به گزارش ایران اکونومیست، امروز ۲۱ آبان ۱۴۰۳ خورشیدی به اهم مناسبت‌ها و اتفاقات تاریخیِ این روز می‌پردازیم.
تولد نیما یوشیج، پدر شعر نو ایران- ۱۲۷۶
علی اسفندیاری متخلص به نیما یوشیج در دهکده یوش در مازندران به دنیا آمد. در ۱۲ سالگی به همراه خانواده به تهران آمد و مدتی بعد زبان فرانسه و عربی آموخت. او به تشویق استادش نظام وفا سرودن شعر را آغاز کرد و بر اثر آشنایی با زبان و ادبیات فرانسه راهی تازه در برابرش باز شد.
مطالعات و تحقیقات او در این زمینه به ثمر نشست و او سبکی تازه را در شعر در پیش گرفت. رویدادهای اجتماعی سال‌های ۱۳۰۰ و ۱۳۰۱ نیما را به کناره‌گیری از مردم و زندگی در میان جنگل‌ها دامان طبیعت و هوای آزاد کشاند و آنجا بود که منظومه افسانه را سرود.
این منظومه به عنوان مهم‌ترین اثر نیما، حد فاصلی است بین دنیای شعر قدیم و دنیایی که نیما بعدها در شعر به وجود آورد. در شعر نیما وزن و قافیه در همه جا به تناسب به کار گرفته شده است.
شعر آزاد نیمایی، تفاوت‌های آشکاری با شعر سنّتی از لحاظ عاطفی، بیشتر جنبه اجتماعی و انسانی دارد. او از لحاظ زبان، هر کلمه‌ای را در شعر نو به کار می‌بُرد با این شرط که با کلمات مجاور، مهجور، بیگانه و ناسازگار نباشد.
از نیما یوشیج به غیر از مجموعه اشعار، آثار دیگری نیز به چاپ رسیده که داستان‌ها، اشعار و قصه برای کودکان، یادداشت‌ها و نامه‌ها و آثار تحقیقی از آن جمله‌اند، اما مهم‌ترین اثر این شاعر نوپرداز ایرانی، افسانه نام دارد.
نیما سرانجام در سال ۱۳۳۸ در ۶۴ سالگی در تهران درگذشت و در امامزاده عبداللَّه تهران دفن شد. بقایای نیما یوشیج ۳۴ سال بعد در دی ۱۳۷۲ با پیگیری جمعی از مردم نور و یوش به زادگاهش یوش منتقل شد.
صدور فتوای جهاد بر ضد انگلیس- ۱۲۹۳
با گسترش جنگ جهانی اول در شرق اروپا و قلمرو امپراتوری عثمانی، انگلستان که در صدد تجزیه این امپراتوری بود به دست‌اندازی در کشور عراق که جزو دولت عثمانی بود، پرداخت. مجتهدان بزرگ شیعه مقیم عراق، هر چند از سیاست‌های عثمانی نسبت به شیعیان ناخشنود بودند، در مقابل تجاوز بیگانه به پاخاستند.
ملا محمدکاظم خراسانی که در حوادث لشکرکشی روسیه به ایران، حکومت وقت روسیه را تهدید به اعلام جهاد کرد، نقش مهمی در مبارزات شیعی بر ضد بیگانگان داشت. علاوه بر ایشان آیات عظام و بزرگانی چون شیخ مهدی خالصی، سیدمهدی حیدری، سید مصطفی کاشانی و شیخ محمدتقی شیرازی، رهبری مذهبی را بر عهده گرفتند و در این ایام انگلستان تهاجم گسترده‌ای به عراق کرد.
آیت‌الله محمدتقی شیرازی از شاگردان آیت‌الله شیرازی فتاوای کوبنده‌ای درباره لزوم جنگ و جهاد با کفار صادر کرد. اگرچه این فتوا موجب دفع مهاجمان نشد اما جایگاه ممتاز مرجعیت شیعه را در بسیج مردم و مقابله با نفوذ بیگانگان نشان داد.
