به گزارش ایران اکونومیست، استان آذربایجان شرقی درحالی اواخر مهرماه 1403 میزبان نمایشگاه گردشگری بود که تحولات منطقه امکان حضور را از برخی کشورها در این نمایشگاه گرفت. با این وجود انتظار مقامات گردشگری کشور بر این است که این نمایشگاه به دلیل هم‌مرز بودن استان آذربایجان شرقی با جمهوری آذربایجان و ارمنستان و دسترسی آسان‌تر به ترکیه، می‌تواند به هاب گردشگری شمال غرب ایران تبدیل شود. اما ظاهرا بسته بودن مرز نخجوان که با تصمیم دولت جمهوری آذربایجان اتفاق افتاده، این معادله را کمی پیچیده کرده است.
بر اساس اطلاعات مرزبانی دولتی جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۲۳، تعداد شهروندان این کشور که به ایران سفر کرده‌اند در مقایسه با سال ۲۰۲۲ حدود ۲۷.۷ درصد کاهش یافته است.
علی‌اصغر شالبافیان، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز گفته است: «در سال ۹۸ نزدیک به یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفر از آذربایجان وارد ایران شده بودند اما در سال ۱۴۰۱ این آمار ۱۸۰ هزار نفر بود که نشان می‌دهد کمتر از یک دهم، از آذربایجان ورودی داشتیم.»
عزت‌الله ضرغامی، وزیر پیشین میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز بارها درباره سطح تعاملات گردشگری ایران و آذربایجان سخن گفته بود، او حتی در روز تودیع خود به این موضوع اشاره کرد. ضرغامی در یکی از سخنرانی‌هایش اظهار کرده بود که «گردشگران بسیاری سالانه از آذربایجان به ایران می‌آمدند به‌طوری که می‌شد آذربایجان را دومین منبع گردشگری برای ایران دانست، اما به‌خاطر همکاری نکردن دولت آذربایجان و بستن بیشتر مرزهای زمینی، تعداد سفرهای مردم آذربایجان به ایران کاهش یافته است.»
اما رشید رجب‌پور، رئیس کانون انجمن‌های حرفه‌ای گردشگری استان آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با ایران اکونومیست شرایط حال حاضر رفت وآمد بین ایران و آذربایجان را این گونه تشریح می‌کند: یک زمانی خیابان‌های تبریز از اتباع آذربایجان پُر بود. اکنون موانعی وجود دارد که بیشتر سیاسی است و بخش گردشگری به تنهایی نمی‌تواند این موانع را حل کنید اما آنطور که گفته شد قرار است وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به کشور آذربایجان سفری داشته باشد و آنجا درباره محدودیت‌ها و موانع سفر بین دو کشور گفت‌وگو خواهد کرد.
رئیس کانون انجمن‌های حرفه‌ای گردشگری استان آذربایجان شرقی اظهار می‌کند: مسائل سیاسی را باید دولتمردان حل کنند. راه زمینی را ما نبسته‌ایم بلکه این طرف آذربایجانی بود که مرز زمینی را بست. شنیده‌ایم که سازمان هواپیمایی ایران هم مایل است به هواپیماهای بیشتری در این مسیر مجوز پرواز بدهد ولی ظاهراً محدودیت وجود دارد و فعلا یک پرواز از ایران و یک پرواز از ایرلاینی آذربایجانی مجوز دارند. این پروازها هم فقط بین تهران و باکو برقرار است.
او به دشواری‌های سفر بین دو کشور با توجه به این محدودیت‌ها اشاره کرد و افزود: مسافر ما باید از تبریز به تهران برود و بعد از آنجا با پرواز به باکو برود. یا برعکس، آن مسافرانی که قبلا از راه زمینی راحت به ایران و آذربایجان شرقی سفر می‌کرد باید اتبدا به باکو رفته، از آنجا با پرواز به تهران سفر کند و بعد به تبریز و یا هر نقطه دیگری از ایران برود.
رجب‌پور همچنین گفت که قیمت بلیت پروازهای مسیر آذربایجان ـ ایران از سوی ایرلاین طرف مقابل گران شده است و مردم سوال دارند چرا پروازی که حدودا یک ساعته است باید اینقدر گران بخرند.
رئیس کانون انجمن‌های حرفه‌ای گردشگری استان آذربایجان شرقی اظهار کرد: این وضعیت جلوی سفر بین دو کشور را گرفته و الان خیلی به ندرت و سخت، اتباع دو کشور، که بیشتر برای درمان و یا دیدار خویشاوندان خود بین ایران و آذربایجان تردد می‌کنند، می‌توانند این سفر را انجام دهند. این وضعیت باعث شده حتی افرادی مثل خود من که سالی یک بار به آذربایجان می‌رفتیم، از این سفر منصرف شویم.
احمد حمزه‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان آذربایجان شرقی نیز چندی پیش با اشاره به اینکه بسته بودن مرز نخجوان در میزان سفر اتباع آذربایجان به این استان تاثیر داشته است، از افزایش ترددها از مرز زمینی ایران و ارمنستان و فراهم شدن شرایط ورود خودروهای شخصی از این مرز به ایران خبر داده و گفته بود: برنامه‌ریزی ما توسعه روابط با کشورهای همجوار است، از استانداری هم مصوبه گرفته شده است که آذربایجان شرقی پایلوت جذب گردشگر از کشورهای حوزه قفقاز شود و برای تعاملات اقتصادی تجاری و گردشگری برنامه‌ریزی شود.
رشید رجب‌پور، رئیس کانون انجمن‌های حرفه‌ای گردشگری استان آذربایجان شرقی نیز درباره وضعیت تردد از مرز زمینی ایران و ارمنستان با توجه به ماجرای «زنگه‌زور» به ایران اکونومیست گفت: این مرز باز است و ترددها راحت انجام می‌شود و مشکلی هم از این گزارش نشده و سفرها بین این کشور از هوایی و زمین انجام می‌شود.
ایران و ارمنستان از سال ۲۰۱۵ لغو روادید کرده‌اند که به گفته سفیر ایران در این کشور، از مهم‌ترین عوامل در رونق گردشگری بین ایران و ارمنستان بوده است. داده‌های ارمنستان نیز نشان می‌دهد اتباع روسیه، گرجستان و ایران به ترتیب بیشترین سفرها را به این کشور دارند.
رئیس کانون انجمن‌های حرفه‌ای گردشگری استان آذربایجان شرقی با این حال تاکید دارد: باز شدن مسیر گردشگری کمک دولت را می‌طلبند. باید سفارتخانه‌ها در کشوری دیگر به‌ویژه در همسایه‌ها تبلیغات گسترده‌ای داشته باشند و مسیرهای سفر فقط به پنج استان تهران، اصفهان، یزد، فارس و کرمان محدود نشود.
