به گزارش گروه علمی ایران اکونومیست از وبگاه مِدیکال اِکسپرس، آب برای فعالیت‌های روزانه و سلامتی ضروری است و ما فقط چند روز می‌توانیم بدون آن زنده بمانیم؛ با این حال، بدنمان دائماً از راه عرق، ادرار و حتی تبخیر هنگام تنفس، آب از دست می‌دهد.
تشنگی، احساس خشکی در دهان است که نشان می‌دهد نیاز به نوشیدن داریم و راهی برای تنظیم و حفظ آب بدن ما به شمار می‌رود. این سازوکار فیزیولوژیک توسط بخشی از «مرکز کنترل» مغز به نام هیپوتالاموس کنترل می‌شود. هیپوتالاموس علایمی را از نواحی مختلف بدن دریافت و در مقابل، هورمون‌هایی را آزاد می‌کند که به‌عنوان پیام‌رسانی برای نشان دادن احساس تشنگی عمل می‌کنند.
کم‌آبی چیست؟
هیدراته ماندن بدن (وجود آب کافی در بدن) از اهمیت زیادی برخوردار است و باعث موارد زیر می‌شود:
تنظیم دمای بدن از راه تعریق و تنفس، روان کردن مفاصل و چشم‌ها، جلوگیری از عفونت‌ها، هضم و جذب مواد مغذی، دفع مواد زائد (از راه کلیه‌ها)، جلوگیری از یبوست، بهبود عملکرد مغز (از جمله حافظه و تمرکز)، بهبود خلق‌وخو و افزایش انرژی، افزایش عملکرد بدنی و ریکاوری پس از ورزش و سلامت پوست.
کم‌آبی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن ما آب کافی نداشته باشد. حتی کاهش جزیی سطح مایعات عواقبی ناخوشایند مانند سردرد، احساس سرگیجه، بی‌حالی و کمبود تمرکز در پی دارد.
کم‌آبی مزمن احتمالاً خطرهای جدی برای سلامتی دارد که عفونت مجاری ادراری، یبوست و سنگ کلیه از آن جمله هستند.
آیا تشنگی نشان‌دهنده کم‌آبی بدن است؟
تشنگی یکی از مهم‌ترین محرک‌های بیولوژیک است که برای آبرسانی به بدن (هیدراتاسیون) لازم است؛ اما علم نشان می‌دهد احساس تشنگی و در پِیِ آن، مصرف مایعات همیشه باعث افزایش آبرسانی به بدن نمی‌شود.
پژوهشگران به تازگی تأثیر تشنگی بر مصرف مایعات و وضعیت آبرسانی به بدن را بررسی کردند. افراد شرکت‌کننده در این پژوهش، صبح و بعد از ظهر به آزمایشگاه مراجعه کردند تا نشانگرهای وضعیت آبرسانی به بدن (مانند ادرار، نمونه خون و وزن بدن) آن‌ها بررسی شود. ارتباط میان میزان تشنگی با میزان آب بدن در صبح و بعد از ظهر ناچیز بود.
علاوه بر این، ممکن است عوامل محیطی، مانند دسترسی به آب، تشنگی را ایجاد کنند؛ مثلاً یک پژوهش به این موضوع پرداخت که آیا دسترسی کافی به آب در آزمایشگاه بر میزان آب نوشیدن مردم و میزان آبرسانی به بدن آن‌ها تأثیر می‌گذارد یا خیر. ارتباط میان احساس تشنگی افراد و میزان آبرسانی به بدن آن‌ها ضعیف بود، که نشان می‌دهد در دسترس بودن آب بیشتر از تشنگی بر مصرف مایعات تأثیر می‌گذارد.
ورزش نیز ممکن است سازوکار تشنگی ما را تغییر دهد؛ البته، پژوهش‌های صورت‌گرفته در این زمینه محدود است. همچنین براساس پژوهش‌ها زنان تشنگی را شدیدتر از مردان تجربه می‌کنند.
کدام نشانه‌ها مشخص می‌کنند باید آب بیشتری بنوشیم؟
برخی افراد بیشتر به نوشیدن آب نیاز دارند و برخی کمتر. برای بسیاری از افراد، هشت فنجان (یا دو لیتر) آب در روز مناسب است؛ اما غیر از تشنگی، راه‌های زیادی وجود دارد که می‌توان تشخیص داد به نوشیدن آب بیشتری نیاز داریم یا خیر:
۱. رنگ ادرار: ادرار زرد کم‌رنگ به طور معمول نشان‌دهنده آبرسانی خوب به بدن است و ادرار تیره‌تر و غلیظ نشان‌دهنده کم‌آبی بدن است.
۲. دفعات مراجعه به سرویس بهداشتی: دفع منظم ادرار (حدود چهار تا شش بار در روز) نشان‌دهنده آبرسانی خوب به بدن است. تکرر ادرار ممکن است نشانه کم‌آبی بدن باشد.
۳. آزمایش تورگور پوست: در این آزمایش پوست (مثلاً پشت دست) به آرامی نیشگون گرفته می‌شود و مشاهده سرعت بازگشت پوست به وضعیت عادی‌اش به ارزیابی وضعیت آبرسانی آن کمک می‌کند. بازگشت آهسته پوست به وضعیت عادی نشان‌دهنده کم‌آبی احتمالی بدن است.
۴. دهان و لب‌ها: خشکی دهان یا لب‌های ترک‌خورده ممکن است نشانه‌های اولیه کم‌آبی بدن باشد.
۵. سردرد و خستگی: سردردهای مکرر، سرگیجه یا خستگی بی‌دلیل احتمالاً نشانه کافی نبودن آب بدن است.
۶. تعریق: نظارت بر میزان تعریق افرادی که فعالیت بدنی زیاد دارند، در طول فعالیت بدنی آن‌ها کمک می‌کند میزان مایعات از دست‌رفته و نیاز آن‌ها به آبرسانی تخمین زده شود. تعریق زیاد در صورتی که کمبود آب بدن جبران نشود، ممکن است بدن فرد را مستعد کم‌آبی کند.
این شاخص‌ها، با هم در نظر گرفته می‌شوند تا تصویری جامع‌تر از وضعیت آبرسانی به بدن ارائه دهند و احساس تشنگی به تنهایی در نظر گرفته نمی‌شود.
فارغ از نتایج همه پژوهش‌ها، اگر احساس تشنگی می‌کنید، نوشیدن مقداری آب همچنان فکر خوبی است.