تصویب استخدام میلسپو- ۱۳۰۱
قبل از افتتاح مجلس چهارم مشکلات فراوان مالی و اقتصادی گریبان‌گیر کشور ایران شده بود، از این جهت که جنگ جهانی اول صدمات و خسارات فراوانی را فراهم آورده بود و سازمانی منطقی هم برای اداره اقتصاد کشور که به لحاظ عدم برنامه‌ریزی و دخالت‌های نابجای داخلی و خارجی آسیب دیده بود، وجود نداشت. اوضاع مالی همچنان رو به وخامت بود.
در این زمان خلیل فهیمی ملقب به فهیم‌الملک، وزیر مالیه بود. دولت‌های بعد از کودتای اسفند ۱۲۹۹ و همچنین وکلای مجلس با استناد به اینکه دولت‌های روسیه و انگلیس با مداخلات خود در امور ایران اوضاع اداری و مالی ایران را به وضع تاسف‌آوری کشانده‌اند، اعلام کردند که دولت باید برای اصلاح امور مالیه از اتباع کشور ثالثی مثل آمریکا استفاده کند. اینچنین بود که دوره رئیس‌الوزرایی احمد قوام‌السلطنه و وزارت مالیه خلیل فهیمی در ۲۰ مرداد ۱۳۰۱ لایحه استخدام دکتر «آرتور میلسپو» را به عنوان رئیس کل خزانه ایران در مجلس چهارم به تصویب رساند.
اینچنین بود که میلسپو با حقوق پانزده هزار دلار در سال به عنوان سرپرست هیاتی ۱۴ نفره از کارشناسان آمریکایی در ۱۴ آذر ۱۳۰۱ شمسی وارد ایران شد.
در تقویم هجری شمسی مناسبت‌های دیگری چون: آغاز انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ روسیه در سال (۱۲۹۶، سردار سپه رئیس الوزراء و وزیر جنگ بیانیه صادر کرد در سال ۱۳۰۲، اولین پیشنهاد به دکتر محمد مصدق برای قبول نخست‌وزیری در چهاردهمین دوره مجلس شورای ملی و شرط او برای پذیرش این پیشنهاد در سال ۱۳۲۳، تعطیل کردن بازار تهران و تظاهرات جمعی از کسبه و ایجاد زد و خورد بین ماموران گارد شاهنشاهی و شهادت ۲ نفر و جراحت تعداد زیادی از کسبه در سال ۱۳۳۲، تظاهرات مردم تبریز در سال ۱۳۳۲. بازار تبریز، دانشگاه و دبیرستانها تعطیل شدند. در این تظاهرات حدود ۵۰ نفر دستگیر و زندانی شدند، بهره‌برداری از کارخانه شیر پاستوریزه در سال ۱۳۳۶، درگذشت استاد رضا روزبه فیزیکدان و استاد معارف اسلامی در سال ۱۳۵۲، پیام تشکر حضرت امام خمینی از ابراز احساسات مردم به دلیل درگذشت ناگهانی سید مصطفی خمینی در سال ۱۳۵۶ و تأسیس بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی در سال ۱۳۶۳.
در تقویم هجری قمری نیز رویدادهای مختلفی به ثبت رسیده است از جمله:
آغاز مبارزات زیدیه-۱۱۹
در ۱۲ آوریل ۷۳۷ میلادی زید ابن علی ابن حسین در کوفه پرچم مبارزه با خلافت امویان را برافراشت. مبارزات زید که پیروان او به شیعه زیدیه معروفند ۲ سال طول کشید و در سال ۷۳۹ میلادی به دست یوسف‌ابن عمر ثقفی از امرای امویان به شهادت رسید.
در پی این رویداد، جمعی از پیروان غیرایرانی زید به یمن نقل مکان کردند و این سرزمین از آن پس پایگاه شیعه زیدیه شده است.
شهادت شهید اول- ۷۸۶
ابوعبدالله شمس‌الدین محمد بن حامد بن احمد مکّی عاملی معروف به «شهید اول» در سال ۷۳۴ در یکی از روستاهای جبل عامل در لبنان به دنیا آمد و اجدادش تا چندین پشت از علما و فقها بوده و فرزندان این خاندان از دانشمندان و اهل کمال و معرفت می‌باشند.
