به گزارش ایران اکونومیست، علم و فناوری ایران و جهان امروز با اخبار گوناگونی همراه بود. اکنون در این گزارش به مرور خلاصه این اخبار می‌پردازیم.
کاشمر با دو زلزله ۴.۳ و ۴ لرزید/ثبت زلزله ۳.۸ در هویزه
در هفته گذشته بوشهر استان بوشهر با زلزله‌ای به بزرگای ۴، نصرت آباد استان سیستان و بلوچستان با زمینلرزه‌ای به بزرگای ۴.۲، کاشمر استان خراسان رضوی با زلزله‌ای به بزرگای ۴.۳ و ۴ و بهاباد استان یزد با زلزله‌ای به بزرگای ۴.۱ لرزیدند.
در جلسه استماع کنگره آمریکا درباره آدم فضایی‌ها چه گذشت؟
دفتر کنگره آمریکا در واشنگتن، روز گذشته یک جلسه استماع درباره پدیده‌های غیر عادی ناشناس(UAP) یا اشیای ناشناس پرنده که معمولاً با عنوان یوفو(UFO) ذکر می‌شوند، برگزار کرد. این جلسه با عنوان «پدیده‌های غیر عادی ناشناس: افشای حقیقت»، توجه خود را روی یوفوها معطوف کرده بود و شامل شهادت شاهدان مهمی بود که شفافیت بیشتر دولت آمریکا در مورد بشقاب پرنده‌ها را خواستار بودند.
از دست رفتن گیاهان دارویی می‌تواند به یک بحران جهانی تبدیل شود
گیاهان دارویی از دیرباز جزء جدا نشدنی از سیستم‌های مراقبت سلامت و توسعه دارو بوده‌اند. شواهد استفاده از آنها به یک لوح گلی سومری ۵۰۰۰ ساله برمی‌گردد که ریشه‌های باستانی آنها را به نمایش می‌گذارد. در دوران معاصر، ارزش بازار گیاهان دارویی در سال ۲۰۲۳ از حدود ۳۰۰ میلیارد دلار فراتر رفت که بر اهمیت آنها تاکید دارد. تغییرات آب و هوایی تهدید قابل توجهی برای گیاهان دارویی ایجاد می‌کند و نگرانی‌هایی در مورد در دسترس بودن آنها در آینده و تأثیر آن بر تولید دارو و مراقبت‌های بهداشتی ایجاد شده است.
اعلام جایگاه ایران در ۷ شاخص جهانی مالکیت فکری در سال ۲۰۲۴
بررسی شاخص‌های جهانی حوزه مالکیت فکری نشان می‌دهد ایران در حوزه سرمایه انسانی رتبه ۶۴ و در حوزه خروجی‌های علم و فناوری رتبه ۴۹ را از آن خود کرده است. امیرعباس محمدی کوشکی، سرپرست تیم اختراعات ایران و عضو رسمی ویکی آمار سازمان ملل متحد در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، با اشاره به گزارش شاخص جهانی مالکیت فکری ۲۰۲۴ اظهار کرد: در این گزارش وضعیت ایران در ۷ بخش «مؤسسات»، «سرمایه انسانی و تحقیق»، «زیر ساخت»، «پیچیدگی بازار»، «پیچیدگی کسب و کار»، «خروجی‌های دانش و فناوری» و «خروجی‌های خلاقانه» مورد بررسی قرار گرفت.
تصاویری از آخرین ابرماه سال ۲۰۲۴ در سراسر دنیا
آخرین ابرماه سال ۲۰۲۴ شب گذشته آسمان زمین را نورانی کرد. این ماه کامل که با نام «ابرماه نوامبر» یا «ماه سگ آبی» نیز شناخته می‌شود، شامگاه گذشته تماشاگران آسمان و علاقه‌مندان به عکاسی را به خود جلب کرد. این ابرماه چهارمین ابرماه سال ۲۰۲۴ از ماه اوت تاکنون بود. ابرماه نوامبر شامگاه جمعه ۱۵ نوامبر در آسمان ظاهر شد و لحظه ماه کامل در ساعت ۱۶:۲۸ به وقت منطقه زمانی شرقی مقارن با ساعت ۰۰:۵۸ بامداد شنبه به وقت ایران رخ داد.
