گروه جامعه ایران اکونومیست - زمانی که در خواب ناز هستی وزوز پشه بدترین اتفاقی است که می تواند برایت بیفتد و خواب شیرینت را زهر کند، همین حیوان با آن جثه کوچک که گاها به سختی دیده می شود، خونخوار خطرناکی است که می تواند انسان را به کام مرگ بکشاند. نمونه بارز آن بیماری مالاریاست که از نیش پشه آلوده به همین نام به انسان منتقل می شود، آمارها نشان می دهد سالانه بیش از ۲۰۰ میلیون نفر در سراسر دنیا به این بیماری مبتلا می‌شوند و از این تعداد ۴۴۰ هزار نفر جان خود را از دست می دهند.
این بیماری در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری رایج است، مسئولان بهداشت جهانی، در حال تلاش هستند تا میزان بروز مالاریا را با توزیع پشه بند کاهش دهند تا حداقل افراد در زمان خواب از نیش این پشه در امان بمانند، دانشمندان در سراسر جهان در حال تلاش برای تولید واکسن مالاریا هستند تا از وقوع این بیماری جلوگیری کنند.
در سال ۱۸۹۷ میلادی ارتباط بین بیماری مالاریا و پشه ناقل آن کشف شد از این رو ۲۰ اگوست برابر با ۳۰ مرداد ماه روز جهانی پشه نامگذاری شده است تا جهان با این موجود کوچک اما بسیار خطرناک آشنا شود، از طرف دیگر این روزها جهان با پدیده جدید دیگری نام تب دنگی مواجه شده که ناقل آن هم گونه‌ای از پشه به نام آئدس است، این پشه هم مانند سایر اقوامش عاشق جاهای مرطوب و آب های گندیده و مانده است و خون می خورد.
تب دنگی یک عفونت ویروسی است که از طریق نیش پشه های آلوده به انسان منتقل می شود. نکته مهم این است که از انسان آلوده به انسان دیگری منتقل نمی شود. تب دنگی با عنوان تب استخوان‌شکن نیز شناخته می‌شود، چرا که به دلیل درد شدید حاصل از آن بیمار تصور می‌کند استخوانهایش در حال شکستن است.
این پشه که به ببر آسیایی مشهور است در مناطق استوایی جهان به ویژه آسیای جنوب شرقی، آفریقای مرکزی، امریکای جنوبی و مرکزی وجود دارد و از خرداد ماه امسال در مناطق جنوبی کشور ما وجود این پشه گزارش شده است، آخرین آمارها نشان می دهد که بیش از ۴۰ شهر درگیر پشه آئدس هستند و بیش از ۱۵۰ مورد ابتلا به این بیماری نیز در کشور شناسایی شده است که این افراد اغلب مسافران خارج از کشور مخصوصا کشورهای حوزه جنوب خلیج فارس بودند.
حشره شناس و پژوهشگر حوزه تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار ایران اکونومیست گفت: در دنیا یک راسته به نام راسته دوبالان وجود دارد، از این راسته بیش از ۱۲۰ هزار گونه در جهان شناسایی شده اند و اعضای آنرا انواع مگس‌ها و پشه‌ها تشکیل می دهند، آنها یک جفت بال دارند برای همین به نام دو بالان شناخته می شوند در حالیکه بیشتر حشرات دو جفت بال دارند، خیلی از اعضای این راسته به دلیل نوع رفتارشان که خونخواری است یعنی از خون تغذیه می کنند می توانند ناقل بیماری های مختلفی باشند که شامل مگس ها هم می شود بنابراین لزوما فقط پشه ها ناقل بیماری نیستند.
علیرضا نادری افزود: البته برخی از این حشرات مانند بعضی از مگس ها با نشستن روی مواد آلوده و تغذیه از آن، بیماری ها را جابجا می کنند یعنی لزوما خون نمی خورند، به هر حال از لحاظ پزشکی می شود گفت که راسته دوبالان مهمترین راسته حشرات در جهان شمرده می شوند چون سالانه چند صد هزار تا نزدیک به یک میلیون نفر در جهان به دلیل نیش انواع پشه ها و بیماری هایی که از این طریق منتقل می شود جان خود را از دست می دهند یعنی بیشتر از هر بیماری و جنگی تلف می شوند، اما معمولا مردم این را نمی دانند.
وی ادامه داد: در مناطق گرمسیری اصولا این پشه ها و بیماری های ناشی از آن شیوع بیشتری دارند در چند سال اخیر به علت گرم شدن هوا و تغییرات اقلیمی که در حال رخ دادن است بسیاری از این حشرات و پشه‌ها از مناطق پایین‌تر یعنی از مرزهای استوایی به عرض‌های بالاتر رانده می شوند و پراکنش آنها به سمت مناطق معتدل تر و حتی سردسیری کشیده می‌شود، این برای جوامع جدیدی که می‌خواهند در معرض بیماری‌های جدید قرار گیرند، می‌تواند زنگ خطری باشد.
