مقابله با سبک زندگی ناسالم یا شرایط بهداشتی نامطلوب، یکی از ارکان اصلی رویکرد سلامت عمومی در دنیای امروز ما است.
به گزارش ایران اکونومیست، همچنین دستیابی به درکی عمیق‌تر از اینکه بیماری‌های باکتریایی معمولا بر چه اشخاصی، تاثیر جدی‌تری می‌گذارند به ما کمک می‌کند تا بهترین مداخله‌های پزشکی و درمانی را برای مقابله با این بیماری‌ها و نجات جان بیماران انجام دهیم.
دکتر «ران دانیلز»، بنیانگذار و مدیر اجرایی مشترک بنیاد سپسیس در انگلیس می‌گوید: در بزرگسالان، سپسیس که با نام «گندخونی» نیز شناخته می‌شود در آغاز ممکن است شبیه آنفلوآنزا، بیماری التهاب معده‌ای-روده‌ای (گاستروانتریت) و عفونت ریوی باشد. نشانه‌های اولیه این بیماری، تب، لرز، بالا رفتن ضربان قلب و به نفس‌نفس افتادن است.
در عین حال هر کودکی که خیلی تند نفس می‌کشد، تشنج دارد یا پوستش لکه‌دار، کبود یا رنگ‌پریده به نظر می‌رسد یا جوشی دارد که با فشار دادن محو نمی‌شود، ممکن است دچار سپسیس شده باشد. همچنین نوزاد یا کودک زیر پنج سالی که غذا نمی‌خورد، مکرر استفراغ می‌کند یا به مدت ۱۲ ساعت پوشکش را خیس یا ادرار نکرده است نیز ممکن است دچار سپسیس شده باشد.
سپسیس، واکنشی مرگبار به عفونت است و این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که بدن به عفونت بیش از حد واکنش نشان می‌دهد و به بافت‌ها و اندام‌های خود حمله می‌کند.
سپسیس باعث التهاب گسترده در سراسر بدن می‌شود که می‌تواند منجر به آسیب بافتی، نارسایی اندام‌ها و حتی مرگ شود. بسیاری از انواع مختلف عفونت‌ها می‌توانند باعث سپسیس شوند که یک وضعیت اورژانسی پزشکی است و بیمار هرچه سریعتر تحت درمان قرار بگیرد، نتیجه بهتری خواهد داشت.
مراقبت از زخم‌ها و جراحی‌ها و استفاده از روش‌های بهینه برای درمان آنها می‌تواند به جلوگیری از عفونت و بروز سپسیس کمک کندهنگامی که دچار عفونتی می‌شویم، سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با آن تلاش می‌کند.
اما گاهی اوقات سیستم ایمنی از مبارزه با عفونت دست می‌کشد و با حمله به خودش، شروع به آسیب رساندن به بافت‌ها و اندام‌های سالم بدن می‌کند که این وضعیت منجر به التهاب گسترده در سراسر بدن می‌شود.
در عین حال، بروز یک واکنش زنجیره‌ای غیرطبیعی در سیستم لخته شدن خون در عروق نیز می‌تواند باعث ایجاد لخته در رگ‌های خونی شود.
این شرایط، جریان خون را به اندام‌های مختلف بدن کاهش می‌دهد و می‌تواند آسیب قابل توجه یا حتی نارسایی ایجاد کند.
متخصصان و مراقبان بهداشتی به طور معمول مراحل پیشرفت سپسیس را به سه دسته تقسیم می‌کنند که عبارتند از: ۱) سپسیس، ۲) سپسیس شدید و ۳) شوک سپتیک.
اما به تازگی آنها این دسته‌بندی را اندکی تغییر داده و این مقیاس را به مرحله بروز عفونت و «باکتریمی» (وجود باکتری در جریان خون) تا سپسیس و شوک سپتیک بسط داده‌اند که می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد چند اندام و حتی مرگ شود.
سپسیس می تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد اما افراد مبتلا به هر نوع عفونت به ویژه باکتریمی در معرض خطر بالایی هستند.
سایر افراد در معرض خطر عبارتند از:
- افراد بالای ۶۵ سال، نوزادان و خردسالان و زنان باردار
- افراد مبتلا به بیماری هایی مانند دیابت، چاقی، سرطان و بیماری کلیوی
- افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند
- افرادی که به دلایل پزشکیِ دیگر در بیمارستان بستری هستند
- افرادی که صدمات شدید دارند مانند سوختگی یا زخم های بزرگ
- افرادی که دارای کاتتر، IV یا لوله های تنفسی هستند
درست است که گندخونی یا سپسیس به دلیل تحت تأثیر قرار گرفتن پاسخ ایمنی توسط عفونت به وجود می‌آید اما علت اصلی سپسیس، عفونت باکتریایی، ویروسی، قارچی یا انگلی است که در بیشتر مواقع به دلیل باکتری‌های مختلف ایجاد می‌شود.
