به گزارش خبرنگار اعزامی ایران اکونومیست، در نشست نخست روز چهارم جشناره موسیقی نواحی، ناصر بهرام بیگی درباره گونه های آوازی مقام بیات در حوزه فرهنگی زاگرس و تورس که مربوط به کردستان های ایران، عراق و ترکیه است، صحبت کرد.
این پژوهشگر درباره اهمیت شعر و انواع آن در اجراهای موسیقی صحبت کرد و گفت که مقام های موسیقایی در مناطق کردنشین با اشعار عروضی پیوند خورده است.
وی همچنین به موضوع آموزش در موسیقی مقامی در نواحی کردنشین اشاره کرد که از حدود سه قرن پیش، دوره های سه ماه و شش ماهه در مناطق مختلف، به علاقه مندان موسیقی، آموزش داده می شده که این ماجرا به حفظ هویت و داشته های موسیقایی منطقه کمک شایانی کرده است.
نشست پرماجرا
اما کارشناس میزبان نشست دوم در چهارمین روز پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، دبیر این جشنواره بود. محمدعلی مرآتی موضوع ترمینولوژی موسیقایی در اقوام را برای ارائه، انتخاب کرده بود.
ترمینولوژی به معنای واژه شناسی یا اصطلاح شناسی است
این پژوهشگر در ابتدا به حضور تاثیرگذار موسیقیدانان و پژوهشگران غربی در ایران اشاره کرد که این حضور سبب یک به هم ریختگی در موسیقی ایرانی شده است. این به هم ریختگی در انتخاب واژه ها و نام گذاری های اشتباه و دسته بندی های مختلف مربوط می شود که پس از مدتی، آنان به اشتباه شان پی برده اند اما متاسفانه در ایران همچنان به آن اشتباهات تکیه می کنند.
واژه موسیقی سنتی، عبارتی است که به اشتباه توسط موسیقی شناسان غربی بر روی موسیقی دستگاهی ایرانی گذاشته شده استبه عنوان مثال، مرآتی توضیح داد که واژه موسیقی سنتی، عبارتی است که به اشتباه توسط موسیقی شناسان غربی بر روی موسیقی دستگاهی ایرانی گذاشته شده است. چرا که آنان جامعه ایران را شامل یک قوم می دانستند و تصور می کردند که قوم پرشین یا پارسی در جغرافیای ایران زیست می کند. به همین خاطر از واژه سنتی برای موسیقی ایرانی استفاده کردند. اما بعد از مدتی متوجه شدند که در ایران اقوام مختلف با سنت های مختلف و فرهنگ های متنوع زندگی می کنند و این تنوع در موسیقی و آیین های موسیقایی شان وجود دارد. بنابراین متوجه این نامگذاری اشتباه شدند. با این حال در داخل کشور ما همچنان از این اصطلاح اشتباه استفاده می کنیم و این اشتباه سبب نادیده گرفتن برخی از واقعیت ها و مسائل مهم شده است.
این پژوهشگر، با ادای این عبارت که «موسیقی واژه ای نام آشنا اما گنگ است» صحبت هایش را ادامه داد و گفت که موسیقی سه رکن اصلی دارد و این سه رکن شامل صوت، نظام ریتمیک و محتوای انسان شناسانه. او سپس بیان کرد که از گذشته های دور تا به حال پدیده ای موسیقایی تا به حال ساخته نشده است که این سه رکن را شامل نباشد.
موسیقی علم نیست، یک سیستم است
مرآتی در ادامه صحبت هایش این ادعا را مطرح کرد که موسیقی علم نیست، بلکه یک سیستم است. به گفته او، در موسیقی از علم ریاضی استفاده می شود اما خود آن، علم نیست. چرا که برای انواع موسیقی یک قانون ثابتی وجود ندارد و ویژگی های هر نوع موسیقی با دیگری متفاوت است که این امر نافی علم بودن آن خواهد بود.
اجرای موسیقی و ایجاد نوا و صدا توسط سازها، محدودیت هایی را برای موسیقیدانان به وجود آورده است که به اعتقاد دبیر جشنواره پانزدهم موسیقی نواحی، این محدودیت ها سبب ایجاد خلاقیت هایی در هنرمندان می شود و آثاری تازه را به وجود می آورد.
موسیقی ایرانی، مُدال نیست. مدال در واقع به تغییر گام یا خط ملودی گفته می شودنکته دیگری که توسط مرآتی بیان و بحث برانگیز شد، این موضوع بود که موسیقی ایرانی، مُدال نیست. مدال در واقع به تغییر گام یا خط ملودی گفته می شود.
این پژوهشگر، با ذکر یک مثال توضیح داد که نباید موسیقی غربی و قوانین و ویژگی های آن را با موسیقی ایرانی مقایسه کرد. به عنوان مثال نمی شود شعرهای حافظ را به درستی و به کمال، ترجمه انگلیسی کرد. یا بالعکس، شعرها یا متنوع ادبی را از زبان های دیگر نمی شود به صورت کامل و بی نقص، ترجمه فارسی کرد.
او در بخش دیگری از صحبت هایش، به موضوع اصالت در موسیقی پرداخت و گفت که اصالت به معنای حفظ آن چیزی که از گذشته وجود داشته، نیست. بلکه هنرمند می باید که با استفاده از نبوغ خود، ضمن حفظ ساختار مولفه های هنری، آن را ارتقا دهد.
پس از صحبت های مرآتی، حاضران در نشست، نسبت به صحبت های تازه مرآتی در حوزه موسیقی، واکنش های مختلفی داشتند و در نهایت این پیشنهاد مطرح شد که دبیر جشنواره موسیقی نواحی ایران، این نکته ها و نظرات اش را به صورت مکتوب ارائه کند تا امکان نقد و بررسی آکادمیک آنان برای منتقدان و پژوهشگران فراهم شود.
پانزدهمین جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران با حمایت دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توسط انجمن موسیقی ایران و همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان گلستان تا ۲۷ آبان ماه در گرگان برگزار می‌شود.
