شايد واژه ريزمغذي را شنيده باشيد. غذاها از مواد مغذي تشكيل شده است. ريزمغذي‌ها دسته‌اي از عناصر و تركيبات شيميايي است كه به ميزان جزئي مورد نياز بدن است، اما همين مقدار كم نقش مهمي در فرآيند‌هاي شيميايي بدن دارد و از اين طريق به حفظ و ارتقاي سلامت انسان كمك مي‌كند.
اين مواد مغذي از دو دسته تشكيل شده است؛ درشت‌مغذي مثل مواد قندي، پروتئين‌ها و چربي‌ها و ريزمغذي كه مواد تشكيل‌دهنده آن ريز و كم است؛ مثل ويتامين و املاح، روي، آهن و ويتامين‌هاي گروه B كه همه اينها را ريزمغذي مي‌گويند.
موادي كه گاهي چند گرم يا چند ميكروگرم در روز نياز داريم، سلامتي ما را تأمين مي‌كند، پس ريزمغذي‌ها به اين علت گفته مي‌شود كه به مقدار زيادتري در روز به آنها نياز است و مثلا در مورد چربي‌ها، 30 گرم و پروتئين‌ها 50 يا 60 گرم در روز به آنها نيازمنديم.
نكته ديگر اين‌كه آنچه در بين ريزمغذي‌ها بسيار مورد نياز است، كلسيم است. به هر حال، اين مواد مغذي داراي نقشي بسيار حياتي در بدن است و كمبود آن مشكلات جدي و جبران‌ناپذيري را ايجاد مي‌كند.
هر غذاي مفيدي كه توسط انسان مصرف مي‌شود، حاوي مقادير مختلفي از مواد مغذي است.
در بيشتر مقاله‌هاي علمي، متخصصان تاكيد مي‌كنند كه ريزمغذي‌ها، درشت‌مغذي‌ها و آنتي‌اكسيدان‌ها از جمله مهم‌ترين تركيباتي هستند كه مي‌توانند انرژي و نياز اصلي بدن ما را به انواع مواد مغذي تامين كرده و ما را از بيماري‌هاي مختلف در امان دارند اما شايد اين سوال مطرح شود ريزمغذي‌ها، درشت‌مغذي‌ها، آنتي‌اكسيدان‌ها و مواد مضري چون راديكال‌هاي آزاد چه هستند و چه نقشي در بدن ما ايفا مي‌كنند؟
درشت‌مغذي، شامل كربوهيدرات‌ها (قندها)، چربي‌ها و پروتئين‌هاست كه به مجموعه آنها مواد انرژي‌زا گويند. اين تركيبات بخش عمده‌اي از غذاي روزانه ما را به خود اختصاص مي‌دهند.
به عنوان مثال قسمت اعظم ماهي، مرغ و گوشت را مواد پروتئيني، برنج، نان و انواع شيريني‌جات را مواد كربوهيدراتي و روغن‌ها و مغزها را چربي‌ها تشكيل مي‌دهد. بنابراين مصرف بيش از حد آنها با ايجاد كالري مازاد منجر به اضافه وزن و عوارض ناشي از آن مي‌شود.
اما در مقابل ريزمغذي، شامل ويتامين‌ها و املاح معدني است، اين تركيبات در بدن ما نقش ساختاري، ترميمي و كاتاليزوري دارند و در حد ميلي‌گرم يا ميكروگرم نياز بدن را تامين كرده و با آن كه نقش مهمي در سوخت‌وساز انرژي دارد، اما خود انرژي‌زا نيست و تاثيري در چاقي ندارد، ولي مي‌تواند اشتهايمان را تحريك كند. بيشتر ريزمغذي‌ها، علاوه بر ويژگي‌هاي منحصر به فرد، خاصيت آنتي‌اكسيداني بالايي دارد و براي بدن مفيد است.
آنتي‌اكسيدان‌ها تركيبات مفيدي است كه در ميوه‌ها، سبزي‌ها و غذاهاي با منشأ حيواني وجود دارد. اين تركيبات سلول‌هاي بدن را از آسيب ناشي از مولكول‌هايي به نام راديكال‌هاي آزاد محافظت مي‌كنند و با خاصيت ضدسرطاني قوي، از تكثير تومورهاي سلولي جلوگيري مي‌كنند. اما راديكال‌هاي آزاد چه نوع تركيباتي هستند؟
راديكال‌هاي آزاد، مولكول‌هاي مضر و ناپايداري است كه سلول‌هاي بدن را از بين مي‌برد و باعث پيري زودرس آنها مي شود.
آلودگي هوا، استعمال دخانيات ، برخي اشعه‌ها، تماس طولاني مدت با نور خورشيد، مواد شيميايي، حلال‌ها، برخي داروها، افزودني‌هاي شيميايي موجود در غذاهاي صنعتي، علف‌كش‌ها، آفت‌كش‌ها و برخي فعل و انفعالات شيميايي موجود در بدن از جمله عوامل ايجادكننده راديكال‌هاي مضر در بدن هستند.
اين تركيبات اگر توسط آنتي‌اكسيدان‌ها دفع نشوند، مي‌توانند ما را به بيماري‌هايي چون انواع سرطان‌ها، بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي، آسيب كبدي، پوكي استخوان، آرتريت روماتوئيد، بيماري‌هاي التهابي روده، ام اس، پاركينسون، سكته مغزي، عفونت‌هاي مزمن، آسيب‌هاي شديد عضلاني و... مبتلا سازند.
از آنجا كه توليد راديكال‌هاي آزاد در هر دقيقه از روز رخ مي‌دهد و از بين بردن آنها بدون مصرف مواد آنتي‌اكسيداني غيرممكن است، بايد مصرف غذاها و ميوه‌جاتي چون سبزيجات با برگ سبز تيره، سبزيجات نارنجي رنگ، انواع توت‌ها، آجيل‌ها، لوبياها و مواد لبني را در طول روز افزايش دهيد.
