دکتر سیدرضا مظهری در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، با اشاره به اینکه از سالیان قبل شهروندان و متولیان امور با مفهوم پرونده الکترونیک سلامت آشنا شده‌اند، گفت: تصور غالب این است که افراد اگر بخواهند خدمت دریافت کنند؛ در مراجعه به مراکز درمانی برایشان یک پرونده تشکیل می‌شود که شامل اسنادی نظیر آزمایشات، نتایج معاینات، اقدامات پاراکلینیکی، سابقه تزریق واکسن، خدمات دریافت شده در بیمارستان و ... است.
به گفته وی، به طور کلی هر مجموعه از نظام سلامت شامل بیمه، بیمارستان، خانه بهداشت و ... با یک تعریف خاص پرونده سلامت دارد.
وی افزود: زمانی که از پرونده سلامت الکترونیک صحبت می‌کنیم یک مفهوم این است که همان اسناد کاغذی تنها به شکل الکترونیک بدل شده باشد، اما مفهوم اصلی این است که پرونده الکترونیک سلامت شهروندی، یک پرونده منسجم باشد که تمام خدماتی که یک فرد در حوزه سلامت دریافت کرده است کنار هم یک جا تجمیع شده باشد. در نتیجه مفهوم مطلوب و مورد نظر ما از این موضوع، وجود یک پرونده سلامت الکترونیک جامع است.
رییس مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت به تاریخچه شکل‌گیری مفهومی تحت عنوان پرونده سلامت الکترونیک پرداخت و تصریح کرد: از سال ۱۳۷۵ که بیمارستان‌ها به سمت خدمات دیجیتال حرکت کردند، همه می‌گویند که ما پرونده الکترونیک داریم. یا از سوی دیگر نظام بهداشتی کشور تقریبا از سال ۱۳۸۵ به بعد می‌گوید پرونده الکترونیک سلامت داشته است و همه هم چندین بار این طرح‌ها را افتتاح کرده‌اند، اما هرکسی از منظر خود این کار را کرده است؛ در حالی که هیچکدام از این‌ها به معنای واقعی خود، آن چیزی نبود که وزارت بهداشت درنظر داشت و یا حتی روح قانون به آن اشاره کرده بود.
وی با تاکید بر اینکه قوانین از ابتدا به پرونده تجمیع شده و یکپارچه جامع سلامت الکترونیک اشاره کرده بود، اظهار کرد: موضوع دیگری که باید به آن بپردازیم این است که آیا ما تنها به پرونده سلامت الکترونیک شهروندی نیاز داریم یا می‌توان پرونده‌های سلامت دیگری هم ایجاد کرد؟ مصطلح‌ترین چیزی که برای آن الزامات قانونی هم ایجاد شده، پرونده سلامت الکترونیک شهروندی است اما در کنار این موضوع، نیاز حوزه سلامت به پرونده سلامت الکترونیک در سایر بخش‌ها هم وجود دارد.
وی افزود: به عنوان مثال حتی باید پرونده الکترونیک سلامت یک بیمارستان را هم داشته باشیم که بدانیم چه عملکردی دارد، چند بیمار می‌پذیرد، حجم و نوع خدمات آن به چه صورت است، چند نیروی انسانی دارد و...
مظهری گفت: در واقع لازم است که پرونده سلامت الکترونیک مراکز ارائه دهنده خدمات نیز شکل گیرد و داده‌های مربوطه در آن ذخیره شود؛ چراکه در این شرایط است که می‌توان یک نظام مداخله‌ای منسجم برای ارتقا و اصلاح شرایط در نظر گرفت تا مشکلات فردی (شامل بیماری‌ها) و سیستمی اصلاح شود.
او تاکید کرد: زمانی که به شکل منسجم اطلاعات سلامت یک فرد را از کودکی تا بزرگسالی ثبت می‌کنیم؛ به شکل کامل در جریان سبک زندگی او، بیماری‌هایی که به آنها مبتلا شده است، بیماری‌های زمینه‌ای، حساسیت‌های دارویی، سابقه اعمال جراحی و... او قرار می‌گیریم و این به ما کمک می‌کند تا با یک نظام مراقبت منسجم بتوانیم از بروز بیماری‌های بعدی و حتی حاد شدن بیماری‌هایی که فرد در حال حاضر با آنها دست به گریبان است، جلوگیری کنیم. به عنوان مثال با مراقبت مستمر یک فرد مبتلا به دیابت می‌توان بیماری او را کنترل شده نگه داشت و از بروز عوارض ثانویه همچون زخم پای دیابتی، مشکلات چشمی و ... در او جلوگیری کرد که همه این اقدامات هم وابسته به اطلاعات قبلی ما از بیمار است.