کاوشگر «هرا» در راه رسیدن به مریخ است
کاوشگر «هرا»(Hera) یک نقطه عطف مهم را در سفر خود برای بررسی محل اولین آزمایش انحراف سیارک پشت سر گذاشته است. مانورهای انجام‌شده به همراه یکدیگر سرعت هرا را ۱۶۶ متر در ثانیه افزایش دادند و کاوشگر را در مسیر ملاقات با مریخ در مارس ۲۰۲۵ گذاشتند. این کاوشگر از سیاره سرخ برای گرفتن کمک گرانشی استفاده خواهد کرد و هرا را به سمت مقصد شتاب خواهد داد.
جوشکاری لیزری با منبع لیزر فیبری ۲۰ کیلو واتی در کشور میسر شد
یک شرکت دانش‌بنیان نسبت به بومی‌سازی منبع لیزر فیبری ۲۰ کیلو وات برای انجام فرآیند جوشکاری لیزری در صنایع اقدام کرده است و به گفته فناوران این شرکت سرعت و دقت بالا از مزایای این محصول به شمار می‌رود. محققان یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدکننده لیزرهای فیبری در ایران است که از سال ۱۳۹۰ فعالیت خود را آغاز کرد. از جمله دستاوردهای این شرکت می‌توان به ساخت لیزرهای فمتو ثانیه و ساخت لیزر ماژولار تا توان ۶ کیلو وات اشاره کرد.
توسعه ابزاری برای تجزیه و تحلیل متون خبری مبتنی بر هوش مصنوعی
یکی از شرکت‌های فناور، ابزاری را مبتنی بر هوش مصنوعی توسعه داده است که امکان تجزیه و تحلیل متون فارسی و انگلیسی را فراهم کرده است. محصول تولید شده در این شرکت، در حوزه پردازش زبان طبیعی و تمرکز اصلی آن تجزیه و تحلیل متون خبری است و در گزارش‌هایی که از سوی این محققان منتشر می‌شود، اعلام می‌شود که در متون خبری بیشتر به چه موضوعاتی پرداخته شده است.
عدم توافق روسیه و آمریکا بر نحوه تعمیر نشتی ۵ ساله ایستگاه فضایی بین‌المللی
باب کابانا(Bob Cabana)، رئیس کمیته مشورتی ایستگاه فضایی بین‌المللی و یک فضانورد سابق در روز چهارشنبه(۱۳ نوامبر) گفت که ناسا و روسکاسموس درباره دلایل و راه‌حل‌های تعمیر نشتیِ ماژول PrK روسیه اختلاف نظر دارند. نشتی در بخش روسی این مجموعه مداری پنج سال است که ادامه دارد. افزایش موقتی در میزان نشتی که در اوایل سال جاری به وجود آمد، اصلاح شد و ناسا تاکید کرده است که خدمه ایستگاه فضایی بین‌المللی در معرض خطر فوری نیستند. با این وجود، دفتر بازرس کل ناسا، این نشتی را بزرگترین «خطر ایمنی» برای ایستگاه فضایی بین‌المللی دانست. مانند هر مجموعه قدیمی، تعمیر و نگهداری و مسائلی مانند این تا حدی قابل انتظار است. کابانا تاکید کرد که عیب‌یابی در این مورد ادامه دارد، اما ناسا و روسکاسموس درکی مشترک از علت احتمالی منبع یا شدت عواقب این نشت‌ها ندارند.
ساخت ابزاری برای اندازه‌گیری زبری و ضخامت سطوح تا ۵۰ نانومتر
فناوران یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان ابزاری را برای اندازه‌گیری زبری و ضخامت سطوح تا ۵۰ نانو متر به تولید رساندند. علی اصغر ثانی، مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان دستگاه پروفایلومتر را از محصولات تولیدی این شرکت دانست و گفت: این محصول، زبری‌ها و ضخامت‌های ۵۰ نانومتر به بالا را اندازه‌گیری می‌کند و در صنایع مختلف از آبکاری در شیرآلات گرفته تا اندازه‌گیری زبری و صافی سطح دندان کاربرد دارد.
