آنچه از مانور «کمربند امنیت دریایی» می‌دانیم

به گزارش گروه سیاست خارجی ایران اکونومیست، هفتمین رزمایش مشترک «کمربند امنیت دریایی ۲۰۲۵» با حضور نیروهای دریایی روسیه، ایران و چین در بندر راهبردی چابهار از روز دوشنبه ۲۰ اسفند به مدت ۵ روز آغاز شده است. این سه کشور طی چند سال گذشته هم زمان با تحکیم روابط راهبردی خود چندین رزمایش دریایی مشابه را برگزار کرده‌اند، بندری که در سواحل جنوب شرقی ایران واقع شده و امکان دسترسی مستقیم به اقیانوس هند را برای ایران و همسایگان شمالی آن فراهم کرده و از موقعیت راهبردی بالایی برخوردار است.

این رزمایش که در شمال اقیانوس هند انجام می‌شود بر آموزش آزادسازی کشتی‌های به اسارت گرفته‌شده، انجام عملیات جست‌وجو و نجات در دریا و تمرینات تیراندازی توپخانه‌ای متمرکز خواهد بود. چین در کنار سایر تجهیزات نظامی، ناوشکن «بائوتو» که قدرتمندترین ناوشکن موشک‌انداز این کشور است را به منطقه اعزام کرده است، ایران هم بیش از ۱۰ فروند از انواع کشتی از جمله ناوشکن‌های جماران و الوند و ناو «شهید بهمن باقری» و نیز جدیدترین ناو هواپیمابر پهپادی خود را در این رزمایش استفاده خواهد کرد.

روسیه نیز ناوهای «تسدی ژاپوف» و «رزخی» و ناو لجستیکی «پچینگا» را در این تمرینات شرکت داده است. امیر دریادار دوم «مصطفی تاج‌الدینی» معاون عملیات نیروی دریایی ارتش ایران اعلام کرده که امسال شاهد حضور ۹ کشور به عنوان ناظر در رزمایش مرکب کمربند امنیت دریایی هستیم و کشورهای قطر، عراق، آفریقای جنوبی، عمان، امارات، سریلانکا، پاکستان، آذربایجان و قزاقستان نسبت به اعزام ناظر اقدام کردند و در مجموع ۱۲ کشور در رزمایش حاضر هستند.

این مانور نظامی در حالی برگزار می‌شود که ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، همچنان به برهم زدن اتحادهای سنتی غربی و بازتعریف نقش آمریکا در امنیت جهانی ادامه می‌دهد.این مانور نظامی در حالی برگزار می‌شود که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، همچنان به برهم زدن اتحادهای سنتی غربی و بازتعریف نقش آمریکا در امنیت جهانی ادامه می‌دهد. با تغییر رویکرد آمریکا نسبت به تعهدات بین‌المللی خود، چین، روسیه و ایران از این فرصت استفاده کرده و همکاری نظامی خود را عنوان وزنه‌ای در برابر نفوذ آمریکا به نمایش می‌گذارند.

در گزارشی که روزنامه واشنگتن تایمز از رزمایش‌ مشترک منتشر کرده، آمده است که این رزمایش در بحبوحه تنش‌های فزاینده میان واشنگتن و چین از یک سو و ایران از سوی دیگر برگزار می‌شود. کاخ سفید در حال حاضر با چین، بر سر موضوع تایوان و با ایران بر سر موضوع هسته‌ای و مسائل منطقه‌ای درگیر است.

رئیس‌جمهور آمریکا نیز در واکنش به این مانور نظامی ادعا کرده است که نگران مانور مشترک روسیه، چین و ایران نیست و آمریکا از همه این کشورها قوی‌تر است و حتی نمی‌خواهد درباره این مساله اظهارنظری داشته باشد.

رزمایش‌های کمربند امنیت دریایی نخستین بار در سال ۲۰۱۸ در دریای عرب، که یکی از شریان‌های حیاتی تجارت و انتقال انرژی جهان است، برگزار شد. از آن زمان، این تمرینات به رویدادی دوره‌ای تبدیل شده‌ و رزمایش سال ۲۰۲۵ هفتمین دوره آن محسوب می‌شود. این رزمایش‌ها با هدف تقویت توان عملیاتی نیروهای دریایی شرکت‌کننده از طریق تمرینات عملی و تاکتیکی برگزار می‌شود و طی چند روز سناریوهایی اجرا خواهد شد که تهدیدات واقعی در دریا را شبیه‌سازی می‌کند.

این فعالیت‌ها علاوه بر آزمایش توان فنی نیروهای دریایی، همکاری عملیاتی میان کشورهای شرکت‌کننده را نیز تقویت می‌کند. با انجام این رزمایش‌های مشترک، نیروهای دریایی تلاش دارند تا ارتباطات خود را بهینه کنند، تاکتیک‌های خود را هماهنگ سازند و اطمینان حاصل کنند که در صورت وقوع تهدیدات واقعی، می‌توانند به طور مؤثر و هماهنگ عمل کنند.