این حشره شناس با اشاره به شیوع بیماری تب دنگی ناشی از نیش پشه آئدس گفت: در بسیاری از مناطق دنیا مانند آسیای جنوب شرقی، آفریقای مرکزی، آمریکای جنوبی و مرکزی پشه آئدس وجود داشته و سالیان سال بود که بیماری ها را منتقل می‌کرد اما تقریبا ۲۰ سال پیش بیماری زیکا که ناشی نیش پشه آئدس است وارد آمریکای جنوبی شد این بیماری باعث می شود نوزاد انسان با جمجمه ناقص متولد شود و کامل رشد نمی کند و دچار مشکلات زیاد و عقب افتادگی ذهنی می شود، با جابجایی این پشه به مرور اپیدمی وحشتناکی صورت گرفت از این رو سالهاست که با پشه آئودس در حال مقابله هستند.
وی ادامه داد: سالهاست پشه آئدس در مناطق گرمسیری دنیا وجود دارد و چندین بیماری از جمله زیکا و تب دنگی را منتقل می کرد اما در کشور ما نبود، چند سال گذشته از حضور این پشه در کشور گزارش شد اما بیماری را منتقل نمی کرد؛ مدتی است که شاهد انتقال بیماری تب دنگی از این پشه در کشور هستیم. البته به آن تب استخوان شکن هم می گویند چون فردی که به آن مبتلا می شود به حدی استخوانهایش درد می گیرد که بسیار دردناک است از این رو به این نام معروف است.
نادری اظهار داشت: افرادی که بار اول به بیماری تب دنگی مبتلا می شوند حتی گاهی عوارض خاصی ندارد، خیلی ضعیف است البته به بدن شخص هم بستگی دارد اما در مرحله بعدی دوم و سوم می تواند بسیار دردناک و در برخی موارد کشنده باشد.
وی تاکید کرد: یک ترس اشتباهی که بین مردم وجود دارد، این است که فکر می کنند هر پشه ای در هر جایی ممکن است این بیماری را منتقل کند در حالیکه این یک گونه مشخص است و فعلا در مناطق جنوبی کشور مشاهده شده و به خاطر شرایط اقلیمی که مناطق جنوبی دارد آنجا زیستگاه مناسب تری است و اگر فردی وارد تهران شود و این بیماری را داشته باشد به فرد دیگری منتقل نمی شود یعنی شخص به شخص منتقل نمی شود حتما باید توسط آن پشه گزیده شود یعنی ناقل وجود داشته باشد.
حشره شناس و پژوهشگر حوزه تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست درباره نقش تغییر اقلیم در انتقال این پشه گفت: تغییر اقلیم و شرایط آب و هوایی باعث شد که این پشه وارد کشور ما شود، از طرف دیگر جابجایی را هم نباید فراموش کنیم یک پشه می تواند به راحتی از طریق کابین هواپیما یا کشتی وارد کشور دیگری شود، تغییرات اقلیمی کمک می‌کند پشه آئدس بتواند در شرایط مشابه مناطق گرمسیری در جنوب ساکن شود و به تکثیر و رشد و نمو خود ادامه دهد.
وی با اشاره به اینکه راهکارهای زیادی برای مقابله با پشه آئدس وجود دارد افزود: راهکار زیادی برای مقابله وجود دارد، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی با هماهنگی نیروهای مسلح در حال اجرای یک سری کارها است از جمله خشکاندن آبهای راکد کوچک مانند فاضلاب ها یا آب‌هایی که در اجسام فرسوده جمع می شوند مخصوصا بعد از بارندگی، حتی در جایی به اندازه کف دست هم آب جمع شود می تواند محلی برای زاد و ولد و زندگی این پشه باشد که باید از بین بروند.
نادری ادامه داد: همچنین استفاده از سمومی که فقط روی این پشه ها اثر می گذارد راهکار دیگر مقابله با آن است، اما یکی از بهترین راهکارهایی که در دنیا وجود دارد و امیدواریم ایران هم وارد این پروژه شود، مقابله با این پشه به روش عقیم سازی و بعد رهاسازی آنها در طبیعت است، یعنی اینکه مثلا میلیون ها پشه نر را پرورش می‌دهند، عقیم و بعد رهاسازی می کنند و با پشه های ماده تخم های غیر بارور تولید می کنند با این روش اجازه داده نمی شود که نسل بعدی به وجود آید. عقیم سازی هم به روش های پرتوی صورت می گیرد که اکنون در آفریقا و آمریکای جنوبی در حال انجام است.
وی گفت: نکته جالب درباره پشه ها این است که فقط جنس ماده آن خون مصرف می کند پشه های نر معمولا از مواد چسبناک گیاهی و شهد گل و این موارد تغذیه می کنند، خیلی از پشه ها هم هستند که اندام تغذیه‌ای ندارند مانند پشه های بزرگی که زیاد می بینیم و همه هم از آنها می ترسند اما اندام تغذیه ای ندارند و چند روز هم بیشتر زنده نمی مانند.
