رکورد غیرمنتظره پیش‌نگر تورم

ايران اكونوميست  -بر این اساس، تورم ماهانه تولید‌کننده که تغییر شاخص را در یک ماه بررسی می‌کند، پس از 5 سال و 5 ماه به زیر صفر نزول کرده و در بهمن‌ماه سال جاری به منفی 8/ 0 درصد رسیده است. همچنین تورم نقطه‌به‌نقطه تولید‌کننده که تغییرات شاخص را نسبت به مدت مشابه سال قبل اندازه‌گیری می‌کند، رکورد 4 سال و 4 ماهه قبل را شکست و در دومین ماه زمستان به سطح 4/ 11 درصد رسید. تورم متوسط یا 12 ماهه نیز به‌عنوان سومین معیار اندازه‌گیری شاخص بهای تولید‌کننده در بهمن‌ماه به رقم 3/ 15 درصد رسیده و نسبت به 4 سال گذشته کمترین سطح را تجربه کرده است. رشد شاخص بهای تولید‌کننده به‌عنوان تورم «پیش‌نگر» در نظر گرفته می‌شود زیرا تغییرات آن با یک وقفه زمانی به تورم کالا و خدمات مصرفی که معیار اصلی تورم است، منتقل می‌شود. کارشناسان معتقدند اگرچه تورم منفی شاخص تولید‌کننده، باعث کاهش تورم مصرف‌کننده در ماه‌های آینده خواهد شد، اما سیاست‌گذار باید در نظر داشته باشد که این رشد منفی تورم پیش‌نگر ناشی از رکود اقتصادی نباشد.

 جدیدترین گزارش بانک مرکزی حاکی از آن است که تورم ماهانه تولید‌کننده (PPI)پس از 65 ماه در بهمن‌ماه سال‌جاری به منفی 8/ 0درصد رسید. در دومین گام نیز تورم نقطه‌به‌نقطه شاخص تولید‌کننده رکورد 53 ماهه خود را نیز تغییر داد و با ثبت رقم 4/ 11 درصد در بهمن‌ماه به روند نزولی ماه‌های اخیر تداوم بخشید. از دو روند مذکور می‌توان پیش‌بینی کرد که نرخ تورم ماهانه و نقطه‌به‌نقطه شاخص بهای مصرف‌کننده (CPI) در ماه‌های آتی نیز در سطح قابل قبولی تداوم داشته و حتی از سطح آن کاسته شود. در ادبیات اقتصادی، به‌طور معمول برای اشاره به قیمت‌ها و تورم از تغییرات «شاخص قیمت مصرف‌کننده» استفاده می‌شود؛ چراکه این شاخص اگر به‌صورت دقیق طراحی شود، انعکاسی کامل و مستقیم از تغییرات قیمت اقلامی که مردم و مصرف‌کنندگان در زندگی روزمره خود با آن مواجه هستند، نشان می‌دهد. ولی یک شاخص قیمتی مهم دیگر، شاخص قیمت تولیدکننده است که تغییرات قیمت‌ها را به‌صورتی عمیق‌تر منعکس می‌کند. با استفاده از تغییرات این شاخص نیز می‌توان مشابه شاخص مصرفی، سه نوع تورم تعریف کرد. بر این اساس، می‌توان تغییرات یک ماهه شاخص قیمت تولیدکننده را «تورم ماهانه تولیدکننده»، تغییرات یک‌ساله شاخص قیمت تولیدکننده را «تورم نقطه‌به‌نقطه تولیدکننده» و تغییرات متوسط شاخص تولیدکننده در دو بازه 12‌ماهه متوالی را «تورم میانگین تولید‌کننده» نامید.


 رکورد 65 ماهه تورم ماهانه
آمار منتشر شده از گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که شاخص تورم تولید‌کننده در بهمن‌ماه به 6/ 207 واحد رسیده است؛ بنابراین، با توجه به ثبت شاخص تولید‌کننده معادل 2/ 209 واحد در دی‌ماه نرخ ماهانه تورم تولید‌کننده در بهمن‌ماه به منفی 8/ 0 درصد رسیده است. منفی شدن تورم ماهانه حاکی از آن است که متوسط قیمت کالا و خدمات تولیدی در بهمن‌ماه نسبت به قبل از آن کاهش یافته است، بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد آخرین‌بار در شهریور 88 نرخ تورم ماهانه تولید‌کننده منفی 6/ 0 بوده است؛ بنابراین می‌توان عنوان کرد که رشد منفی تورم ماهانه بهمن در 65 ماه گذشته بی‌سابقه بوده است. در سال‌های گذشته روند تورم ماهانه تولید‌کننده در مقاطعی دچار نوسان شدید شده است. به‌عنوان مثال، در مهر 91 شاخص بهای تولید‌کننده معادل 8/ 13 درصد رشد کرده بود. این افزایش در شاخص تولید‌کننده در روزهای پرتلاطم نرخ ارز صورت می‌گرفت. به‌طور کلی شاخص بهای تولید‌کننده سه قیمت مواد خام، قیمت کالاهای واسطه و قیمت کالاهای نهایی در محل تولید را دربرمی‌گیرد؛ بنابراین افزایش نرخ ارز می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر قیمت مواد خام داشته باشد؛ زیرا که بخش زیادی از مواد اولیه کالاهای تولیدی به داخل کشور وارد می‌شود. بر اساس آمارهای بانک مرکزی نرخ ارز از مردادماه تا مهرماه 91 معادل 34 درصد افزایش یافت. رشد قابل توجه تورم ماهانه بعد از مهر 91، در ماه‌های پس از آن نیز تداوم داشت؛ به‌نحوی‌که در نیمه دوم سال 91 متوسط نرخ تورم ماهانه تولید 1/ 5 درصد گزارش شده است؛ بنابراین روند افزایشی شاخص بهای تولید‌کننده در نیمه دوم سال 91 شدت یافت. در سال 92 تورم ماهانه تولید‌کننده نوسان محدودی داشت و در اکثر ماه‌ها رشد آن از 5/ 1 درصد تجاوز نکرده بود، حتی در آذر تا اسفند سال گذشته متوسط تورم ماهانه معادل 5/ 0 درصد بود. 

