نمایشگاه آثار منتخب هنرمندان حاضر در پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر تا ۲۸ بهمن ماه جاری ادامه دارد. علاقه‌مندان جهت بازدید از این نمایشگاه می‌توانند همه روزه از ساعت ۱۰ الی ۱۸ به فرهنگستان هنر، موسسه فرهنگی هنری صبا مراجعه کنند.
در مدت برگزاری، برخی از چهره‌ها و مسوولان برگزاری این رویداد، اظهارنظرهایی داشته‌اند که بخشی از آن در مجامع رسمی و بخشی دیگر در گفت‌وگو با ایران اکونومیست شکل گرفته است. اگر هنوز پرسش‌هایی درباره جشنواره تجسمی فجر در ذهنتان باقی است با مرور این گزارش احتمالا بتوانید پاسخ پرسش خود را دریافت کنید.
هوشمندی هنرمندان و «ناکامی بدخواهان»
عبدالرضا سهرابی، مدیرکل هنرهای تجسمی و رئیس شورای سیاستگذاری پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر سه‌شنبه ـ ۱۳ دی ماه ـ با حضور در دبیرخانه این رخداد هنری در جریان روند ارزیابی و انتخاب آثار قرار گرفت.
سهرابی در این بازدید تصریح کرد، استقبال و همراهی با جشنواره هنرهای تجسمی فجر نشانه آگاهی و هوشمندی هنرمندان دانست و گفت: دشمنان به دنبال این بودند که به همه رخدادهای هنری به‌ویژه جشنواره‌های فجر ضربه بزنند، اما خوشبختانه هوشمندی و همراهی شما هنرمندان ارجمند که حاکی از عمق میهن‌دوستی و ارزش‌آفرینی‌تان برای کشور و جمهوری اسلامی ایران است، مانع از بروز این امر شد و بدخواهان را ناکام گذاشت.
رئیس شورای سیاستگذاری پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر این سخن امام خمینی (ره) را یادآور شد که فرمودند هرگاه دشمن از شما تعریف کرد، بدانید که عملکردتان خوب نبوده و هرگاه به شما تاخت، بدانید که کارتان را به‌درستی انجام داده‌اید.
هنرمندان نقاش بیشترین استقبال‌کنندگان از جشنواره
اما پس از پایان یافتنِ مرحله اول داوری آثار پانزدهمین دوره جشنواره هنرهای تجسمی فجر، سید عباس میرهاشمی، دبیرکل پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر کیفیت آثار ارسال‌شده به جشنواره را قابل قبول ارزیابی کرد و یادآور شد که بیشترین استقبال از طرف نقاشان بوده است. پس از آن در رتبه دوم گرافیک قرار می‌گیرد و در رتبه سوم نیز رشته‌ی عکاسی است.
تحصیلات آکادمیک معیار اصلی نبود
به گفته دبیرکل پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر تمامی شرکت‌کنندگان در این رویداد رشته تحصیلی‌شان هنر نیست و تاکید کرد، هنرمند بودن منحصر به تحصیل در این رشته نیست. هنرمندان شاخصی داریم که خارج از این رشته تحصیل کرده‌اند اما حوزه فعالیتشان مربوط به این رشته است و حق دارند در این جشنواره شرکت کنند.
دعوت از هر هنرمندی که دستی بر آتش دارد
در نشست خبری پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر که سوم بهمن ماه با حضور جمعی از خبرنگاران و عکاسان برگزار شد، مدیرکل هنرهای تجسمی جشنواره‌های فجر را آوردگاه هنرمندانی دانست که در آن می‌توانند هنر خود را در عالی‌ترین سطح ارائه کنند و تاکید کرد، هر هنرمندی که دستی بر آتش دارد می‌تواند در جشنواره تجسمی فجر حضور داشته باشد؛ زیرا جشنواره با توجه به گستردگی موضوعی که دارد محدودیتی برای کسی قائل نشده است.
