به گزارش خبرنگار گردشگری ایران اکونومیست، گردشگری مذهبی گونه‌ای از گردشگری است که بازدید و حضور در مکان‌های مذهبی مانند حرم‌ها و بارگاه‌های مقدس امامان شیعیان (ع)، آرامگاه امامزادگان و مقابر و بقاع متبرکه، مزارها و اماکن منسوب به پیامبران الهی، مساجد بزرگ و مقدس، زیارتگاه‌ها، معابد و کلیساها مربوط به سایر ادیان و مذاهب، مزار عالمان و صالحان دینی و همچنین رویدادها و آیین‌های فرهنگی، دینی و مذهبی مناسبت‌های تاریخی را شامل می‌شود که از عوامل مهم جذب زائر و گردشگری مذهبی و زیارتی است.
در جهان و منطقه غرب آسیا، ایران را علاوه بر همه ظرفیت‌های و جاذبه‌های فرهنگی تاریخی و گردشگری، به عنوان یک کشور مسلمان شیعه می‌شناسند، که قطعا مورد توجه سایر مسلمان به خصوص شیعیان کشورهای همسایه قرار دارد، پراکندگی جاذبه‌های مذهبی در ایران از مشهد مقدس تا قم و شیراز وجود دارد، اما این شهرها نقاط درخشان و ویژه هستند و سایر شهرهای کشور در پهنه شمالی و جنوبی و مرکزی هم از ظرفیت گردشگری مذهبی برخوردار هستند.
گردشگری مذهبی راه تعامل فرهنگی میان ملت‌ها، اقوام و ادیان مختلف است
سید رفیع موسوی در گفت‌وگو با خبرنگار گردشگری ایران اکونومیست درباره نقش فرهنگی و اجتماعی گردشگری مذهبی گفت: گردشگری مذهبی به عنوان یک از راهکارهای تعامل فرهنگی و اجتماعی میان ملت‌ها، اقوام و ادیان مختلف است و رابطه مستقیم با شرایط ویژه جغرافیای فرهنگی و ریشه‌های فرهنگ دینی و اعتقادی جوامع دارد؛ همین عوامل بر پایداری فرهنگی اجتماعی جامعه ایرانی تاثیر داشته و ظرفیت‌های بسیار گسترده‌ای از این نوع گردشگری را در مناطق مختلف ایران ایجاد کرده است. البته برای بهره‌برداری از ظرفیت‌ها و توسعه و رشد گردشگری مذهبی و زیارتی، باید شرایط موجود بازبینی شود و بر اساس امکانات و زیرساخت‌های مناطق مذهبی و توسعه گردشگری مذهبی یک برنامه راهبردی و جامع تدوین شود.
در دو نقطه شمال و جنوب تهران دو بارگاه مذهبی وجود دارد که می‌تواند ظرفیت گردشگری مذهبی برای جذب گردشگر باشدپژوهشگر گردشگری مذهبی بیان کرد: گردشگری مذهبی با اعتقادات و باورهای مذهبی و دینی گردشگران گره می‌خورد و جاذبه و ظرفیت بزرگی برای گردشگران در همه نقاط جهان دارد، به شرط آن که تبلغیات و معرفی خوبی روی آن صورت بگیرد، زیرساخت و زیربنای مناسب آن آماده سازی و برنامه های و محصول جذابی برای علاقه مندان و متقاضیان عرضه شود. برای جذب و ورود گردشگر مذهبی به ایران باید زیرساخت‌های مناسب آن از حمل‌ونقل تا اسکان و اقامت و مراکز پذیرایی فراهم شود، هنوز گردشگران مذهبی برای اقامت، علاقه‌مند هستند در نزدیکترین مکان به محل مذهبی مورد نظرشان اقامت داشته باشند تا در تمام لحظات سفر در فضای معنوی اماکن مقدس قرار داشته باشند پس تعداد هتل پیرامون اماکن مذهبی و البته کیفیت خدمات و استاندارد آن در گردشگری مذهبی بسیار مهم است.
وی خاطر نشان کرد: سفر و گردشگری در میان جوامع می‌تواند منجر به روش‌بینی و افزایش دانایی و عمق‌بخشی دیدگاه مردم نسبت به محیط پیرامون و اشتراکات فرهنگی خود با سایر اقوام و شاخه‌های مختلف ادیان شود. سفرهایی با رویکرد دینی و مذهبی در جهان رو به افزایش است طبق آمار و گزارش ها حدود ۴۰۰ میلیون گردشگر در سال ۲۰۱۸ در سراسر جهان با هدف بازدید از اماکن مذهبی و آیین‌های معنوی و مذهبی سفر کرده‌اند.
گردشگری مذهبی با تاریخی به وسعت ادیان/ راه‌پیمایی اربعین تجربه با شکوه و بی‌نظیر
موسوی با بیان این که گردشگری مذهبی تاریخی به وسعت ادیان دارد افزود: منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا ظرفیت بالقوه‌ای برای توسعه گردشگری مذهبی میان ادیان مختلف به ویژه دین اسلام، مسیح و یهود است، در این میان ایران با توجه به سایر ظرفیت‌ها و جاذبه‌های متنوع فرهنگی و طبیعی اگر برنامه‌ای منسجم و راهبرد بلندمدت داشته باشد، می‌تواند برای جذب گردشگری میلیونی فعال‌تر باشد.
عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی گفت: در پیاده‌روی اربعین همه از مذاهب و ادیان و اقوام مختلف از سرزمین‌های متفاوت رو به مقصدی نورانی حرکت می‌کنند، وحدت، همراهی و همدلی که در این مسیر سفر وجود دارد در کمتر سفری دیده می‌شود، تجربه بی‌نظیری است که همه را به خود جذب می‌کند. این شکوه را در مناسک حج، یا در آیین‌های عاشورایی در میان شیعیان جهان به وضوح می‌توان دید.
موسوی با اشاره به ظرفیت‌های گردشگری مذهبی در کشور خاطرنشان کرد: مناطق مختلف ایران علاوه بر آثار فرهنگی تاریخی و طبیعی آثار میراث‌ملموس و ناملموس مذهبی و آیینی و معنوی فراوانی دارند، که می‌تواند تنوع محصولات گردشگری را در این مناطق منجر شود. با برنامه‌ریزی هوشمند می‌توان بسته‌های گردشگری فرهنگی، طبیعی و مذهبی را در کنار هم قرار داد، حتی در تهران به عنوان شهری باستانی و تاریخی و کلان‌شهر مدرن در دو نقطه شمال و جنوب آن دو بارگاه مذهبی وجود دارد که می‌تواند ظرفیت گردشگری مذهبی برای جذب گردشگر باشد در کنار هر دو این اماکن - حرم حضرت عبدالعظیم (ری) در جنوب و حرم امامزاده صالح (تجریش) در شمال - هم چشم‌انداز طبیعی و هم بازار و اماکن تاریخی قرار دارد که تورگردانان می‌توانند به گردشگران معرفی کنند.
بیشتر مردم خودمان هم از وجود مزارها و قبور بسیاری از پیامبران الهی در شهرهای مختلف در کشور مطلع نیستندپژوهشگر گردشگری مذهبی بیان کرد: ایران در طول تاریخ به دلیل اقتدار منطقه‌ای و امنیت اعتقادات دینی، همواره پذیرای پیامبران الهی بوده است و بر اساس اسناد معتبر تاریخی آرامگاه و مقبره حدود ۳۳ پیامبر الهی در ایران قرار دارد، به جز این، بارگاه امام هشتم علی‌بن‌موسی الرضا (ع) که دارای ارزش جهانی است، تاریخ و شهرهای در مسیر سفر، زیارت، آیین‌ها و دعاهای منتسب به ایشان مشهد را با سالانه چند میلیون گردشگر به یکی از قطب‌های گردشگری مذهبی منطقه تبدیل کرده است، البته آستان مقدس چندین تن از خانواده امام رضا (ع) در شهرهای ایران، سالانه میزبان چند صدهزار گردشگر و زائر مسلمانان از کشورهای مختلف است.
موسوی گفت: استان‌های فارس، مازندران و گیلان بیشترین آمار ثبت بارگاه امامزادگان را دارا هستند، حدود ۱۰ هزار بارگاه امامزاده و اماکن مقدس و بقاع متبرکه با پراکندگی در همه استان‌های کشور گردشگری مذهبی و زیارتی می‌تواند به خوبی رونق بگیرد که با برنامه‌ریزی دقیق‌تر از همین ظرفیت و طبق آمار، چند میلیون گردشگر مذهبی سالانه، می‌توان برای توسعه و تقویت صنعت گردشگری ایران استفاده کرد.
عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی خاطرنشان کرد: با کمی دقت و تحقیق بیشتر می‌توان جاذبه‌های مذهبی و زیارتی را در بیشتر نقاط کشور در کنار تنوع فرهنگی، قومی و طبیعی یافت، اما هنوز روی این ظرفیت کار نشده، حتی به گردشگران داخلی هم معرفی نشده و بیشتر مردم خودمان هم از وجود مزارها و قبور بسیاری از پیامبران الهی و یا اماکن مقدس مشهور در شهرهای مختلف در شمال و جنوب کشور که بسیار هم سفر به آنها می کنند، مطلع نیستند.
پژوهشگر گردشگری مذهبی با آسیب شناسی زیرساخت های گردشگری در کشور افزود: با توجه به موقعیت فرهنگی و مذهبی خاص ایران در میان کشورهای منطقه، گردشگری مذهبی جای رشد و توسعه بیشتری دارد؛ البته این نوع گردشگری هنوز فاقد یک سامان‌دهی متمرکز و تخصصی است و گاهی این نابسامانی در شهرهای بزرگ مانند مشهد و قم هم به چشم می‌آید با این وضعیت نباید انتظار داشته باشیم تعداد متقاضی ورودی برای گردشگری مذهبی افزایش چند برابری شود.