وی تاکید کرد: ارزش واقعی پرونده سلامت الکترونیک شهروندی زمانی مشخص می‌شود که حلقه دوم خدمات که پیگیری مداوم بیمار است، اتفاق افتد. در غیر این صورت پرونده سلامت الکترونیک شهروندی تنها یک سیستم آماری است که شاید در مواقعی کمک کننده باشد اما، غایت آنچه که در نظر متولیان سلامت است، نخواهد بود.
وی افزود: حتی می‌توان پرونده سلامت الکترونیک ارائه دهندگان خدمات سلامت را هم تشکیل داد؛ به عنوان مثال رویکرد شهروندی یک پزشک از رویکرد او در بُعد حرفه‌ای جدا می‌شود تا بتوانیم اقدامات عملکردی وی را هم بررسی کنیم تا حجم فعالیت‌ها، میزان رضایت بیماران او و... را احصا کنیم. این موضوع برای یک بهورز، مراقب سلامت، ماما، پرستار و... هم صادق است.
مظهری ادامه داد: از طرفی حتی باید پرونده الکترونیک تجهیزات پزشکی را هم تشکیل دهیم تا بدانیم هر دستگاهی در هر مرکز چقدر کار کرده است؟ چه خدماتی داده است؟ چه زمانی نیاز به تعمیر دارد؟ چه زمانی از چرخه خدمت خارج می‌شود و ... . این گونه عملکرد دستگاه به درستی پایش می‌شود تا در موعد مقرر و پیش از آنکه زیان‌ده باشد از چرخه خدمتی خارج شود.
وی با اشاره به اینکه نظام سلامت کشور بر پایه خدمات PHC کار می‌کند، بیان کرد: این نوع نظام سلامت به منطقه‌بندی هم دقت می‌کند و سلامت هر بخش به دانشگاه یا دانشگاه‌های علوم پزشکی همان منطقه سپرده می‌شود که همان دانشگاه هم یک شبکه بهداشت متناظر دارد و تقسیم‌بندی‌ها به همین ترتیب ریزتر و ریزتر می‌شود تا جایی که هر محله باید یک شناسنامه سلامت اختصاصی داشته باشد.
او به مولفه‌های اجتماعی موثر بر سلامت اشاره کرد و گفت: موضوعات دیگری هم در نوع خدمات و سیاست‌گذاری‌های هر منطقه جغرافیایی مهم است؛ به عنوان مثال باید بدانیم هر منطقه از نظر اقتصادی، فرهنگی، تولید زباله، شرایط محیط زیستی، وضعیت راه‌ها، وضعیت فاضلاب و ... چگونه است؟ زیرا تمام این مولفه‌ها نیز بر تصمیم‌گیری‌های ما در بخش سلامت موثر خواهد بود.
وی افزود: کادر درمان از بهورز، مراقب سلامت، پزشک عمومی، پزشک متخصص و... یک تیم هستند که به صورت لایه‌بندی شده به مردم خدمت می‌دهند و بهداشت مدارس، صنوف و اماکن و ... هم با آنها است. در واقع تنها نباید بیماری‌محور پیش برویم بلکه باید تمام موضوعات مرتبط با شهروندان را هم در نظر داشته باشیم.
مظهری با اشاره به اینکه عمده تمرکز بر پرونده سلامت الکترونیک شهروندی بوده است، تاکید کرد: البته این به معنای آن نیست که در سایر پرونده‌هایی که ذکر کردم اقدامی صورت نگرفته است اما از آنجایی که مطالبه برای آنها جدی نبوده، شاید اعلام عمومی درستی هم صورت نگرفته است و اقدامات به صورت جزیره‌ای بوده و به هم متصل نشده‌اند. به عنوان مثال اکنون پرونده سلامت الکترونیک به ازای اماکن مختلف صنعتی، تولیدی، پخت و پز و ... هم داریم ولی چون اهمیت آن به اندازه پرونده سلامت الکترونیک شهروندی نبوده، چندان اشاره‌ای به آنها نشده است.
