ایران اکونومیست- سالانه جشنواره‌ها و همایش‌های متعددی در کشور برگزار می‌شود که فصل مشترک بیشتر آنها عبارت «بین‌المللی» است؛ انگار برگزاری یک جشنواره یا همایش یا حتی نمایشگاه بی‌آن‌که این عبارت در عنوان آن وجود داشته باشد، امکان‌پذیر نیست.
تابستان امسال پس از برگزاری بیست و دومین دوره نمایشگاه بین المللی قرآن کریم، حجت الاسلام محمدرضا حشمتی، معاون قرآن و عترت وزارت ارشاد از هزینه 200 میلیون تومانی برای فعالیت بخش بین الملل و ایاب و ذهاب شرکت کنندگان خارجی خبر داد، در حالی که از عملکرد بخش بین الملل و خروجی آن رضایت نداشت، او گفت: «اگر فعالیت بخش بین الملل به این شکل منفعل باشد ترجیح می دهیم این بخش را از نمایشگاه قرآن حذف کنیم و بعد ملی آن را گسترش دهیم.»
اسماعیل امینی دبیر نهمین دوره جشنواره شعر فجر هم چند روز پیش به طور تلویحی از حذف بخش بین الملل جشنواره سخن گفت.
از سوی دیگر، بین المللی بودن جشنواره موسیقی فجر نیز مدت هاست که محل مناقشه است. خداحافظی رامین صدیقی، مسئول بخش بین الملل این جشنواره بر بحث ها دامن زد. با این همه، علی ترابی دبیر اجرایی جشنواره سی امین موسیقی فجر معتقد است «بین المللی» بودن جشنواره موسیقی فجر صحیح نیست. او در نشست خبری این جشنواره گفت: «آقای مرادخانی، معاون هنری وزیر ارشاد، هم سال گذشته به من گفت که لفظ «بین المللی» را از جشنواره حذف کنیم.»
اما شاید مهم ترین جشنواره ای که تن به حذف بخش بین الملل داده، سی وسومین دوره جشنواره فیلم فجر باشد، هرچند مسئولانش گفته اند آن را در قالب جشنواره ای مستقل در مقطع زمانی دیگری برگزار خواهند کرد. البته رضاداد دبیر این جشنواره در نشست خبری این دوره جشنواره عنوان کرده بود: «در بخش بین الملل جشنواره و در بخش بازارچه بین المللی، همواره مهمان های ثابتی به ایران آمده اند که فقط نقش گردشگر را به عهده داشته اند و با این تغییرات دست کم بخشی از اعتبارات هر ساله که صرف گردش این گروه کوچک می شده نیز صرف امور جدی تری می شود که به بهبود موقعیت مهم ترین رویداد فرهنگی سالانه کشور کمک خواهد کرد.»
این تغییرات به جشنواره و همایش های علمی نیز سرایت کرده است. برای مثال، مسئولان هفتمین جشنواره بین المللی فارابی از کاهش 30 درصدی هزینه های جشنواره نسبت به دوره قبل خبر داده اند. سیدضیاء هاشمی، معاون فرهنگی اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در نشست خبری این جشنواره، با وجود این که 15 درصد آثار رسیده به این دوره جشنواره از بخش بین المللی بود درباره این بخش گفت: «پس از داوری های صورت گرفته هیچ یک از آثار بخش بین الملل واجد شرایط برای حضور در جشنواره نبودند.» همه اینها نشان از عزم جدی مسئولان دارد که عطای عنوان بین المللی جشنواره شان را به لقای آن ببخشند.
کارشناسان چه می گویند؟
دکتر محسن پرویز، عضو هیأت مدیره انجمن قلم ایران، در خصوص بخش بین المللی جشنواره ها و همایش ها بر آن است که ما نباید الزام و اصراری بر عنوان بین المللی این رویدادها داشته باشیم: « رسانه های ما نباید مدیران را بتراسند تا اگر عنوان بین المللی از جشنواره ای حذف شد هجمه ای صورت گیرد و سبب شود مدیران یک جشنواره از این کار صرف نظر کنند. این مساله نباید به عنوان عملکرد ضعیف مدیران و مجریان تلقی شود.» از سوی دیگر، او معتقد است مدیران فرهنگی در قبال هزینه هایی که در این جشنواره ها و همایش ها صورت می گیرد، مسئولیت قانونی و شرعی دارند. به باور او، ما در برخی از حوزه ها اساسا نیازی به بین المللی برگزار کردن یک جشنواره یا همایش نداریم و حتی شماری از جشنواره های هنری فجر می توانند به صورت ملی برپا شوند: «در صورت نیاز می توان مهمانانی از کشورهای خارجی دعوت کرد که اولویت این مهمانان نیز با کشورهای همسو با ما نظیر کشورهای همسایه یا منطقه باشد تا حضور نمایندگان این کشورها در جشنواره های ما به آشنایی بیشتر مردمشان با ارزش های انقلاب اسلامی و افکار و عقاید بنیانگذار جمهوری اسلامی و رهبر معظم انقلاب منجر شود.»
