خواص دارویی سنبل الطیب

ایران اکونومیست- اگر چه "سنبل الطیب" به صورت خودرو در جنگل ها رشد می کند، اما این گیاه برای مصارف دارویی کشت و زراعت نیز می شود. گفته می شود انواع وحشی آن خواص بیشتری دارد.

بیشترین قسمت مورد استفاده این دارو برای مصارف درمانی، ریشه آن می باشد. این گیاه به "علف گربه" نیز معروف است، زیرا گربه عاشق بوی آن است.

ریشه گیاه سنبل الطیب دارای اجزای مختلفی می باشد. از این میان می توان به روغن های فرار(مثل والریک اسید)، آلکالوئیدها و آمینواسیدهای آزاد(مثل گاما آمینوبوتیریک اسید" GABA "، تیروزین، آرژنین و گلوتامین) اشاره کرد. نام اسید آمینه والین را از روی این گیاه انتخاب نموده اند.

والرنال و اسید والرنیك از قوی ترین تركیبات آرام بخش موجود در سنبل الطیب هستند.

موارد استفاده

این گیاه برای درمان بیماری های مختلف در داروهای گوناگونی استفاده می شود. از داروهایی که در ترکیب آن ها از سنبل الطیب استفاده می شود، می توان به موارد زیر اشاره نمود:

- داروهای مسکن
- داروهای ضد اضطراب
- داروهای ضد تشنج
- داروهای ضد میگرن
- داروهای ضد درد
- داروهای قلبی

عملکرد صحیح دستگاه عصبی مرکزی به وسیله رسپتورهایی (گیرنده هایی) در مغز که به نام رسپتورهای گابا نامیده می شوند، تنظیم می شود. بر اساس مطالعات آزمایشگاهی مشخص شد که سنبل الطیب می تواند اتصالات این رسپتورها را ضعیف و سُست نماید. به این ترتیب، مکانیسم عمل و اثربخشی آن تا حدودی مشخص شد. در حقیقت این اطلاعات توضیح می دهد که چرا سنبل الطیب می تواند به افراد کمک کند تا به راحتی استرس و نگرانی را از خود دور نمایند.

در مطالعات مختلفی نشان داده شد که این گیاه اثر درمانی موثری بر روی افرادی که دارای درجات مختلفی از بیماری بی خوابی می باشند، دارد. به طور کلی سنبل الطیب موجب می شود که خواب با آرامش زیادی همراه باشد و همچنین گذر به مرحله خواب راحت تر صورت پذیرد. اما در این مطالعات چیزی مبنی بر اینکه این گیاه موجب افزایش کل زمان خواب می شود، مشاهده نگردید.

دو تحقیق دیگر نیز در این زمینه انجام شد. در این مطالعات نیز نشان داده شد که ترکیب سنبل الطیب با بادرنجبویه (Lemon Balm) در بهبود کیفیت خواب و در درمان بیماری بی خوابی (Insomnia) موثر است.

این گیاه برای اختلالات یائسگی و عادت ماهیانه مفید است.

یکی دیگر از خواص این گیاه، داشتن منگنز است که برای درمان سفیدی مو از آن استفاده می شود.

مقدار و زمان مصرف

تعیین یک مقدار مشخص برای مصرف این گیاه، کار مشکلی است، اما در منابع مختلف علمی درباره گیاهان دارویی، چیزی حدود 1 تا 10 گرم است.

اگر از عصاره تغلیظ شده ریشه گیاه سنبل الطیب (آن چه به طور معمول در قرص ها و کپسول ها وجود دارد و دارای حداقل 5/0 درصد روغن های فرّار است) برای درمان بیماری بی خوابی استفاده می کنید، باید آن را حدود 30 تا 60 دقیقه قبل از خواب مصرف نمایید.

فرآورده های خشک شده ریشه این گیاه که به صورت 5/1 تا 2 گرمی هستند، نیز باید 30 تا 60 دقیقه قبل از خواب مصرف شوند.

برخی نیز این گیاه را با بادرنجبویه، رازک، گل ساعت و اسکالکَپ(در طب چینی کاربرد دارد) ترکیب کرده و مصرف می کنند.

مصرف تازه این گیاه بهتر و موثرتر از مصرف ریشه خشک آن است.

اثرات جانبی

تحقیقات مختلف نشان می دهد که این گیاه هیچ گونه اثر مخربی روی توانایی افراد برای رانندگی و کار با ماشین آلات مختلف ندارد. تنها مورد گزارش شده، حمله قلبی شدید در مردی بود که سالیان دراز از سنبل الطیب به میزان 5 تا 20 برابر مقدار توصیه شده مصرف می کرده است و آن را به طور ناگهانی کنار گذاشته بود.

به هر حال، هنگامی که سنبل الطیب بر اساس مقدار توصیه شده مصرف شود، منجر به اعتیاد و وابستگی به آن نخواهد شد.

در مورد دیگری که در یک دانشجوی 18 ساله که قصد خودکشی داشت مشاهده شد، تنها علائم گزارش شده عبارت بودند از خستگی مفرط ، درد شکمی، رعشه و لرزش در دست ها و پاها. این فرد از 000/20 میلی گرم ریشه سنبل الطیب استفاده کرده بود که چیزی در حدود 40 تا 50 برابر مقدار توصیه شده است.

به نظر نمی رسد که مصرف سنبل الطیب قبل از خواب موجب ایجاد مشکل در هوشیاری و تمرکز فرد در صبح شود.

با این که تا کنون دلایل شناخته شده ای برای منع مصرف این گیاه در بارداری و شیردهی گزارش نشده است، اما بی خطر بودن آن نیز به اثبات نرسیده است. بنابراین باید در مصرف آن احتیاط کرد.

تداخل دارویی

هنوز تداخل دارویی شناخته شده ای برای مصرف معمولی این گیاه ذکر نشده است.

منبع: دایره المعارف تغذیه