نگاه مدیران تجسمی به گالری‌ها
سهرابی درباره همکاری جشنواره تجسمی فجر با گالری‌ها هم اظهار کرد: «آثار دریافتی از هنرمندان متعلق به خودشان است و تنها نمایش آن به عهده ماست. نکته حائز اهمیت این است که ممکن است از یک هنرمند فقط یک اثر ارسال و پذیرفته شده باشد؛ بنابراین حوزه اختیار ما و نگارخانه‌ها در جشنواره فجر متفاوت است، اما حمایت ما از نگارخانه‌ها برای تسهیل‌گری در برگزاری رویدادها و نمایشگاه‌ها یک حمایت جدی است و پای حرفمان محکم ایستاده‌ایم.»
چرا موضوع آزاد انتخاب شد؟
در این نشست همچنین میرهاشمی با اشاره به موضوع آزاد جشنواره پانزدهم علت را چنین تشریح کرد: در این جشنواره سعی کرده‌ایم همه سطوح مختلف جامعه را در نظر بگیرم و بر اساس همین امر، موضوع آزاد را انتخاب کردیم.
امید به بین‌المللی کردن جشنواره
مسوولان برگزاری امسال بخش کاریکاتور بین‌الملل را در جشنواره گنجانده بودند به این امید که سال آینده بتوانند جشنواره تجسمی فجر را بین‌المللی برگزار کنند.
بودجه ۱۱ میلیاردی جشنواره تجسمی فجر
اما از نکات مهم در بین اظهارنظرها درباره جشنواره تجسمی فجر، بودجه اختصاص یافته به این رویداد هنری است که پس از اعلام هم با واکنش‌هایی همراه شد. در نشست جشنواره، میرهاشمی (دبیرکل) در ارتباط با بودجه اختصاص یافته به این دوره گفت: «بودجه این دوره در ابتدا بیش از هشت میلیارد در نظر گرفته شد اما بعدا این مبلغ به ۱۱ میلیارد افزایش پیدا کرد.»
دفاع معاون هنری از کیفیت آثار جشنواره
در جریان مراسم افتتاحیه پانزدهمین جشنواره تجسمی فجر محمود سالاری، معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در جمع خبرنگاران حاضر شد و با دفاع از آثار شرکت‌کننده، تاکید کرد که «هرکدام از آثار حاضر در این نمایشگاه می‌تواند برای دقایقی شما را میخکوب خود کند.»
نگاه به تحریم‌کنندگان جشنواره‌های فجر
در میان صحبت‌های معاون هنری اما نکته‌ای قابل تامل و آن اظهار نظر درباره افرادی بود که امسال جشنواره‌های فجر را تحریم کردند. سالاری در این زمینه متذکر شد: «الحمدلله انقلاب ایران، رود جاری است و در همه ادوار این موضع‌گیری‌ها وجود داشته است اما هر روزه جشنوارها شکوفا شده‌اند. این کارها نیز در چهل و سه سال ره به جایی نبرده است؛ زیرا هنرمند جویای حقیقت است و این جشنوارها بهانه‌ای است که هنر ایران را عرضه کنیم. اگر کسی علاقه و امید به آینده داشته باشد، فعالیت می‌کند چون هنرمندان بیدار هستند، حال یک جماعتی هنر را می‌خواهند گروگان بگیرند اما ره به جایی نمی‌برند.»
دور بودن جشنواره تجسمی فجر از هیجانات رسانه‌ای
محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در فاصله یک هفته مانده به اختتامیه جشنواره تجسمی فجر، در نمایشگاه این جشنواره حاضر شد و خبر خوبی را برای هنرمندان شرکت‌کننده اعلام کرد.
او که معتقد است، جشنواره تجسمی فجر از جشنواره‌های خیلی معزم و در عین حال کمی از فضای هیجانی رسانه‌ای که هر سال با آن مواجهیم خارج است، از تصویب بحث خرید آثار تجسمی در کمیسیون فرهنگی دولت خبر داد و ابراز امیدواری کرد که این طرح در صحن دولت نیز به تصویب برسد تا امکان رونق دادن بیشتر به فضای هنرهای تجسمی نیز فراهم شود.