شمس‌الدین در محضر عالمان بزرگواری همچون فخرالمحققین، سید عمیدالدین و سید ضیاءالدین به مدارج بالای علمی دست یافت و از آن پس به تدریس و تألیف مشغول شد. شهید اول از افراد زیادی اجازه روایت گرفته و خود نیز شاگردان متعددی را پرورش داده است. اختصارُ الجَعفر، الباقیاتُ الصّالحات، اللُّمْعَةُ الدَّمشقیَّه و المَزار از جمله تالیفات وی می‌باشند.
این عالم ربانی و نویسنده نامدار شیعه در ۹ جمادی الاول ۷۸۶ بر اثر پرونده‌سازی حسودان و پس از تحمل یک سال حبس به دار آویخته شد و به بدن مبارکش اهانت نموده و آن را سنگسار کردند.
وفات ابن غازی ادیب و مورخ- ۹۱۹
ابوعبدالله محمد بن احمد بن محمد بن محمد بن علی بن غازی عثمانی معروف به ابن غازی، فقیهِ مالکی، مورخ، ادیب و ریاضی‌دان مسلمان قرن دهم هجری در سال ۸۵۸ در شهر فاس واقع در مراکش امروزی به دنیا آمد.
او در حدیث، علم رجال، شرح حال نگاری و گزارش جنگ‌ها نیز تسلط داشت و در علم قرائت، تفسیر، ادب، عروض و حساب، استاد بود. بسیاری از جویندگان دانش از مناطق دور در مجلس درسش حاضر می‌شدند و از وی دانش می‌آموختند.
ابن غازی دارای منطقی قوی، بیانی شیرین و روان، خُلقی نیکو و محضری پر بار بود. وی نزد خواص و عوام، عزت و احترام داشت و سخنورترین فرد زمان خود به شمار می‌رفت. الفِهرَسَةُ المبارکه، کلیّات فقهیّه از تالیفات ابن غازی است.
ولادت ملاصدرا- ۹۸۰
صدرالدین شیرازی مشهور به ملاصدرا و صدرالمتألهین در ۹ جمادی الاول ۹۸۰ در شیراز به دنیا آمد. سنگ بنای علمی و اخلاقی ملاصدرا در محضر درس شیخ بهایی بنا نهاده شد و سپس در جرگه درس حکیمِ الهی، میرداماد، کسب فیض کرد.
وی پس از رسیدن به مقام والای علمی، بر مسند تدریس تکیه زد و به تدوین حکمت متعالیه پرداخت. ملاصدرا با ترکیب فلسفه‌ی مشّاء و اشراق، حکمت متعالیه را بنیان نهاد و تاثیری شگرف بر فلسفه اسلامی گذاشت به طوری که این تاثیر، بسیار وسیع و غیرقابل انکار است.
صدرالمتألهین به عنوان بزرگ‌ترین فیلسوف اسلامی در حالی که در یک دست، قلمِ تفسیر سوره بقره و در دست دیگرش برگه‌های شرح کتاب الحُجّه‌ی اصول کافی بود، در سال ۱۰۵۰ در ۷۰ سالگی در بصره دار فانی را وداع گفت و در همان شهر دفن شد.
رحلت سید ابوتراب خوانساری فقیه اصولی- ۱۳۴۶
سید ابوتراب در سال ۱۲۷۱ در خوانسار به دنیا آمد. تحصیلاتش را در اصفهان خواند و در نزد آیت اللَّه سیدحسین کوه کمره‌ای و میرزا محمدهاشم خوانساری کسب علم کرد. پس از فوت آیت‌الله کوه‌کمره‌ای، سید ابوتراب به تدریس پرداخت و مرجع احکام و فتاوی شد.
در محضر این عالم بزرگ شخصیت‌های بزرگواری همچون آیات عظام سید محسن حکیم، سید محمد حجت کوه کمره‌ای، آقابزرگ تهرانی، میرزا ابوالحسن شعرانی و سیدعلی قاضی طباطبایی پرورش یافتند.
