قطعیت‌شان یکی آزار دهنده‌ترین‌ها هستند و کودکان و سالمندان به دلیل شرایط خاص خود به حمایت و همراهی ویژه نیاز دارند. 

اهمیت درک درست تروماها

مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت ادامه داد: اگرچه آرامش ذهن و مقابله با اضطراب‌ها و دلنگرانی‌های طبیعی ناشی از حملات هوایی، اولین مساله‌ است که به ذهن می‌رسد، اما باید بدانیم که پیامدهای جنگ محدود به آسیب‌های جسمی و مشکلات روانی نمی‌شود و برای درک جامع پیامدهای متنوع تلخ تروماهای جنگی، نیازمند تلفیق یافته‌های چند رشته علمی و مفاهیم دانشی آنها هستیم تا به درک درست‌تری از چگونگی تأثیر فرهنگ، جامعه و تجربیات جمعی بر بروز، تفسیر و مقابله با این تروماها دست‌ یابیم.

نقش فرهنگ در مواجهه با تروماها

رضایی با بیان اینکه «فرهنگ» نقش مهمی در درک و درمان پیامدهای ذهنی جنگ دارد، افزود: باورهای فرهنگی می‌توانند بر معنای عمیق شخصی آسیب‌های وارده از جنگ و تلاش‌های فرد برای کنار آمدن با خاطرات تروماتیک آن تأثیر بگذارند. فرهنگ‌های مختلف، جنبه‌های متفاوتی از استرس تروماتیک جنگ را برجسته می‌کنند که به «اسکریپت‌های فرهنگی» معروف هستند. به طور مثال، در فرهنگ‌های فردگرای به اصطلاح غربی، موضوع «خود آسیب‌پذیر» مهم تر است و این در حالی است که در «فرهنگ‌های جمع‌گرا» که در کشور ما و بسیاری از کشورهای به اصطلاح شرقی مشاهده می‌شود، مسئله عملکرد اجتماعی و سرنوشت جمعی مسئله‌ای مهم تر از فرد می شوند.

وی توضیح داد: گزارشاتی از آسیب‌های روانی، افسردگی، مصرف بی‌رویه الکل و اعتیاد در سربازان آمریکایی بعد از جنایات جنگی‌شان در عراق و افغانستان و موارد مشابهی در جمعیتهای دیگر نشان می‌دهد که آسیب‌های اخلاقی و پریشانی فرهنگی این حوادث بسیار جدی و پنهان هستند و حتی مهاجمان نیز از ترکش عوارض تلخ جنگ در امان نیستند.

وی افزود: عوامل فردی، خانوادگی، اجتماعی و فرهنگی، هم می‌توانند منبع تاب‌آوری باشند و هم می‌توانند فرد را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اختلالات بلندمدت روانی قرار دهند. از دوران باستان، آیین‌های خاصی برای بهبود «زخم‌های نادیدنی» سربازان رواج داشته و حمایت از خانواده‌های آسیب‌دیده و همدلی در جامعه همیشه موضوع مهم و قابل تاملی بوده است.

ضرورت حمایت از بازماندگان تروماها

رضایی درباره ضرورت حمایت از آسیب‌دیدگان گفت: از این رو در مقوله سیاست‌گذاری‌ها بایسته است که به افزایش آگاهی عمومی و حمایت از بازماندگان تروما، به ویژه غیرنظامیان توجه ویژه‌ای مبذول شود و توسعه سیاست‌هایی که به آسیب‌های پنهان و بلندمدت ناشی از حملات هوایی می‌پردازند، در اولویت قرار گیرند. این اقدامات می‌تواند به کاهش بار روانی و اجتماعی ناشی از جنگ‌ها کمک کند و پیامدهای بین نسلی آن را کاهش دهد. 

همدلی و همراهی به اندازه آموختن کمک‌های اولیه اهمیت دارد

مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت با بیان اینکه این روزها بسیاری از مردم به دنبال آموختن کمک‌های اولیه، نحوه تهیه کیف اضطراری در منزل و شیوه های موثرتر از پناه گرفتن و امنیت خانواده خود هستند، گفت: اما پرداختن به موضوع همدلی اجتماعی و حمایت از آسیب‌پذیرترها نیز به همان اندازه مهم است.

احتکار و گران‌فروشی در فرهنگ ما جایگاهی ندارد

وی گفت: در فرهنگ ما به هیچ وجه احتکار و گران‌فروشی در زمان جنگ پذیرفته نیست و مردم انتظار دارند مسئولان امر بسیار سریع و قاطع به شناسایی و درمان این انگل‌ها و بیماری های اجتماعی بپردازند.

نقش انسجام اجتماعی در سلامت فردی هنگام تهاجم دشمن

رضایی درباره ضرورت انسجام ملی تصریح کرد:  انسجام اجتماعی و هدف مشترک در مقابل مهاجمان به مرز و بوم، برای سلامتی فردی و جمعی در کوتاه‌مدت و بلند مدت اهمیت دارند. طبیعی است که پیش از بروز جنگ و تهاجم به یک کشور، گروه‌های مختلف سلیقه‌های سیاسی و تفکرات گروهی متفاوتی با یکدیگر داشته باشند اما پس از تهاجم دشمن بلافاصله اختلاف نظرها جای خود را به همدلی و حمایت از یکدیگر و دستگیری از آسیب‌پذیرترها می دهد تا منطبق بر آموزه‌های فرهنگی و اخلاقی ریشه‌دار یک کشور عمل شده باشد.

وی ادامه داد: این پدیده مختص به یک کشور و فرهنگ نیست و تاب‌آوری کشورهای با سابقه تاریخی حکایت از این خصلت ارزشمند دارد که نقش واکسیناسیون فرهنگی را در برابر عوامل آسیب زننده خارجی ایفا می‌کنند؛ گویا بدن انسانی را ملاحظه می‌کنیم که در برابر یک عامل عفونی بیماری‌زا به طور یکپارچه مسلح می‌شود و تمام بافت‌ها و ارگان‌های بدن با هدف بیرون‌کردن مهاجم و سلامتی مجدد هم قسم و هم مسیر می‌شوند.

ضرورت توجه به همدلی و یکپارچگی

رضایی درباره ضرورت توجه به همدلی گفت: همدلی، یکپارچگی، گروه‌اندیشی ، دانش محوری و پرهیز از سیاست‌زدگی و خودمحوری و باندبازی، موضوعاتی هستند که به سلامت کودکان و سالمندان منجر می‌شوند و به روایت‌های دلنشین‌تری در تاریخ تبدیل خواهند شد.