اما در جریان برگزاری پانزدهمین جشنواره تجسمی فجر، خبرنگاران ایران اکونومیست تلاش کردند در گفت‌وگوهایی با داوران این دوره از جشنواره هنرهای تجسمی فجر ـ گفت‌وگوهایی که بعضا با دشواری هم انجام شد ـ نظرات آنها را درباره کیفیت آثار جویا شوند.
پیشرفت نگارگری چگونه بود؟
حسین عصمتی ـ هنرمند نگارگر و داور بخش نگارگری ـ از جمله افرادی بود که به درخواست مصاحبه ایران اکونومیست پاسخ مثبت داد.
عصمتی که سال گذشته نیز داوری این بخش را عهده‌دار بود، در ارتباط با وضعیت کمی و کیفی آثار شرکت‌کننده اظهار کرد: «با مقایسه دو دوره اخیر می‌توان گفت آثاری که امسال به جشنواره راه پیدا کرده‌اند، به لحاظ کمی و کیفی بیشتر و بهتر بودند؛ اما آمار دقیق و کلی برای مقایسه فعلا در دسترس نیست.»
او در پاسخ به این پرسش ایران اکونومیست که بنا بر اظهارات دبیر جشنواره پانزدهم، بخش نگارگری در این دوره با پیشرفت‌هایی همراه بوده، این پیشرفت چگونه اتفاق افتاده است؟ گفت: «جشنواره دارای استمرار است و روند طبیعی آن به پیشرفت می‌رسد؛ چراکه یکی از اهداف این جشنواره‌ها شناسایی، حمایت و ایجاد انگیزه برای هنرمندان جوان است. البته جوایزی که در نظر گرفته شده شاید آنقدر چشمگیر نباشند اما با توجه به سختی‌های اقتصادی، برگزاری جشنواره رقابت سالمی بین جوان‌ها به وجود می‌آورد که به صورت طبیعی به پیشرفت می‌انجامد.»
او با بیان اینکه جشنواره مستمر برقرار می‌شود، گفت: «ما خودمان را برای ارائه کارهای خوب و قابل قبول آماده می‌کنیم. همچنین هنرمندان جوانی که در جشنواره هستند نیز آثار همدیگر را نقد می‌کنند و همین روند باعث می‌شود کیفیت آثار سال‌های بعد ارتقاء پیدا کند.»
کاریکاتورهایی از چهره هنرمندان
مسعود شجاعی طباطبایی ـ داور جشنواره هنرهای تجسمی فجر ـ در گفت‌وگویی با ایران اکونومیست گفت: «بخش کاریکاتور نیز همچون سایر رشته‌ها امسال به صورت آزاد برگزار شده است و محدودیتی در طرح‌ها و موضوعات وجود ندارد. همچنین بخشی از آثار دریافت شده، مربوط به طراحی چهره هنرمندان می‌شود.»
او کیفیت آثار شرکت‌کننده در این دوره از جشنواره را بهتر از سال قبل ارزیابی کرد و گفت: «آثار، درجه یک و از بهترین‌ها هستند. در این دوره، هم جوانان و هم چهره‌های پیشکسوت حضور دارند و اتفاق خوبی رقم خواهد خورد.»
او با بیان اینکه قرار است اتفاق خوبی در رشته کارتون و کاریکاتور جشنواره فجر رخ دهد، درباره یکی از بخش این رشته بیان کرد: «ما بخشی با عنوان «لبخندآفرینان جهان» در نظر گرفته ایم که منتخبی از آثار بهترین هنرمندان است؛ بنابراین می‌توان گفت بخش پرجاذبه‌ای برای قسمت جنبی نمایشگاه خواهیم داشت که کیوریتوری آن نیز بر عهده خودم است. این نمایشگاه قرار است در طبقه سوم فرهنگستان هنر برگزار شود.»
