به گزارش خبرنگار فرهنگی ایران اکونومیست، وقتی صحبت از اقتصاد فرهنگ می‌کنیم بدون تردید بخش‌های مختلفی در این زمینه مدنظر است که از ابتدای روند تولید محصولات فرهنگی مثل فیلم و موسیقی گرفته تا کتاب و سایر محصولات، اما واقعیت امر اینجاست که در قرن حاضر اقتصاد فرهنگ در بسیاری از موارد کشورهای توسعه یافته اقتصاد فرهنگ را به عنوان موتور محرکه سایر بخش‌های اقتصادی خود درنظر گرفته و از امتیازات آن استفاده بهینه می‌کنند که یکی از این امتیاز‌ها موضوع برگزاری جشنواره‌ها و فستیوال‌های مختلف بخصوص فستیوال‌های مرتبط با هنر هفتم است.
به گفته بسیاری از کارشناسان اقتصادی اگر از مقوله هنری اینگونه فستیوال‌ها یا جشنواره‌ها بگذریم موضوع ایجاد چرخه اقتصادی گسترده‌ای که اغلب آنها در منطقه و محل برگزاری خود ایجاد می‌کنند آنچنان بالاست که کشورها تلاش می‌کنند برای دستیابی به دستاوردهای اقتصادی اینگونه برنامه‌ها حداکثر دقت را داشته باشند.
البته این گروه معتقدند موضوع اقتصادی در زمان برگزاری چنین برنامه‌هایی مستقیم مرتبط با خود سوژه نیست چون در بسیاری از موارد افرادی که در آن دوره خاص به منطقه مورد نظر وارد می شوند اصولا به دنبال آن سوژه نبوده و تنها علاقمند هستند از فضای خاص دوره یاد شده استفاده کنند و تجربه‌ای متفاوت در زندگی خود ثبت کنند.
این درحالی است که از سوی دیگر جامعه‌شناسان تاکید می‌کنند با درنظر گرفتن جابه‌جایی گسترده جمعیت در دوره برگزاری جشنواره‌های هنری زمینه شکل‌گیری خرده فرهنگ‌های مختلفی در یک مکان مشخص از جهان ایجاد می‌شود و یکی از نمونه‌های بارز آن را در جشنواره فیلم کن می‌تواند دید.
به گفته این گروه در دوره برگزاری جشنواره فیلم کن 2019 - قبل از آغاز همه‌گیری کرونا - 2300 فرصت شغلی در شهر محل برگزاری این جشنواره در ده روز ایجاد شد که تنوع این مشاغل از بخش حمل و نقل گرفته تا آشپز و خیاط تا کاپیتان قایق‌های تفریحی بود و مجموعاً افرادی که در یک دوره دو هفته‌ای در منطقه حاضر بودند رقمی معادل 200 میلیون یورو معادل 242 میلیون دلار به اقتصاد منطقه کمک کردند.
مردم در حال تماشای فیلم در ساحل شهر کن در جریان برگزاری جشنواره
به این ترتیب اگر بگوییم برگزاری جشنواره‌های هنری می‌تواند ناجی اقتصاد منطقه‌ای خاص در گوشه و گوشه کشورمان باشد دور از واقعیت نیست. چون نمونه‌های بارز و قابل توجهی از این مورد در دهکده جهانی وجود دارد و شاخص‌ترین آنها شهر کن در جنوب فرانسه است و اتفاقا ایران نیز در همین زمینه دارای امتیازات گسترده‌ای است که باید مدنظر سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان کلان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گیرد تا بتوانیم از جشنواره‌های فرهنگی و هنری بین‌المللی مثل جشنواره فیلم فجر نه تنها در ابعاد فرهنگی بلکه در دودوتای اقتصادی نیز دستاورد داشته باشیم.
کلانشهرها و انبوهی از چالش‌ها
این درحالی است که متاسفانه تمرکز گرایی و توجه بیش‌از حد به برگزاری رویدادهای بزرگ فرهنگی در کلانشهرها به‌خصوص تهران یکی از مهمترین نکات منفی در ایجاد چرخه اقتصاد فرهنگ در بخش‌های مختلف کشورمان است. جشنواره‌های فرهنگی و هنری همواره یکی از راهکارها برای رونق‌بخشی و گرم کردن حوزه‌های اقتصادی و تجاری اطراف آن هستند. متأسفانه بیشتر جشنواره‌های فرهنگی و هنری ایران در پایتخت یعنی تهران برگزار می‌شود که نمونه بارز آن را می‌توان جشنواره‌های فجر در بخش‌های مختلف است.
این حجم از جشنواره‌ها باعث می‌شود که شهری که خود حجم ترافیکی بسیار بالا دارد به شرایط دشوارش اضافه شود، اما در عین حال بازار اقتصادی چندانی هم نداشته باشد. زیرا جشنواره‌های در تهران با برگزاری در سالن‌های برج میلاد یا دیگر سینماها، چند شب اجرا می‌شود و تمام اما اگر این برنامه‌ها بتوانند در دیگر استان‌هایی که جاذبه‌های گردشگری و توریستی دارند، برگزار شوند می‌توانند به گردشگران و توریست‌های آن اضافه کنند.