از این عالم ربانی نزدیک به ۵۰ کتاب و رساله بر جای مانده که سَبیلُ الرَّشاد فی شرح نِجاةُالعباد، البَیان فی تفسیر القرآن، اَصالةُالعَدَم و احکامُ الوَضعیّه از آن جمله‌اند.
این فقیه بزرگوار سرانجام در ۷۵ سالگی در نجف اشرف وفات یافت و پس از تشییعی باشکوه بر حَسَب وصیتش در وادی السلام نجف‌اشرف به خاک سپرده شد.
در تقویم میلادی نیز مناسبت‌های متعددی در این روز به ثبت رسیده است از جمله:
تولد تئودور داستایوسکی شاعر و نویسنده روس- ۱۸۲۱
ویژگی منحصر به فرد آثار وی روانکاوی و بررسی زوایای روانی شخصیت های داستان است. فیودور میخاییلوویچ فرزند دوم خانواده داستایوسکی در ۱۱ نوامبر ۱۸۲۱ به دنیا آمد. پدرش پزشک بود و از اوکراین به مسکو مهاجرت کرد و مادرش دختر یکی از بازرگانان مسکو بود.
در ۱۰ سالگی والدینش مزرعه‌ای کوچک در حومه شهر تولا در نزدیکی مسکو خریدند که از آن به بعد تابستان‌ها را در این مکان می‌گذراندند. در ۱۸۳۴ همراه با برادرش به مدرسه شبانه‌روزی منتقل شدند و سه سال آنجا ماندند.
در ۱۵ سالگی مادرش از دنیا رفت. در همان سال امتحانات ورودی دانشکده مهندسی نظامی را در پترزبورگ با موفقیت پشت سر گذاشت و در ژانویه ۱۸۳۸ وارد دانشکده شد. در تابستان ۱۸۳۹ خبر فوت پدرش به او رسید.
در فاصله سال‌های ۱۸۶۲ تا ۱۸۶۴ کتاب‌های خاطرات خانه مردگان و آزردگان را چاپ کرد. در آغاز سال ۱۸۷۳ سردبیر مجله «گراژ دانین» شد و تا ماه مارس سال بعد به این کار ادامه داد. جوان خام را در زمستان ۱۸۷۵ نوشت که در طول سال ۱۸۷۵ در مجله «اوتچستیه زابیسکی» انتشار یافت.
الحاق ایالت واشینگتن به ایالت متحده آمریکا- ۱۹۱۸
واشینگتن ایالتی در غرب آمریکا، در شمال غربی اقیانوس آرام، از شمال با استان بریتیش کلمبیا کانادا و از جنوب با ایالت اورگن و از شرق با ایالت آیداهو هم مرز است. پایتخت آن الیمپیا و شهرهای مهم آن سیاتل، واشینگتن و سپوکین هستند.
نام این ایالت از جرج واشینگتن نخستین رئیس‌جمهور آمریکا گرفته شد. ایالت واشینگتن در سال ۱۸۸۹ به عنوان چهل و دومین ایالت آمریکا ثبت شد. این ایالت از نظر پهناوری رتبه ۱۸ و از نظر جمعیت رتبه ۱۳ را در میان سایر ایالات متحده دارد. حدود ۶۰ درصد از جمعیت واشینگتن در منطقه متروپلیس سیاتل زندگی می‌کنند.
تاریخ ایالت واشینگتن شامل هزاران سال از تاریخ بومیان آمریکا قبل از ورود اروپاییان و پس از آن ورود مربوط می‌شود و شواهد باستانی نشان می‌دهد که شمال غربی اقیانوس آرام نخستین مکان‌هایی بوده که در آمریکا در آن زیست می‌شده؛ و انسان شناسان تخمین می‌زنند که ۱۲۵ قبیله با ۵۰ گویش متفاوت در این سرزمین وجود داشته‌است؛ و تا قبل از ورود اروپاییان در آنجا می‌زیستند؛ و نیز در ۱۸ مه ۱۹۸۰ در کوه سنت هلن آتش فشانی در ایالت واشینگتن رخ داد.
