تعریف طرح‌هایی با هدف رفع نیازهای صنایع کشور

دکتر محمدرضا توکلی‌محمدی، سرپرست دفتر فنی ‌مهندسی و علوم ‌پایه معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی در گفت‌وگو با ایران اکونومیست گفت: طرح‌های فناورانه، رهاورد ارزشمندی برای جهاد دانشگاهی به ارمغان آورده است. تزریق اعتبار مالی، یکی از مزایای آغاز اجرای طرح‌های نوآورانه بود. جهاد دانشگاهی توانست با احصاء مشکلات و شناسایی کارفرمایان طرح‌های فناورانه، در زمینه اشتغال و ایجاد کسب ‌و کار به موفقیت دست‌ پیدا کند. البته طرح‌های فناورانه فقط مشمول مزایا نبوده و آفات نیز داشته است. نظر به ارقام به مراتب بالاتر طرح‌های فناورانه، تصویب آنها موجب شد اجرای طرح‌های شبکه برنامه‌ها کمی مورد غفلت واقع شود.

وی درباره میزان اعتبار تخصیص داده‌شده به شبکه برنامه پژوهشی گفت: از سال ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۰، مبلغ تخصیص داده‌شده از ۱۸۰ تا ۲۵۰ میلیون تغییر کرده و متأسفانه با توجه به نرخ تورم، این مبالغ برای طرح‌های شبکه برنامه کافی نبوده، در حالی که در نظر داشتیم با این مبالغ کار بزرگی انجام شود.  

دکتر توکلی‌محمدی با بیان اینکه اگر شبکه برنامه‌ها به خوبی اجرا شود، دانش‌های فنی مستخرج می‌توانند پایه‌ریز طرح‌های فناورانه بیشتر شده و کیفیت آن‌ها را نیز ارتقا دهند، خاطر نشان کرد: متأسفانه شرایط به نحوی پیش رفت که گروه‌های تخصصی، فقط به فکر ارائه طرح فناورانه باشند. در چنین شرایطی، شبکه‌ برنامه پژوهشی به محاق رفت، در حالی که با بهره‌گرفتن از این شبکه‌ها امکان اجرای چندین طرح با مبالغ کم وجود داشت. همچنین در صورت عدم اجرای طرح‌های شبکه برنامه، طبعاً مقاله‌ها، کتاب‌ها، پتنت‌های زیادی نیز به رشته تحریر درنمی‌آید و دستاوردهای این نهاد کاهش می‌یابد.

سرپرست دفتر فنی ‌مهندسی و علوم ‌پایه جهاد دانشگاهی افزود: با توجه به گذشت ۲ ماه از آغاز مسئولیتم در دفتر تخصصی فنی‌مهندسی و علوم‌پایه معاونت پژوهشی و فناوری جهاد دانشگاهی بر این باور هستم که اجرای شبکه‌ برنامه پژوهشی گروه‌ها می‌بایست با قدرت بیشتری ادامه یابد؛ بر این اساس پیشنهاد داده‌ام که بر مبنای ارزشیابی ۳ ساله، گروه‌ها از بسیار خوب تا بسیار ضعیف رتبه‌بندی شده و باتوجه به پیشرفتی که در کار داشته‌اند، از بودجه مناسبی بهره‌مند شوند. اعتبار درنظر گرفته‌شده درحدود ۷۵۰ میلیون تا ۱.۵ میلیارد تومان در نوسان است. احیاء شوراهای شاخه‌های تخصصی، بررسی طرح‌ها و گسترش تشکیلات با بیش از ۵۰ منصوب جدید در این راستا انجام شده است. اگر مبلغ در نظر گرفته شده برای شبکه‌ برنامه‌ها محقق شود، یک سیستم انگیزشی برای گروه‌ها ایجاد می‌شود که برای دریافت مبلغ بیشتر تلاش مؤثرتر و کارهای ارزشمندتری ارائه دهند که قابلیت رسیدن به فناوری را داشته باشد.

وی با بیان اینکه باید از ظرفیت اساتید دانشگاه‌های کشور در نظارت بر طرح‌های فناورانه استفاده کرد، تصریح کرد: اگر از نیروهای متخصص دانشگاهی استفاده شود، به پخته‌تر شدن طرح‌های فناورانه جهاد دانشگاهی کمک شایانی خواهد شد که این موضوع در زمان معاونت جدید پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی اتفاق افتاده است. معاونت پژوهشی و فناوری جهاد دانشگاهی تلاش می‌کند که بدنه این نهاد را چابک‌تر کند. ساختار اجرایی باید به‌گونه‌ای عمل کند که پژوهشگران بتوانند سریع‌تر به اعتبار دست‌یابند. اگر چنین موضوعی محقق شود، طرح‌های پیشران با رویکرد نظارتی بیشتر و با دانش‌ فنی بالاتر می‌توانند سریعتر مثمر ثمر واقع شوند.