برگزاری جشنواره فیلم کودک و نوجوان در اصفهان نمونه روشن و مطرحی است که برگزاری آن باعث جذب گردشگر و رونق فرهنگی و اقتصادی در این شهر شد. اگرچه سریال جزیره که در سال گذشته از فیلیمو پخش شد نتوانست در جذب مخاطب موفقیت چندانی داشته باشد اما توانست در ارائه و رونمایی جذاب از منطقه‌ای مانند کیش و جذب گردشگر برای اینجا موفق باشد. همینطور دیگر اتفاقات ورزشی و فرهنگی به اندازه خود در جذب گردشگر موفق بودند.
رویدادهای جانبی اما مرتبط با جشنواره فیلم کودک در اصفهان
در کل بیشتر شهرستان‌ها و شهرهای کشور از جشنواره‌ها محرومند و تنها چند محل برگزاری و سالن برای نمایش آثار دارند. این در حالی است که جشنواره‌های بزرگی مانند کن فرانسه به جای آنکه در پاریس برگزار شوند در شهر ساحلی آن یعنی کن برگزار می‌شود.
اینگونه دو اتفاق بزرگ در این شهر ساحلی رخ می‌دهد؛ نخست آنکه جاذبه‌های گردشگری و تفریحی و همینطور دیگر بخش‌ها مانند حمل و نقل، هتل‌داری و... این شهر در ایام برگزاری جشنواره رونق پیدا می‌کنند و دیگر آنکه سینما و فرهنگ در این شهر حیات مستمر و جدی پیدا می‌کند و این مهم تنها بر دوش پایتخت این کشور باقی نمی‌ماند.
برگزاری جشنواره بهانه‌ای برای توسعه زیرساخت‌ها
در همین حال با درنظر گرفتن امتیاز برگزاری جشنواره‌های مختلف در گوشه و کنار ایران بخصوص جشنواره‌های فرهنگی و هنری بد نیست به این نکته توجه داشته باشیم که توجه به نمونه‌های موفق خارجی و بومی‌سازی آنها برای رویدادهای بزرگ امکانی است که باید به آنها توجه داشته باشیم و برای انها برنامه‌ریزی کنیم.
کارشناسان در این زمینه معتقند تعیین مراکز جدید برای برگزاری جشنواره‌های بین‌المللی هنری مثل جشنواره‌های فجر اعم از تئاتر، سینما، موسیقی و تجسمی همه و همه می‌توانند زمینه‌های رونق زیرساختهای مورد نیاز را در بخش‌هایی از کشورمان که زیرساختهای مناسب ندارند، را مهیا کند. بنابراین توسعه زیرساختهای سینمایی در استان‌ها و مناطق از مسائل مهم روز مدیریت فرهنگی کشور باید باشد و زمانی می‌توان به برگزاری جشنواره‌های سینمایی در دیگر شهرها فکر کرد که زیرساختهای آن توسعه پیدا کرده باشند. به عنوان مثال کیش به عنوان یکی از پتانسیل‌های موجود برای میزبانی از رویدادهای فرهنگی تنها دو سینما 'ساحل' و 'لبخند' داشت که به دلیل نبود مخاطب تقریباً غیرفعال هستند.
نمایی از سینما لبخند کیش
به گفته مسئولین این منطقه، عموم مردم آنجا و گردشگران این منطقه از ورزش‌های آبی آن استفاده می‌کنند. اولویت‌های تفریحی آنجا بیشتر شامل گردشگری و این قبیل موارد است و کمتر مردم به سینما می‌رفته‌اند. البته طبیعی است که وقتی تنها یک یا دو سینمای قدیمی آن هم بدون فیلم‌های جذاب و روز فعالیت کنند، اوضاع و احوال خوبی نخواهند داشت و تعطیل خواهند شد.
برای همین توسعه زیرساخت‌ها موضوعی است که باید مدیران سینمایی به آن توجه جدی در عمل داشته باشند. خزاعی رئیس سازمان سینمایی در یک سال گذشته در سفرهای استانی و در دیدارهای خود با مدیران استانی به آن اشاره کرده است. او در سفر استانی زنجان در این مورد گفت: رویکرد عدالت فرهنگی در این دولت صرفا یک شعار نیست. در همین راستا نیاز به توجه ویژه در سطح ملی و همه مناطق کشور داریم. برغم پیشرفت‌ها و موفقیت‌های قابل توجه سینما، متأسفانه در زمینه زیرساخت و کمیت سالن‌های سینما نیازهای جدی داریم و در حال برنامه‌ریزی جهت افزایش پرده‌های سینما در این دولت به 1000 تا 1200 پرده هستیم. او همچنین در سفر خود به ایلام نیز به همین موضوع اشاره کرد و گفت که دنبال توسعه زیرساختهای سینمایی در استان‌های کشوریم.