باکتری‌های مختلفی می‌توانند باعث ایجاد سپسیس شوند از جمله استافیلوکوکوس، استرپتوکوکوس، پنوموکوک، اشریشیاکلی، کلبسیلا، پروتئوس و … . همچنین، عفونت‌های ویروسی و قارچی نیز می‌توانند عامل سپسیس باشند.
در مواردی که باکتری‌ها، مقاوم به داروهای آنتی‌بیوتیک هستند مانند استافیلوکوکوس مقاوم به متی سیلین (MRSA)، درمان سپسیس ممکن است دشوارتر باشد و بیشتر به داروهای آنتی‌بیوتیکی خاص نیاز داشته باشد
بنابر داده‌های مرکز پزشکی «کلیولند کلینیک»، سپسیس می‌تواند نواحی مختلف بدن را تحت تاثیر قرار دهد و بنابراین علائم احتمالی زیادی نیز برای آن وجود دارد.
علائم سپسیس می‌تواند متنوع و شدید باشد و به درمان فوری نیاز دارد.
* برخی از علائم شایع سپسیس
تب یا لرز: تب یا لرز بدن یکی از علائم شایع سپسیس است. در بسیاری از موارد، دمای بدن بیمار به بیش از ۳۸ درجه سانتیگراد افزایش می‌یابد.
گیجی یا مه‌مغزی: سپسیس ممکن است باعث گیجی یا مه‌مغزی شود. بیمار ممکن است دچار بی‌توجهی، سرگیجه یا احساس سرگیجه شود.
دشواری در تنفس: دشواری در تنفس یکی دیگر از علائم سپسیس است. بیمار ممکن است دچار تنگی نفس، تنفس سریع و شدید، درد قفس سینه و یا تنفس نامنظم شود.
افت فشار خون: افت فشار خون، یکی دیگر از علائم سپسیس است. در طول پیشرفت سپسیس، فشار خون بیمار کاهش می‌یابد و ممکن است به عددی پایین‌تر از حد نرمال برسد.
درد شدید: درد شدید در نقاط مختلف بدن، مانند سر، شکم، گلو، عضلات و استخوان‌ها، ممکن است علامت سپسیس باشد.
تعرق شدید پوست: تعرق شدید پوست نیز یکی دیگر از علائم سپسیس است. پوست بیمار ممکن است خیس باشد و عرق سرد و چسبنده داشته باشد.
* علائم سپسیس حاد
علائم سپسیس حاد یک واکنش بدن به عفونت شدید است که می‌تواند در صورت عدم درمان منجر به مشکلات جدی شود.
برخی از این علائم عبارتند از:
دشواری در تنفس به خاطر عفونت ریه: ممکن است به دلیل عفونت ریه باشد که باعث التهاب شده و باعث مشکل در تنفس می‌شود.
تغییر رنگ پوست: در سپسیس حاد، پوست ممکن است به رنگ مایل به آبی درآید که به دلیل کمبود اکسیژن در بدن است.
برای مثال، واکسیناسیون علیه آنفلوآنزا یا عفونت «پنوموکوک» می‌تواند به شما کمک کند تا از بروز عفونتِ عامل سپسیس جلوگیری کنیدلرز به دلیل عفونت: این علامت به دلیل افت دمای بدن است و ممکن است نشان دهنده یک عفونت شدید باشد.
کاهش ادرار: این علامت ممکن است نشان دهنده کمبود فشار خون یا کمبود مایعات در بدن باشد.
گیجی: این علامت ممکن است نشان دهنده کمبود اکسیژن در مغز باشد.
تغییراتی در توانایی‌های ذهنی: این علامت نیز ممکن است شامل کاهش تمرکز، حافظه و توانایی تفکر باشد.
ضعف فیزیکی شدید: این علامت ممکن است نشان دهنده کمبود انرژی در بدن باشد.
کاهش پلاکت‌ها: پلاکت‌ها مسئول جلوگیری از خونریزی هستند و کاهش تعداد آنها ممکن است خطر خونریزی را تشدید کند.
نارسایی‌های قلبی: در سپسیس حاد، عملکرد قلب ممکن است به دلیل کمبود اکسیژن در بدن دچار اختلال شود.
بیهوشی: این علامت ممکن است نشان دهنده کمبود اکسیژن در مغز باشد و در برخی موارد نیاز به رسیدگی فوری پزشکی دارد.
* علائم شوک «سپتیک»
علائم شوک سپتیک می‌تواند برای هر فرد متفاوت باشد ولی علایم شایع شامل موارد زیر هستند:
افت شدید فشار خون: فشار خون پایین یکی از علائم اصلی شوک سپتیک است و ممکن است باعث سرگیجه، تاری دید و احساس خستگی مفرط شود.