اولین رادار ۳ بعدی شکار بیگانگان ساخته می‌شود
تنها دو روز پس از اینکه افشاگران آمریکایی گفتند پدیده‌های ناهنجار ناشناس(UAP) که معمولاً به عنوان بشقاب پرنده شناخته می‌شوند، واقعی و با انسان‌ها در تعامل هستند، پنتاگون از استقرار تمام‌وقت قابلیت‌های نظارتی جدید خود برای نظارت بر یوفوها خبر داد. پنتاگون در گزارش مالی ۲۰۲۴ خود گفت که این قابلیت که به عنوان گرملین(Gremlin) شناخته می‌شود، در سه ماهه اول سال مالی ۲۰۲۵ به کار گرفته خواهد شد. با این حال پنتاگون معتقد است که بیگانگان وجود ندارند.
استرس می‌تواند خاطرات را تغییر دهد
محققان «بیمارستان کودکان ناخوش» در تورنتو(The Hospital for Sick Children) به پیشرفتی در درک عملکرد درونی این پدیده دست یافته‌اند. آنها با مطالعه روی مغز موش‌ها دریافتند که استرس باعث آزاد شدن اندوکانابینوئیدها(endocannabinoids) می‌شود که مواد شیمیایی هستند که معمولا به ما کمک می‌کنند تا خاطرات خاص و بامحتوا ایجاد کنیم. با این حال، در مقادیر زیاد، این اندوکانابینوئیدها نورون‌های «دروازه‌بان»(gatekeeper) مغز را مختل می‌کنند که منجر به شکل‌گیری رد عصبی(engrams) خاطرات بسیار بزرگ و تعمیم‌یافته می‌شود. به بیان ساده، یک تجربه استرس‌زا فقط به عنوان یک خاطره مجزا در مغز ذخیره نمی‌شود. در عوض، مجموعه‌ای از خاطرات مرتبط را برمی‌انگیزد و باعث می‌شود مردم نسبت به انواع محرک‌های بی‌ضرر مانند آتش بازی یا آتش‌سوزی ماشین واکنش‌های شدیدی نشان دهند.
مدیران ارشد کسب‌وکارهای اقتصادی برای پذیرش هوش مصنوعی تعلل نکنند
مدیرعامل یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان با تاکید بر اینکه خوشا به حال شرکت‌هایی که پیش‌دستانه به دنبال فرصت‌های فناوری هوش مصنوعی هستند، گفت: در گذشته آنهایی که فناوری جدید را قبول کردند، از مزایا و فرصت‌های آن بهره‌مند شدند و آنهایی که آن را کنار زدند، یا متضرر شدند یا حضورشان در عرصه رقابت کمرنگ شد و حتی در مواردی برخی از آنها حذف هم شدند.
جزئیات رخداد ۲ زلزله روی دومین گسل بزرگ ایران/ثبت ۴ زلزله تاریخی ویرانگر در محدوده گسل درونه
مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به زلزله‌های اخیر در شهر کاشمر استان خراسان رضوی، گفت: این زمینلرزه‌ها در محدوده گسل درونه به عنوان دومین گسل طویل ایران به طول ۹۰۰ کیلومتر است که از هرات کشور افغانستان شروع می‌شود و تا شهر جندق استان یزد امتداد می‌یابد. دکتر علی بیت‌اللهی در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، در خصوص زلزله‌های اخیر کاشمر استان خراسان رضوی، گفت: در روزهای ۲۴ و ۲۵ آبان ماه جاری سه زمینلرزه محسوس در شمال شرق کشور در محدوده کاشمر رخ داد که بزرگای آنها ۴.۳ و ۴ و یک پس‌لرزه با بزرگای ۳.۱ در این محدوده به ثبت رسیده است.
دانشمندان خون را به مواد ترمیم‌کننده استخوان تبدیل کردند
دانشمندان دانشکده داروسازی و مهندسی شیمی «دانشگاه ناتینگهام»(University of Nottingham) یک ماده بیولوژیکی جدید را بر پایه خون ابداع کرده‌اند که با موفقیت استخوان‌ها را ترمیم می‌کند و راه را برای ارائه محصولات خونی احیاکننده شخصی‌سازی‌شده هموار می‌سازد. شاید در آینده بتوان از این محصولات خونی به عنوان درمان‌های مؤثر برای آسیب‌ها و بیماری‌ها استفاده کرد. دانشمندان از مولکول‌های پپتیدی استفاده کرده‌اند که می‌توانند فرآیندهای کلیدی رخ‌داده در طول روند بهبود طبیعی بافت‌ها را هدایت کنند تا مواد زنده را برای تقویت ترمیم بافت به وجود بیاورند.
