به گزارش ایران اکونومیست، حسن درخشی، سرپرست هیأت گمانه‌زنی در محوطه دستوا گفت: از اواسط مردادماه ۱۴۰۳ ضمن بررسی، روند گمانه‌زنی نیز در محوطه دستوا شروع شده و تاکنون ده‌ها گمانه در محیط عرصه و حریم دستوا در راستای درک بهتر از حدود و وسعت محوطه، آسیب‌شناسی وارده بر آن ایجاد و در حال بررسی است.
عضو هیأت علمی دانشگاه شوشتر اظهار کرد: بازنگری در این گمانه‌زنی و تعیین عرصه و حریم نهایی دستوا که بیش از ۳۰۰ هکتار وسعت دارد، همراه با آسیب‌نگاری و بررسی لنداسکیپ کنونی محوطه و تغییرات حاصل آن در کنار عکسبرداری هوایی به وسیله پهباد و فتوگرامتری محوطه به منظور تهیه نقشه‌های باستان‌شناختی محوطه مدنظر است.
او افزود: چند دهه اخیر و بویژه دهه کنونی، احداث و توسعه جاده شوشتر به اهواز، ایجاد و گسترش شهرک اندیشه (گاومیش آباد)، تسطیح اراضی در مقیاس گسترده به قصد کشاورزی و ایجاد راه خاکی برای دسترسی به آن، گودبرداری به منظور ایجاد حوضچه‌های پرورش ماهی و اخیرا تبدیل اراضی زراعی- باغی به باغ ویلاها، نصب پایه‌های انتقال برق، کانال‌های زهکشی و لوله‌های آبرسانی، تخلیه زباله و نخاله‌های ساختمانی در سطح محوطه، کاشت درخت روی عرصه محوطه، حفاری و ایجاد چاله‌های قاچاق غیرمجاز توسط قاچاقچیان، دست‌اندازی و تسطیح اراضی تپه پشته‌های ثبت شده طی بررسی‌های پیشین، آب شستگی، رویش گیاهان خودرو فصلی در سطح محوطه، مهمترین عوامل تخریب و دگرگونی طبیعی و انسانی محوطه به‌حساب می‌آید.
موقعیت تقریبی دستوادستوا یکی از شهرهای کهن تاریخی در شهرستان شوشتر است. قدمت محوطه برمبنای پژوهش‌های باستان‌شناختی به دوران پارت-ساسانی می‌رسد و سکونت در آن حتی در دوران اسلامی بویژه صدر اسلام نیز تداوم داشته است. این محوطه باستان‌شناختی در سال ۱۳۴۷ با شماره ۴۲۱ با عنوان شهر قدیم دستوا؛ منطقه ماهی بازان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
برای نخستین‌بار «علی‌اکبر سرفراز»، دستوا را در سال۱۳۴۷ شمسی بررسی کرد و در آن گمانه‌زنی انجام داد. او با ایجاد دو ترانشه A و B در اراضی دستوا آثاری شامل آرامگاه الیمائید، سفالینه‌های ساسانی تا اسلامی و آثاری از کوره سفالگری ساسانی بدست آورد. پس از مدتی وقفه، کاوش در محوطه دستوا به سرپرستی «مهدی رهبر» از سرگرفته شد، آشکار شدن اتفاقی بخشی از سقف آرامگاهی در گلالک، سرآغاز کاوش‌های ممتد باستان‌شناختی در اراضی دستوا در دهه ۶۰ هجری شمسی شد.
نمایی دیگر از گمانه T.T. ۱۶ کشف کف خشتی در عمق ۴۵ سانتی‌متری«عباس مقدم» نیز در بررسی‌های باستان‌شناختی میاناب شوشتر، این محوطه را مورد بررسی قرار داده و کدهای KS ۱۵۰۳ تا KS ۱۵۱۰ را در گزارش خود به محوطه دستوا اختصاص داده است. مهدی رهبر دوباره طی دو فصل به قصد آموزش دانشجویان باستان‌شناسی دانشگاه شوشتر در این محوطه کاوش‌هایی انجام داد که منجر به شناسایی گورستان، تعدادی گچبری و آثار معماری منفرد شد.
آخرین بار گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و حریم محوطه توسط عبدالرضا پیمانی در محوطه دستوا صورت گرفت که متاسفانه به دلیل ناکافی بودن اطلاعات حاصل از گمانه‌زنی منجر به تهیه نقشه مصوب نشد.
نمایی از گمانه T.T.۱۶ (دید از جنوب) (نگارنده ۱۴۰۳)
نمایی از آرامگاه‌های گلالک