استانداردهای یک جشنواره ملی هنوز رعایت نمی‌شود
محمدکاظم حسنوند ـ داور بخش نقاشی ـ در گفت‌وگویی با ایران اکونومیست درباره ارزیابی‌اش از کیفیت آثار شرکت‌کننده در جشنواره تجسمی فجر و مقایسه آن با سال‌های گذشته، گفت: آثاری که منتخب شدند طبق معیارهای هنرهای تجسمی بودند اما اگر بخواهیم آثار را با توجه به ایده‌آل‌ها و استانداردهای یک جشنواره ملی مثل فجر بسنجیم، مسلما این استانداردها نه تنها در این دوره بلکه در دوره‌های قبل نیز رعایت نمی‌شدند؛ زیرا ما خیلی بالاتر از این استانداردها را برای جشنواره ملی در ذهن خود داریم و باید با تدابیری این کیفیت را بالا ببریم اما این بدان معنا نیست که ما هنرمند نداریم. ما هنرمندان زیادی در سطوح بالا داریم اما باید با برنامه‌ریزی و تدبیر، تبلیغات و فراخوان مناسب کارهای این هنرمندان را نیز به جشنواره راه داد.»
علت استقبال از بخش نقاشی
داور بخش نقاشی جشنواره هنرهای تجسمی فجر درباره علت استقبال از رشته نقاشی در این رویداد و تعداد بیشتر آثار در این حوزه، بیان کرد: «من فکر می‌کنم استقبال از رشته‌های دیگر نیز به همین شکل است. برای مثال رشته‌ی نگارگری که به نوعی شاخه‌ای ایرانی‌تر از نقاشی است نیز از استقبال قابل توجهی برخوردار می‌شود، اما شاید علت این است که جمعیت نقاشان بیشتر از سایر رشته‌ها است.»
حضور هنرمندان گرافیک در جشنواره تجسمی
این مدرس دانشگاه درباره حضور هنرمندان رشته گرافیک در جشنواره تجسمی فجر و مقایسه آن با رشته‌ی نقاشی گفت: «در ایران معمولا اینطور است که گرافیک تبلیغاتی و تجاری بیشتر از گرافیک معنوی و فرهنگی مورد استقبال هنرمندان قرار می‌گیرد؛ اما خیلی از گرافیست‌ها هم کارهایی انجام می‌دهند که لزوما برای یک شرکت یا کارفرما نیست؛ پس تعداد افرادی که جذب بازار کار هستند، بیشتر است و آنها هم طبعا نسبت به شرکت در جشنواره‌ها رغبت کمتری دارند.»
مسئولان باید از هنرمندان فروتنانه درخواست کنند
او در پاسخ به این پرسش ایران اکونومیست که چرا جشنواره تجسمی فجر برخلاف جشنواره های سینما و تئاتر فجر اغلب محلی برای کشف استعدادها شناخته می شود تا عرض اندام افرادی که سال‌هاست هنر را حرفه ای ادامه می دهند؟ گفت: «قدمت جشنواره تئاتر یا فیلم فجر بیشتر از جشنواره تجسمی است. جشنواره فجر در همه رشته‌ها تأسیس شد اما از همان ابتدا در حیطه‌ی سینما و تئاتر پیشرفت بیشتری داشت. جشنواره تجسمی با ۱۵ سال سابقه و با تأخیر نسبت به سایر جشنواره‌ها برگزار شد، اما من هم موافقم که در وهله‌ی اول حرفه‌ای‌ها باید در این جشنواره شرکت کنند و باید نظر حرفه‌ای‌ها را با تبلیغات یا برگزاری نشست‌های تخصصی جلب کرد.»
او با بیان اینکه هنرمندان روح حساس و لطیفی دارند، گفت: «برخورد با هنرمندان باید لطیف باشد و مسئولان باید از هنرمندان فروتنانه درخواست کنند تا در محافل هنری شرکت کنند. هنرمند به توجه نیاز دارد.»
متتقد هنری کم داریم
حسنوند به نقد هنری نیز اشاره کرد و در ادامه گفت: «یکی دیگر از نقاط ضعف ما در حوزه هنرهای تجسمی، بحث نقد هنری و کمبود منتقد متخصص و منصف است. مسوولان فرهنگی ما باید روی این موضوع کار کنند و متخصصان را نسبت به نوشتن نقد در ارتباط با هنرهای تجسمی جلب کنند. این اتفاق می‌تواند در روند حرکت هنرهای تجسمی در کشور کمک‌کننده باشد.»