 تغییر مسیر تورم ماهانه در سال‌جاری
اما در ابتدای سال‌جاری روند شاخص تورم تولید‌کننده با شوک‌های افزایشی روبه‌رو بود. بر اساس گزارش‌ها در انتهای سال گذشته و ابتدای سال‌جاری قیمت برخی از حامل‌های انرژی رشد کرد که این موضوع باعث شد تورم ماهانه شاخص بهای تولید‌کننده در فروردین‌ماه سال‌جاری به 5/ 2 و در اردیبهشت‌ماه به 7/ 3 درصد برسد، در این زمان برخی از کارشناسان هشدار دادند افزایش قیمت حامل‌های انرژی باعث خواهد شد که هزینه کالا و خدمات تولید‌کننده افزایش یابد و تورم بالا در ماه‌های بعد نیز تداوم یابد، اما آمارها نشان می‌دهد که این روند ادامه نداشته و در ماه‌های بعد از سطح تورم ماهانه تولید کاسته شده است. این کاهش در نیمه دوم سال‌جاری نیز مشاهده می‌شود به‌نحوی‌که در دی‌ماه نرخ رشد تورم ماهانه تولید‌کننده به صفر رسید، در بهمن‌ماه نیز تورم ماهانه تولید در مسیر نزولی که از قبل آغاز کرده بود گام برداشت و نرخ تورم ماهانه منفی شد.

  رکورد 53 ماهه تورم نقطه‌به‌نقطه
علاوه‌بر تداوم روند نزولی تورم ماهانه در بهمن‌ماه، از سطح تورم نقطه‌به‌نقطه نیز کاسته شد. تورم نقطه‌به‌نقطه در بهمن‌ماه تغییر شاخص را نسبت به مدت مشابه سال قبل (بهمن 92) در نظر می‌گیرد. بر اساس آمار منتشر شده نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در دومین ماه زمستان به 4/ 11 درصد رسید که این نرخ کمترین مقدار در 53 ماه گذشته بوده است، همچنین این نرخ نسبت به بیشترین مقدار خود در خردادماه سال گذشته که رقم 49 درصد را ثبت کرد، حدود 38 واحد درصد کاهش یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تورم نقطه‌به‌نقطه شاخص بهای تولید‌کننده و مصرف‌کننده در ماه‌های گذشته رفتار مشابهی داشتند و با کاهش نرخ تورم تولید‌کننده از سطح شاخص تورم مصرف‌کننده نیز کاسته شد. در ماه‌های گذشته کاهش تورم نقطه‌به‌نقطه تولید‌کننده، باعث شد که تورم نقطه‌به‌نقطه مصرف‌کننده نیز کاهش یابد، حتی در ماه‌های اخیر مشاهده می‌شود که تورم نقطه‌به‌نقطه تولید در مسیر نزولی حرکت می‌کند، هر چند که نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه مصرف‌کننده در دو ماه اخیر در سطح 15 و 16 درصد، متوقف شده است، از این موضوع می‌توان دریافت که شارژ تورم مصرف‌کننده از هزینه‌های تولید متوقف شده است و افزایش جزیی تورم مصرف‌کننده ریشه در عوامل دیگری مانند رشد نقدینگی، تلاطم بازار ارز و تغییر انتظارات تورمی دارد. 

 تداوم افت تورم متوسط
اما سومین متغیری که تغییرات تورم تولید را مشخص می‌کند، «شاخص تورم متوسط تولید‌کننده» است. این شاخص دارای حافظه 24 ماهه است و تغییرات 12 ماه منتهی به ماه مورد نظر را نسبت به مدت مشابه سال گذشته در نظر می‌گیرد. بر اساس آمار منتشر شده در بهمن‌ماه سال‌جاری تورم متوسط تولید به 3/ 15 درصد رسیده که این مقدار از دی‌ماه سال 89 کمترین میزان گزارش شده است. براساس آمار منتشر شده تورم متوسط تولید‌کننده در مهرماه سال گذشته با ثبت رقم 3/ 45 درصد به بیشترین مقدار خود در ماه‌های گذشته رسیده بود، اما پس از گام برداشتن در مسیر کاهشی پس از 17 ماه در حدود 30 واحد درصد از مقدار آن کاسته شده است. با وجود کاهش تورم تولید‌کننده در ماه‌های اخیر، برخی از کارشناسان معتقدند که این روند کاهشی به دلیل رکود اقتصادی حاکم بر بازار است. به بیان دیگر با کاهش تقاضا در بازار، تولید‌کنندگان سعی دارند با پایین نگه‌داشتن قیمت محصول خود، در فضای رقابتی بازار باقی مانده و محصول خود را با حداقل قیمت عرضه کنند. «دنیای اقتصاد» در روزهای آینده به بررسی اثر بازار در شاخص‌های قیمتی می‌پردازد.