کشف واکسن ویروس فلج اطفال- ۱۹۵۲
دکتر جونْسْ سالِک، پزشک لهستانی الاصل امریکایی، پس از اتمام تحصیلات خود در رشته پزشکی، به تحقیق و مطالعه در زمینه باکتریها و ویروسها پرداخت. در صدد بود تا ویروسها را در وضعی قرار دهد که قادر نباشند موجب بیماری شوند اما در عین حال بتوانند پادتنی ایجاد کنند که به نحوی موثر علیه بیماری قابل استفاده باشد.
به این ترتیب ۱۱ نوامبر ۱۹۵۲ واکسنی تهیه کرد و آن را به اطفالی تزریق نمود که سابقا به نوعی فلج مبتلا شده و طبعا بدنشان در برابر این بیماری مقاومت داشت. نتیجه کار، کاملا رضایتبخش بود چرا که این تزریق باعث افزایش پادتن در خون میشد. وی متعاقبا این واکسن را در مورد اطفالی که سابقه بیماری نداشتند استعمال کرد و این بار هم، نتیجه، مطلوب بود.
این واکسن از سال ۱۹۵۴ به مقدار زیاد تهیه شد و در دسترس عموم قرار گرفت. خبر کشف واکسن ضد فلج بعد از کشف واکسن آبله یکی از جالبترین پدیدههای پزشکی بوده است که موجب نجات و سالم ماندن انسانهای بیشماری شد. این واکسن بعدها توسط میکروبشناسان دیگر تکمیل شد و به صورت قطره خوراکی درآمد که امروزه مورد استفاده وسیع قرار میگیرد.
پرتاب فضاپیمای جمینای ۱۲ به فضا- ۱۹۶۶
این ماموریت ناسا در سال ۱۹۶۶ به وقوع پیوست و ۲ فضانورد داشت. پس از پروژه جمینای، ناسا پروژهٔ آپولو را راه‌اندازی کرد که این پروژه یکی از شناخته شده‌ترین پروژه‌های علمی تاریخ آمریکا و جهان بود. در ۲۱ ژوئیه ۱۹۶۹ نیل آرمسترانگ و باز آلدرین در طول مأموریت آپولو ۱۱ بر کره ماه گام نهادند و تبدیل به نخستین انسان‌هایی شدند که بر ماه گام برمی‌دارند.
طی پروژهٔ آپولو، ۱۲ فضانورد مرد بر ماه گام نهادند. پس از مأموریت آپولو ۱۷ که بازپسین سفر بشر به ماه بود، دیگر پای هیچ انسانی به ماه نرسید. اسکای‌لب نخستین ایستگاه فضایی آمریکا بود و ایستگاهی ملی بود.
در سال ۱۹۷۵، ناسا و سازمان فضایی فدرال روسیه پروژه‌ای مشترک به نام پروژهٔ آزمایشی آپولو - سایوز انجام دادند که این پروژه نخستین مأموریت فضایی بین‌المللی بود. از سال ۱۹۸۱ تا ۲۰۱۱ ناسا پروژه‌ای به نام برنامه شاتل‌های فضایی را اجرا کرد و این پروژه شامل ۱۳۵ پرواز فضایی بود و فاجعه‌های چلنجر و کلمبیا را هم به همراه داشت.
ناسا در ایستگاه فضایی بین‌المللی مشارکت دارد. به غیر از ناسا، ۱۵ عضو دیگر که ۱۱ عضو از آن‌ها اعضای سازمان فضایی اروپا هستند، در این پروژه بین‌المللی مشارکت دارند. علاوه بر فضاپیماهای سرنشین‌دار، ناسا فضاپیماهای بدون سرنشینی را نیز مانند نیوهورایزنز و مریخ‌نورد کنجکاوی به فضا پرتاب کرده است.