توسعه سامانه مکان‌یابی بی‌درنگ برای ردیابی کالاهای صنعتی ایرانی
سامانه نظارت و مکان‌یابی بی‌درنگ (RTLS) با امکان تعیین موقعیت و ردگیری بی‌وقفه افراد یا تجهیزات در فضاهای سرپوشیده، طرحی است که در جهت افزایش بهره‌وری، ایمنی و امنیت صنایع در کشور اجرا شد. محمد مهدی صابری، محقق ارشد پروژه بومی‌سازی سامانه نظارت و مکان‌یابی بی‌درنگ (RTLS) در فضای سرپوشیده با اشاره به چالش‌های موجود در ردیابی کالا در صنایع مختلف، گفت: یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های صنایع به‌ویژه در حوزه تولید، نحوه ردیابی کالا در طول فرآیند تأمین محصولات است. روش‌های سنتی و دستی، علاوه بر هزینه‌های بالا، منجر به بروز خطاها و کندی در فرآیندها می‌شود.
سفر یک ربات انسان‌نما به ماه در ماموریت «چانگ‌ای۸» چین
یک ماموریت چینی برای آزمایش فناوری‌های استفاده از منابع در قطب جنوبی ماه در حال توسعه است و ممکن است یک ربات انسان‌نما نیز همراه با آن به ماه سفر کند. وانگ کیونگ (Wang Qiong)، طراح ارشد ماموریت چانگ‌ای ۸ در ماه، به تازگی به‌روزرسانی در مورد این پروژه را در پکن ارائه کرده است. این ماموریت قرار است در سال ۲۰۲۸ پرتاب شود و هدف آن فرود در نزدیکی قطب جنوب ماه خواهد بود. در آنجا، آزمایش فناوری‌های مخصوص استفاده از منابع در ماه انجام خواهد شد که احتمالا روش‌های چاپ سه‌بعدی برای ساختن آجر از خاک ماه نیز جزء آنها خواهد بود. همچنین آزمایش‌هایی در مورد اکوسیستم زمینی انجام خواهد شد.
پنجره‌ای که هوای داخل را تا ۲۲ درجه سانتیگراد خنک می‌کند
یک پوشش جدید پنجره می‌تواند گرما را به حدی منعکس کند که تا ۲۲ درجه سانتیگراد فضای داخلی را خنک کند. محققان POSTECH و دانشگاه کره، ماده‌ای طراحی کردند که می‌تواند گرما را ساطع کند و در عین حال به نور مرئی اجازه عبور دهد. این ماده از سه لایه تشکیل شده است که هر لایه نقش‌های متفاوتی دارد. در آزمایش‌ها مشخص شد که این ماده جدید، سطح شیشه را ۲۲.۱ درجه سانتیگراد خنک‌تر از شیشه‌ای که فقط با PDMS روکش شده نگه می‌دارد و این یکی از بزرگترین اثرات خنک کنندگی است که با این نوع پوشش دیده شده است.
آزمایش خون خانگی با کمک یک تراشه
استارت‌آپ «سیفاکس هلث»(SiPhox Health) سعی دارد با نوع جدیدی از آزمایش خون مبتنی بر تراشه فوتونیک سیلیکونی، به بیماران و پزشکان آنها برای مدیریت بیماری‌ها در خانه کمک کند. این سیستم به اندازه یک قهوه‌ساز است و می‌تواند خوانش دقیقی را برای ۲۰ نشانگر زیستی متفاوت ارائه دهد. دستگاه مبتنی بر تراشه هنوز به تایید «سازمان غذا و داروی آمریکا»(FDA) نرسیده است و به همین دلیل، در حال حاضر فقط برای اهداف تحقیقاتی استفاده می‌شود، اما استارت‌آپ سیفاکس هلث برای هزاران نفر مبتلا به بیماری‌های مزمن، آزمایش خون پستی را هم به طور مستقیم و هم از طریق سایر مشاغل مراقبت‌های بهداشتی و سلامتی ارائه می‌دهد. این شرکت امیدوار است که سیستم جدیدش با استفاده از فناوری تاییدشده بتواند نتایج را سریع‌تر ارائه دهد.
