به گزارش ایران اکونومیست، همیاران سلامت روانی اجتماعی افراد داوطلبی هستند که در راستای سلامت اجتماعی و پیشگیری از آسیب‌های روانی-اجتماعی در سطح محله‌ها فعالیت می‌کنند. تشکیل اولین گروه‌های همیاران توسط دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی به سال ۱۳۷۶ برمی‌گردد.
طی بیش از دو دهه؛ این افراد داوطلب توانمند و ساماندهی یافتند، پایگاه‌های سلامت اجتماعی را تأسیس کردند و حتی به عنوان یک موسسه غیردولتی و غیرانتفاعی با نام جمعیت همیاران سلامت روانی اجتماعی ثبت شده‌اند. این تشکل ها هنوز در سطح محله‌ها فعال هستند و رابطه خود را با افراد محلی توسعه می‌دهند.
براساس اعلام سازمان بهزیستی کشور، طبق آخرین آمار بدست آمده ۱۱۵۸ گروه همیار و داوطلب، ۷۱۱ پایگاه سلامت اجتماعی عمدتاً متمرکز در مناطق حاشیه‌نشین و آسیب‌خیز و ۲۵۳ موسسه غیردولتی جمعیت همیاران سلامت روانی اجتماعی دارای مجوز از سازمان بهزیستی وجود دارند.
ارتقا سلامت اجتماعی و افزایش سطح مشارکت اجتماعی در جهت پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی از طریق ایجاد تغییرات موثر، ظرفیت‌سازی تشکیل، توسعه و تقویت گروه‌های همیار سلامت اجتماعی از طریق جلب مشارکت محلی، اجرای برنامه‌های اجتماعی محور (مبتنی بر جامعه) در جهت کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی و ارتقای سلامت اجتماعی محله و ترویج و توسعه رویکرد یادگیری و تغییرات اجتماعی در محله میان جمعیت عمومی و آحاد مردم ساکن در مناطق مختلف از جمله اهداف این برنامه عنوان می‌شود.
در این میان تسهیل فرایندهای برنامه‌ریزی مشارکتی توسط مردم محله شامل انجام پروژه‌های عمرانی، اجتماعی و فرهنگی، تدوین پروژه‌های مشارکتی محلی (هر جمعیت براساس نیازسنجی و تجربیات خود از جامعه محلی، می‌تواند با جلب مشارکت اعضای فعال و داوطلب خود اقدام به طراحی پروژه‌ها و طرح‌های مبتنی بر حمایت‌طلبی اجتماعی بر اساس نیازها و اولویت‌های جامعه محلی کند و پیش‌بینی‌های لازم را برای اجرای آن داشته باشد)، راه‌اندازی پایگاه سلامت اجتماعی و آگاه‌سازی، حساس‌سازی، توانمندسازی و توسعه ظرفیت‌های محلی به منظور ارتقاء سلامت اجتماعی و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی شامل برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌های آموزشی، تشکیل وب سایت و گروه‌های مجازی، تولید و انتشار نشریه‌های محلی - منطقه‌ای - ملی و بین‌المللی، تولید و انتشار بروشورها و برگزاری همایش‌ها و نمایشگاه‌های محلی و منطقه‌ای از جمله اقدامات این برنامه است.
تشکیل بانک اطلاعاتی که شامل مسائل محله، ظرفیت‌های محله و نیز اطلاعات درباره اماکن عمومی و خصوصی در مورد محلی که جمعیت همیاران در آن محدوه فعالیت می‌کند (شامل مراکز بهداشتی، مراکز نگهداری سالمندان، کودکان، مهدها، تاکسی سرویس و اتحادیه‌های اصناف مختلف و...) تشکیل بانک اطلاعاتی از اطلاعات اولیه مردم محله‌ای که جمعیت همیاران در آن دایر است، تهیه نقشه اجتماعی محله، شناسایی، ثبت، گردآوری، طبقه‌بندی، ارزش‌گذاری و در دسترس قرار دادن سوابق یا اسناد موجود از قبیل فیلم، عکس، مکاتبات، صورتجلسات، گزارشات، متون خبری و فایل‌های کامپیوتری که ایجاد شرایط جدید یا مسئله‌ای اجتماعی را تایید کرده و یا انجام پروژه و اقدام جمعی را بیان می‌کند، از دیگر اقدامات همیاران سلامت روانی- اجتماعی است.
در سال ۱۴۰۰، جمعیت همیاران اقدام به ارائه پروژه‌های محلی در جهت پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و ارتقای سلامت اجتماعی جامعه محلی کردند. در کشور نیز ۵۸۷ پروژه از سوی همیاران در سطح کشور ارائه و به اجرا درآمد.