تنفس سریع: تنفس سریع و شدید نیز یکی دیگر از علائم شوک سپتیک است که به دلیل کمبود اکسیژن در بدن رخ می‌دهد و ممکن است باعث ایجاد تنگی نفس شود.
گیجی و اختلالات ذهنی: گیجی و سرگیجه نیز یکی از علائم شوک سپتیک است که به دلیل کمبود اکسیژن در مغز رخ می‌دهد و ممکن است باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ شود. اختلالات ذهنی هم می‌تواند شامل کاهش تمرکز، حافظه و توانایی تفکر باشد.
کبودی پوست: کبود شدن پوست یا رنگ پوست غیرطبیعی به دلیل کمبود اکسیژن در بدن رخ می‌دهد و ممکن است باعث ایجاد تعریق شدید و درد در نقاط مختلف بدن شود.
درد شدید در نقاط مختلف بدن: درد شدید در بدن نیز ممکن است یکی از علائم شوک سپتیک باشد که به دلیل التهاب در بافت‌های مختلف بدن رخ می‌دهد.
تب بالا: تب ممکن است به علت عفونت بر اثر باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها باشد و به دلیل مشکلات در سیستم ایمنی بدن رخ می‌دهد.
عدم تعادل: این علامت ممکن است نشان دهنده تحلیل ناپذیری در سیستم عصبی باشد که به دلیل کمبود اکسیژن در مغز رخ می‌دهد.
ضعف فیزیکی شدید: ضعف فیزیکی شدید و کاهش توانایی در انجام فعالیت‌های روزمره نیز ممکن است یکی از علائم شوک سپتیک باشد که به دلیل کمبود انرژی در بدن رخ می‌دهد.
به طور معمول افرادی که سابقه مصرف فراوان آنتی‌بیوتیک دارند و مبتلایان به اختلال یادگیری، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
متخصصان پزشکی دانشگاه منچستر با بررسیِ ۲۲۴ هزار نمونه سپسیس در انگلیس دریافتند که احتمال دچار شدن به سپسیس در افرادی که در این کشور از شرایط بهداشتی کافی و مناسب بهره‌مند نیستند، ۸۰ درصد بیشتر است.
این متخصصان میزان مرگ‌ومیر ظرف ۳۰ روز پس از تشخیص سپسیس را نیز بررسی کرده و دریافتند، انگلیسی‌هایی که کمتر به امکانات مطلوب اجتماعی و بهداشتی دسترسی دارند در کنار مبتلایان به بیماری مزمن کلیوی و بیماری مزمن کبدی، گروه‌هایی هستند که خطر مرگ پس از بروز سپسیس بیشتر تهدیدشان می‌کند.
بنیاد سپسیس انگلیس اعلام کرد که این بیماری سالانه ۲۴۵ هزار نفر را دچار می‌کند و جان ۴۸ هزار نفر را در این کشور می‌گیرد.
پیشگیری از سپسیس بسیار مهم است، زیرا درمان زودهنگام و پیشگیری از عفونت می‌تواند به جلوگیری از سپسیس و کاهش شدت آن کمک کند.
برخی از روش‌های پیشگیری از سپسیس عبارتند از:
رعایت بهداشت دست: رعایت بهداشت دست و شستشوی دست‌ها با آب و صابون بهترین راه برای پیشگیری از بسیاری از عفونت‌هاست. همچنین استفاده از الکل ۷۰ درصدی به عنوان محلول ضدعفونی کننده در مواقعی که دسترسی به آب و صابون نداریم، توصیه می‌شود.
واکسیناسیون: واکسیناسیون علیه برخی از عفونت‌ها به شما کمک می‌کند تا از بروز عفونت جلوگیری کنید. برای مثال، واکسیناسیون علیه آنفلوآنزا یا عفونت «پنوموکوک» می‌تواند به شما کمک کند تا از بروز عفونتِ عامل سپسیس جلوگیری کنید.
باکتری‌های پنوموکوک می‌توانند طیف وسیعی از بیماری‌ها را از پنومونی (عفونت ریه) و مننژیت (عفونت مغزی) تا عفونت‌های شدید خون ایجاد کند.
رعایت بهداشت محیط: رعایت بهداشت محیط و جلوگیری از انتشار عفونت‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا از بروز عفونت و سپسیس جلوگیری کنید. برای مثال، رعایت بهداشت در کارخانه‌ها و بیمارستان‌ها می‌تواند به کاهش شدت عفونت‌ها کمک کند.
مراقبت از زخم‌ها و جراحی‌ها: مراقبت از زخم‌ها و جراحی‌ها و استفاده از روش‌های بهینه برای درمان آنها می‌تواند به جلوگیری از عفونت و بروز سپسیس کمک کند.
درمان عفونت‌های داخلی: درمان عفونت‌های داخلی مانند عفونت دندان، عفونت مجاری ادراری و… نیز می‌تواند به شما کمک کند تا از بروز عفونت و سپسیس جلوگیری کنید.