عملیات استشهادی احمد قصیر علیه اسراییل- ۱۹۸۲
پس از یورش تجاوزکارانه ارتش رژیم صهیونیستی به لبنان در ژوئن ۱۹۸۲ هزاران غیر نظامی لبنانی به خاک و خون کشیده شدند که از جمله این جنایات قتل عام فجیع اردوگاههای صبرا و شتیلا بود در پاسخ به تجاوزات این رژیم، شهید احمد قصیر، مسلمان از جان گذشته لبنانی، در ۱۱ نوامبر ۱۹۸۲ مرکز فرماندهی نیروهای رژیم صهیونیستی در شهر صور واقع در جنوب لبنان را منهدم کرد.
در این عملیات شهادتطلبانه ۸۹ نفر از نظامیان رژیم صهیونیستی کشته و ۸۶ نفر دیگر مجروح شدند. این انفجار که اندکی پس از انهدام مقر نیروهای آمریکایی و فرانسوی در بیروت صورت گرفت، عامل مهمی در عقب‌نشینی صهیونیست ها تا نزدیکی مرز لبنان با فلسطین به شمار میرود.
درگذشت یاسر عرفات- ۲۰۰۴
محمد یاسر عبدالرحمن عبدالرؤف القدوه الحسینی معروف به یاسر عرفات در ۴ اوت ۱۹۲۹ در قاهره به دنیا آمد. پدرش بازرگان فلسطینی بود که در جریان نخستین جنگ اعراب با اسرائیل در سال ۱۹۴۸ کشته شد.
وی پس از طی تحصیلات خود سعی در ایجاد هماهنگی میان دانشجویان فلسطینی علیه رژیم صهیونیستی نمود و در این راستا جنبش فتح برای آزادی فلسطین را تأسیس کرد. عرفات پس از چندی ریاست کمیته اجرایی سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) را بر عهده گرفت و در طول سال های بعد به عنوان نماینده ملت فلسطین شهرت یافت و با همین عنوان در سازمان ملل و کشورهای جهان حضور پیدا کرد.
با آغاز انتفاضه فلسطین در سال ۱۹۸۷ یاسر عرفات ضمن تأیید این قیام و بهره برداری سیاسی از آن، در نیمه نوامبر ۱۹۸۸ تشکیل دولت فلسطین را اعلام کرد و سپس موجودیت و تشکیل دو دولت یهودی و فلسطینی در کنار یکدیگر را پذیرفت.
عرفات با اتخاذ این شیوه بر این باور بود که می توان از راه مبارزه سیاسی به راه حل مناسب جهت استیفای حقوق فلسطینیان دست یافت. از این زمان، مذاکرات ساف با رژیم صهیونیستی آغاز شد و ابتدا در چارچوب کنفرانس صلح مادرید در سال ۱۹۹۱ و سه سال پس از آن با امضای پیمان اسلو گفت وگوها ادامه یافت و به تشکیل حکومت خودگردان در کرانه باختری رود اردن و نوار غزه انجامید.
عرفات که حدود ۴۰ سال داعیه رهبری مردم فلسطین را داشت در کارنامه خود از جنگ چریکی و مبارزه طولانی با رژیم اشغالگر قدس تا سازش و تسلیم در برابر این رژیم را ثبت کرد اما در اواخر عمر به نوعی در حاشیه قرار گرفته بود و گاهی نیز از وی به عنوان مانعی در جهت تسلیم کامل فلسطینیان یاد میشد. عرفات سرانجام پس از یک دوره بیماری در ۱۱ نوامبر ۲۰۰۴ در ۷۵ سالگی درگذشت و در رام‌الله دفن شد.
در تقویم میلادی مناسبت‌های دیگری چون تولد شارْلْ لوبِرْن نقاش برجسته فرانسوی در سال ۱۶۱۹، تولد خورشید جی کاما ایران شناس هندی در سال ۱۸۲۹، تولد رنه کلر کارگردان فرانسوی در سال ۱۸۹۸، امضای قرارداد ترک مخاصمه و پایان جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۸، ارتش آلمان نازی به‌طور کامل فرانسه را اشغال کرد در سال ۱۹۴۲، تصویب قانون اساسی کویت در مجلس ملی این کشور در سال ۱۹۶۲، روز ملی و اعلام استقلال کشور افریقایی "آنگولا" از استعمار پرتغال ۱۹۷۵ به ثبت رسیده است.
