ثبت ۴ زلزله تاریخی ویرانگر در محدوده گسل درونه

دکتر علی بیت‌اللهی در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، در خصوص زلزله‌های اخیر کاشمر استان خراسان رضوی، گفت: در روزهای ۲۴ و ۲۵ آبان ماه جاری سه زمینلرزه محسوس در شمال شرق کشور در محدوده کاشمر رخ داد که بزرگای آنها ۴.۳ و ۴ و یک پس‌لرزه با بزرگای ۳.۱ در این محدوده به ثبت رسیده است.

وی با اشاره به اهمیت این زلزله‌ها، توضیح داد: این زلزله‌ها در مجاورت دومین گسل طویل کشور به نام گسل «درونه» بوده است که در راستای شرقی-غربی، از سمت شرق در ادامه گسل هرات کشور افغانستان است که از سمت شرق وارد کشور شده است.

بیت‌اللهی اظهار کرد: گسل درونه از جنوب تایباد در استان خراسان رضوی امتداد می‌یابد و مناطق مسکونی متعددی را تا نواحی مرکزی کشور تحت تاثیر قرار داده است. این گسل یک گسله آشکار و واضح در عکس‌های هوایی است که طول آن بالغ بر ۹۰۰ کیلومتر برآورد شده است.

مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر اینکه هر چه طول گسل‌ها زیاد باشد، لرزه‌زایی و قدرت رخداد زلزله‌های بزرگ در آنها بیشتر است، خاطر نشان کرد: علاوه بر اینها در محدوده شرقی و جنوبی استان خراسان رضوی شهرهایی مانند تایباد در مجاورت گسل درونه است. این گسل در ادامه از سمت غرب از جنوب تربت حیدریه عبور می‌کند و در ادامه از شهر بزرگ کاشمر گذر می‌کند و این سه زمینلرزه را مسبب شده است.

به گفته وی، در ادامه این گسل به سمت خلیل آباد، بردسکن و خواف کشیده شده و تا جندق استان یزد در ایران مرکزی گسترش یافته است.

وی تاکید کرد: اهمیت گسل درونه علاوه بر طویل بودن این گسل لرزه زا و عمده آن در فلات مرکزی کشور بودن این است که در راستای این گسل، مراکز سکونتگاهی شهری و روستایی واقع شده‌اند که عمده سازه‌های آنها از نوع بنایی و خشت و گلی است که تاب مقاومت در برابر زلزله‌های بزرگ را ندارند.

بیت‌اللهی با بیان اینکه در امتداد این گسل لرزه‌زا، مدت‌ها بود که فعالیت لرزه‌زا ثبت نشده بود، یادآور شد: بعد از زلزله مخربی که در هرات کشور افغانستان رخ داد و در راستای جنوب شرق ایران و در امتداد گسل «نهبدان» در محدوده شهر نهبندان، دو زلزله نسبتا تاثیرگذار رخ داد، این خط گسلی فعالیت لرزه‌ای محسوسی را از خود نشان می‌دهد، به گونه‌ای که اخیرا (نیمسال دوم سال) تعداد ۵ زلزله ثبت شد که بیانگر جنبایی این گسل و فعالیت‌های لرزه‌ای آن است.

وی با تاکید بر اینکه این فعالیت‌های لرزه‌ای گسل درونه می‌تواند هشداردهنده باشد، خاطر نشان کرد: این گسل می‌تواند زلزله‌های بسیار ویرانگری را ایجاد کند و نکته منفی آن این است که اگر این رخدادهای لرزه‌ای در امتداد شهرهایی مانند تایباد، تربت حیدریه و کاشمر رخ دهد، می‌تواند تلفات بالایی را رقم بزند، به ویژه آنکه در این منطقه متاسفانه سکونتگاه‌های شهری و روستایی واقع شده و بخش عمده‌ای از سازه‌ها فاقد اسکله هستند.

مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به بیان زلزله‌های تاریخی این منطقه پرداخت و گفت: بررسی زلزله‌های تاریخی این منطقه نشان می‌دهد که در منطقه خواف در سال ۱۳۳۶ زمینلرزه‌ای به بزرگای ۷.۶ به ثبت رسید. همچنین در جنوب غربی تربت حیدریه یک زمینلرزه تاریخی دیگر در سال ۱۶۱۹ میلادی با بزرگای ۶.۵ رخ داده است.

وی اضافه کرد: در محدوده جنوبی کاشمر در منطقه گناباد در جنوب گسل درونه، زلزله سال ۱۶۷۸ با بزرگای ۶.۵ رخ داده است. علاوه بر اینها در امتداد این گسل کاری و بزرگ و لرزه زایی کویری ایران زمین، زلزله‌های دستگاهی ثبت شده متعددی داریم. بر اساس کاتالوگ‌های موجود در این محدوده به‌ویژه در محدوده کاشمر و تربت حیدریه، یک زلزله با بزرگای ۵.۷ در سال ۱۳۸۹، در شمال کاشمر زلزله ۵.۱ در سال ۸۷، در غرب کاشمر دو زمینلرزه با بزرگای ۵.۲ و ۵ در سال ۱۴۰۳ رخ داده است.

بیت‌اللهی ادامه داد: در سال ۲۰۰۰ میلادی در ۲۴ سال گذشته زلزله‌ای با بزرگای ۵.۳ و زلزله دیگر با بزرگای ۵.۱ ثبت شده است. بر اساس بررسی‌ زلزله‌های تاریخی، این منطقه دارای ۴ زلزله تاریخی ثبت شده و نزدیک به ۱۲ زمینلرزه با بزرگای بالای ۵ دستگاهی است. این رخدادها نشان می‌دهد که به‌ویژه در محدوده تربت حیدریه و کاشمر، قطعه گسل درونه بسیار فعال است و باید از طریق نصب ایستگاه‌های بیشتر و دستگاه‌های ابزار دقیق با هدف برآورد دقیق جابه‌جایی گسل و نصب دستگاه‌های GPS اقدام به پایش این منطقه کرد.