پرویز که زمانی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد را برعهده داشته و اکنون معاون فرهنگی دانشگاه علوم پزشکی تهران است این موضوع را به کنگره های علمی و دانشگاهی نیز تعمیم می دهد و عنوان می کند: «در برخی از این کنگره ها با هزینه بیت المال مهمانانی دعوت می شوند که حضورشان چندان مفید و اثرگذار نیست.» او به تجربه خود در نمایشگاه بین المللی کتاب نیز اشاره می کند و می گوید: «آن زمان ما شاهد بودیم که افرادی از کشورهای مختلف به هزینه بیت المال دعوت می شدند و فقط گشت و گذاری در کشور داشتند و می رفتند و حضور این افراد دستاورد خاصی برای کشور نداشت. ما در یک دوره زمانی تلاش کردیم این جاده یکطرفه را دوطرفه کردیم و عنوان شد اگر قرار است ما با هزینه خود غرفه ای در اختیار نمایندگان کشورهای خارجی قرار دهیم، متقابلا آنها نیز باید اقدام مشابهی انجام دهند و سیاست اصلی بخش بین الملل نمایشگاه را براساس تفاهم نامه با کشورهای دیگر قرار دادیم.»
پرویز با بیان این که برای حضور در جشنواره ها و کنگره های خارجی، در اکثر موارد هزینه ها برعهده شرکت کنندگان است، می افزاید: «ما نباید برای حفظ عنوان بین المللی برای جشنواره ها و کنگره هایمان از جیب بیت المال هزینه کنیم.»
اما دکتر حسن بنیانیان، رئیس کمیسیون فرهنگی ـ اجتماعی شورای عالی انقلاب فرهنگی، نظر دیگری دارد. او به جشنواره های هنری مختلف خارجی اشاره می کند و می گوید: «هنرمندان ما برای دیده شدن کارشان در سطح بین المللی مطابق معیارهای آنها فیلم ها یا آثارشان را تهیه می کنند.» به گمان او کشورهایی که دارای قدرت اقتصادی بالایی هستند، با برگزاری جشنواره ها و همایش ها و دادن جایزه، معیارهای خود را در دنیا گسترش می دهند و به نوعی نهادینه می کنند و به هنرمندان جهت می دهند.او می گوید: «ما که داعیه فرهنگی داریم، چرا این اقدام را نکنیم؟ ما نیز می توانیم با برگزاری جشنواره هنری و فرهنگی دست کم بر کشورهای منطقه و کشورهای اسلامی تاثیرگذار باشیم.»
بنیانیان به حراجی های هنری در دبی اشاره می کند که با معیارها و استانداردهای مشخصی به آثار هنرمندان ما جهت می دهند: «هنرمند ما نیز برای این که اثرش فروش رود، طبق آن استانداردها دست به خلق اثر هنری خود می زند.» به گمان او ما باید به حد و اندازه ای برسیم که معیارهایمان برای هنرمندان مقبول واقع شود و هنرمندان ما براساس معیارهای خودمان فیلم بسازند یا آثارشان را تهیه کنند و همچنین بر کشورهای همسایه یا اسلامی تاثیرگذار باشیم.
اما چرا بسیاری از صاحب نظران بر بخش بین الملل جشنواره ها و همایش ها انتقاد دارند و آن را فاقد هرگونه دستاوردی می دانند؟ این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی که با کمرنگ شدن بخش بین الملل جشنواره ها مخالف است، عامل اصلی موثر نبودن این بخش را ضعف مدیریتی می داند: «ضعف مدیریت سبب می شود ما شاهد حیف و میل منابع در جشنواره ها و نمایشگاه ها باشیم. زمانی که مدیران فرهنگی غیرکارشناسانه عزل و نصب می شوند، نباید انتظار بهره وری کامل از چنین رویدادهایی داشت.»
او معتقد است که دوام یک مدیر در پست مدیریتی اش، استفاده از تجربیات مدیران پیشین است و برگزاری دوره های فشرده آموزشی برای مدیران می تواند در این زمینه موثر باشد.