البته طبق اخباری که به دست آورده‌ایم مسئولین فرهنگی و اجتماعی مناطق آزاد مانند کیش سه سینمای مدرن و نوساز را به تازگی ساخته‌اند که برای بهره‌برداری در ایام برگزاری جشنواره فیلم فجر کاملاً آماده است. حتی سالن‌های قدیمی مورد اشاره این جزیره نیز در حال بازسازی است. یک سینمای 3D نیز در این جزیره با امید اکران فیلم‌های سه بعدی وجود دارد که اقدامات اولیه برای احیای آن نیز انجام شده است. علاوه بر این سالن همایش‌های بین‌المللی خلیج فارس و تالار شهر نیز خود دارای سالن‌های بزرگ و کوچکی است که امکان میزبانی خانه جشنواره و اکران فیلم‌ها را دارد. اینگونه می‌توان گفت که این مناطق می‌توانند ظرفیت خوبی برای برگزاری جشنواره‌های فرهنگی و هنری بزرگ کشور را داشته باشد.
البته در مورد مناطقی که جاذبه‌های گردشگری بالایی دارند، صرفاً نباید به فکر برگزاری جشنواره و افزایش سالن‌های سینما بود. اگر نگاهی به اطراف ایران داشته باشیم، کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند قطر و دبی و ترکیه و همچنین برخی از کشورهای شمال دریای خزر، نه تنها سینماها کاملاً بروزند بلکه شکل‌های نوینی از سینما مانند IMAX نیز در آنجا وجود دارد تا فیلم‌هایی که با این تکنولوژی هماهنگند نیز اکران شوند. همین الان نسخه جهانی فیلم آواتار با نسخه IMAX در سینماهای دبی، قطر و ترکیه در حال اکران است.
برای همین بخشی از علاقمندان سینما که امکان سفر خارجی را دارند ضمن سفر خارجی خود به تماشای فیلم‌های روز دنیا در کشورهای خارجی می‌نشینند. حال تصور کنیم که سینماهای جدید دنیا با کیفیت کاملاً بروز و عالی در مناطق پرجاذبه و گردشی مانند کیش مشغول به فعالیتند؛ می‌توان گفت که در این صورت به میزان گردشگران و مسافران این جزیره اضافه می‌شود و مسافران داخلی با سفر به کیش به سینماهای مدرن و IMAX می‌روند و اینگونه هم به میزان مسافران کیش اضافه می‌شود و هم اینکه این جزیره جاذبه‌های توریستی و گردشگری خود را کامل می‌کند.
اما مدیران فرهنگی و اجتماعی کشور می‌گویند این اتفاق می‌تواند خیلی زود به وقوع بپیوندد در صورتی که سرمایه‌گذاران داخلی به انجام این کار راغب شوند. این ترغیب نیز در صورتی شکل خواهد گرفت که جنس نمایش و اکران فراهم باشد، یعنی فیلم‌های روز خارجی در کشور اکران شوند. اقدامی که به تازگی رئیس سازمان سینمایی از آن خبر داده است و در بهار امسال نیز صحبت‌های اولیه آن انجام شده است. در صورتی که این اتفاق رخ دهد، نه تنها مناطق پرمسافر بلکه دیگر شهرهای کشور هم از تماشای فیلم‌های روز دنیا مانند دیگر کشورهای جهان بهره‌مند خواهند شد. اینگونه شهرهایی که دارای جاذبه‌های گردشگری و مسافرند، یک پله بزرگ ارتقا پیدا می‌کنند.
در هر حال تمرکززدایی از پایتخت برای رویدادهای فرهنگی و هنری نیز مانند رخدادهای سیاسی و ورزشی ضرورت دارد. همانطور که دفاتر انجمن سینمای جوانان و یا دیگر نهادهای فرهنگی در شهرهای مختلف کشور افزایش پیدا می‌کند تا به گام‌های عدالت فرهنگی در بخش‌های گوناگون برداشته شود، اجرای جشنواره‌های گوناگون مهم در دیگر شهرها و مناطق نیز می‌تواند به رونق تجاری و گردشگری آنجا کمک کند. همانطور که برگزاری رویدادهای هنری و فرهنگی در شهرهای توریستی مانند استانبول، دبی و... به افزایش توریسیم و مخاطب خود کمک کرده‌اند. طبق گزارش رسانه‌های ترکی، تنها استانبول حدقل 20 جشنواره مهم در زمینه‌های مهم فرهنگی و هنری دارد که قطعاً با در نظر گرفتن دیگر رویدادهای مهم فرهنگی و هنری این شهر، فضای کسب و کار و گردشگری را در این شهر تا چندبرابر افزایش می‌دهد.
/نویسنده: محمدباقر صنیعی منش/