رزمایش مشترک «کمربند امنیت دریایی ۲۰۲۵»

انتخاب شمال اقیانوس هند برای برگزاری این رزمایش‌ها تصادفی نیست. این منطقه یک هاب تجاری دریایی جهانی محسوب می‌شود که مسیرهای اصلی کشتیرانی میان آسیا، آفریقا و اروپا را در بر دارد. دریای عرب و خلیج عمان به‌ویژه به عنوان گلوگاه‌های حیاتی برای انتقال انرژی شناخته می‌شوند و تنگه هرمز در نزدیکی این منطقه، مسیری کلیدی برای انتقال درصد قابل توجهی از نفت جهان است. تضمین امنیت این آب‌ها یک نفع مشترک برای روسیه، ایران و چین محسوب می‌شود، زیرا هر یک از این کشورها منافع اقتصادی و راهبردی در حفظ آزادی و امنیت مسیرهای دریایی دارند.

میزبانی جمهوری اسلامی از این رزمایش‌ نقش ایران را به‌عنوان یک بازیگر دریایی کلیدی در منطقه تقویت کرده و نفوذ تهران را فراتر از مرزهایش گسترش می‌دهد. روسیه و چین نیز از این رزمایش‌ها به‌عنوان فرصتی برای تثبیت حضور دریایی خود در اقیانوس هند استفاده می‌کنند و نشان می‌دهند که قصد دارند از منافع خود در منطقه‌ای که به‌طور سنتی تحت تسلط قدرت‌های دریایی غربی بوده، محافظت کنند.

حضور ناظران دیگر کشورها از جمله جمهوری آذربایجان، آفریقای جنوبی و پاکستان در دوره‌های گذشته این رزمایش نشان‌دهنده احتمال گسترش این همکاری‌ها در آینده است.این مانور در رسانه‌های کشورهای دیگر هم بازتاب گسترده‌ای داشته است، «یوراسیاتایمز» روسیه در گزارشی نوشته است که رزمایش‌های کمربند امنیت دریایی فراتر از یک تمرین نظامی، ابعاد ژئوپلیتیکی گسترده‌ای دارد، به‌ویژه در بحبوحه تنش‌های جهانی موجود. در حالی که این تمرینات به‌عنوان اقدامی برای مقابله با تهدیدات امنیتی غیرسنتی مانند دزدی و بلایای دریایی معرفی می‌شوند، اما درعین‌حال نشان‌دهنده همبستگی راهبردی میان روسیه، ایران و چین نیز هستند. این سه کشور اغلب در تقابل با قدرت‌های غربی قرار داشته‌اند، از تحریم‌ها گرفته تا مداخلات نظامی و برگزاری چنین رزمایش‌هایی را می‌توان به‌عنوان وزنه‌ای متقابل در برابر ابتکارات دریایی غرب در منطقه تلقی کرد. حضور ناظران دیگر کشورها از جمله جمهوری آذربایجان، آفریقای جنوبی و پاکستان که در در دوره‌های گذشته این رزمایش حضور داشته‌اند، نشان‌دهنده احتمال گسترش این همکاری‌های چندجانبه در آینده است.

شبکه خبری سی‌ان‌ان آمریکا هم درباره اهمیت این رزمایش‌های مشترک می‌نویسد، این اقدام بر همگرایی راهبردی فزاینده بین چین، روسیه و ایران تأکید دارد، سه کشوری که منافع مشترکی در به چالش کشیدن نظم جهانی تحت رهبری غرب دارند. امسال، اهمیت این موضوع بیشتر شده است، چرا که تغییرات سیاست خارجی ترامپ از جمله رویکرد مصالحه‌جویانه‌تر او نسبت به روسیه و فشار برای مشارکت مالی بیشتر متحدان آسیایی آمریکا در امور دفاعی خود، همچنان پویایی جهانی را مختل می‌کند.

همزمان با برگزاری این رزمایش رسانه‌ها و کارشناسان غربی ابراز نگرانی کرده‌اند که همکاری ایران، روسیه و چین فراتر از رزمایش‌های دریایی بوده و به حوزه‌های استراتژیک گسترده‌تری مانند جنگ اقتصادی و سایبری نیز گسترش یافته است. همچنین همسویی فزاینده بین این سه کشور، می‌تواند پیامدهایی فراتر از خاورمیانه داشته باشد. اگر این مشارکت به سایر جبهه‌ها مانند دریای چین جنوبی، اروپای شرقی یا حتی آمریکای لاتین گسترش یابد، می‌تواند چالش‌های استراتژیک مهمی برای واشنگتن و متحدانش ایجاد کند. برخی کارشناسان استدلال می‌کنند که همکاری فزاینده میان چین، روسیه و ایران بخشی از یک روند ژئوپلیتیکی گسترده‌تر است که در آن این کشورها برای مقابله با سلطه غرب در امور جهانی همکاری می‌کنند.