دکتر توکلی‌محمدی تأکید کرد: ساختار دفتر تخصصی فنی‌ مهندسی و علوم‌ پایه معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی نسبت به سایر دفترهای این معاونت بزرگ‌تر است و حدود ۴۶ گروه پژوهشی و بیش از ۵۰ مرکز خدمات تخصصی تحت نظر این دفتر فعالیت می‌کنند. تعداد طرح‌های فناورانه دفتر تخصصی فنی ‌مهندسی و علوم‌ پایه (۳۴ طرح فناورانه در حال اجرا است) نسبت به سایر دفاتر تخصصی بیشتر بوده و همه این طرح‌ها با هدف رفع نیازهای صنایع کشور تعریف شده است. در همین راستا و در جهت رفع نیازهای صنعت نفت، جهاد دانشگاهی استان خوزستان به دانش فنی طراحی و ساخت مته‌های حفاری دندانه‌ای در سایزهای مختلف دست پیدا کرده که خط تولید آن، در حال انجام تعهدات قرارداد مربوطه با مدیریت پشتیبانی ساخت و تأمین کالای شرکت ملی نفت ایران است. همچنین این نهاد به دانش فنی طراحی و ساخت مته PDC سایز ۸ ۱/۲ اینچ نیز دست یافته و اولین نمونه ساخته شده نیز در حال حاضر منتظر انجام تست های میدانی می باشد.

وی ادامه داد: جهاد دانشگاهی توانسته است پمپ‌های برقی درون‌چاهی را برای اولین بار در کشور تولید کند. همچنین فناوری شکاف هیدرولیکی را برای ازدیاد برداشت از مخازن نفت و گاز در دستور کار قرار داده‌ایم که حاصل زحمات پژوهشکده علوم پایه کاربردی است.

سرپرست دفتر فنی ‌مهندسی و علوم ‌پایه جهاد دانشگاهی با بیان اینکه طراحی و ساخت سیستم رانش ریلی در کشور حاصل چندین دهه فعالیت علمی و فناوری این نهاد است، خاطر نشان کرد: این سیستم در جهاد دانشگاهی علم و صنعت ساخته شده و با استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و همراهی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و شرکت مترو تهران، اولین قطار مترو هفت واگنه در سال گذشته رونمایی شد. پیرو تجارب موفق در این زمینه، در حال حاضر طراحی و ساخت سیستم رانش قطارهای پرسرعت نیز در دستور کار جهاد دانشگاهی قرار گرفته است.   

دکتر توکلی‌محمدی افزود: در زمینه کاتالیست خودرو نیز اقداماتی انجام داده‌ایم؛ از آنجاییکه کاتالیست‌های غیراستاندارد خودرو موجب بروز آلودگی‌های زیست‌محیطی متعدد در کشور شده‌اند، در حال حاضر خط تولید هسته سرامیکی کاتالیست خودرو با ظرفیت ۳۰۰ هزار عدد در سال از یک شرکت معتبر خریداری شده و در مرحله انتقال به داخل کشور است که ان شاءالله پس از انتقال، در استان یزد نصب و راه‌اندازی خواهد شد.

سرپرست دفتر فنی ‌مهندسی و علوم ‌پایه جهاد دانشگاهی گفت: اگر شعار «معدن به جای نفت» که در چند سال گذشته مطرح شده بود، در عمل به نتیجه رسیده بود، دیگر گرفتار بسیاری از مشکلات فروش نفت خام نبودیم. از آنجاییکه محصولات معدنی با دلار خرید و فروش شده و می‌تواند درآمد ارزی بالایی برای کشور داشته باشند، طرح‌های چون استحصال لیتیوم از شورآبه‌های معدنی، تولید آلومینا از بوکسیت‌های کم‌عیار، استحصال فلزات پلاتین، پالادیوم و ردیوم از کاتالیست‌های خودرو مستعمل در دستور کار قرار گرفته و علاوه بر این، خط پایلوت استحصال نیکل و کبالت از منابع لاتریتی در اصفهان راه‌اندازی شده است.