امروز دوم مرداد برابر با بیست و چهارم ذیحجه ۱۴۴۳ قمری مصادف با واقعه مباهله است که در سال نهم هجری اتفاق افتاد. مباهله به معنای درخواست لعن و نفرین الهی برای اثبات حقانیت است و بین دو طرفی رخ می‌دهد که هر کدام ادعای حقانیت دارند. این واژه در تاریخ اسلام به ماجرایی اشاره دارد که طی آن، پیامبر اکرم (ص) پس از مناظره با مسیحیانِ نجران و ایمان نیاوردن آنان، پیشنهاد مباهله داد و آنان پذیرفتند. با این حال مسیحیان نجران، در روز موعود از این کار خودداری کردند.
جریان مباهله پیامبر (ص) نه‌تنها نشانگر حقانیت اصل دعوت پیامبر (ص) است، بلکه بر فضیلت همراهان او یعنی حضرت علی، فاطمه و حسنین علیهم السلام در این ماجرا دلالت می‌کند و شیعه معتقد است حضرت علی (ع) بر اساس آیه مباهله، به منزله نَفْس و جان پیامبر است.
در چنین روزی آیه ۶۱ سوره آل عمران نازل شد و در این آیه می خوانیم «هرگاه بعد از علم و دانشی که (درباره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجّه و ستیز برخیزند، به آنها بگو بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را؛ ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود؛ آنگاه مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.»
یک سال پس از فتح مکه تعدادی از مسیحیان نجران پس از مطلع شدن از نبوت پیامبر اکرم در مدینه، با سفر به این شهر بستند تا ضمن ملاقات با رسول خدا (ص) به بیان مباحث اعتقادی و کلامی یپردازند و به ویژه درباره عبودیت حضرت عیسی یک مباحثه جدی و مجادله ای رخ می دهد. مسیحیان معتقد به اولوهیت عیسی بودند ولی پیامبر اکرم و قرآن کریم به صراحت از عبودیت عیسی در محضر حق سخن گفتند. وقتی مباحثه به سرانجام نرسید و پیامبر اصرار و لجاجت مسیحیان را دیدند، آیه ۶۱ سوره آل عمران نازل می شود و در نهایت پیامبر با آنان وعده می گذارد تا با حضور پسران، فرزندان و زنانشان به مباهله بپردازند و درنهایت، قوم دروغگو را نفرین کنند تا خدا نفرین را در حق گروه باطل اجابت کند.
در موعد مقرر یعنی بیست و چهارم ذیحجه، پیامبر اکرم (ص) این پیشنهاد را مطرح کردند که با حضور فرزندان خود یعنی امام حسن (ع) و امام حسین (ع)، زنان یعنی حضرت زهرا (س) و نفس خود یعنی امیرمومنان (ع) در این مباهله شرکت می کند که امام رضا (ع) نیز در پاسخ به مامون که سوال کرده بود، ذکر پدرت یعنی حضرت علی (ع) در کجای قرآن آمده، فرمود بزرگترین نشانه و آیه ای که بر فضیلت پدرم علی در قرآن دلالت می کند، آیه مباهله است. طبق فرموده امام رضا (ع) مفاد آیه مباهله در اثبات حقانیت امیرمومنان و فرزندانش در مصداق اهل بیت بودن نسبت به پیامبر و همچنین مصداق اتحاد وجودی و نفسی حضرت علی با پیامبر و در نمایندگی و پیشوایی امت اسلام است و می توان گفت بهترین آیه در این زمینه است.
وقتی مسیحیان نجران دیدند که پیامبر (ص) اینگونه با اهل بیت خود حضور پیدا کرده، دریافتند با صدیقین مواجه هستند و به همین دلیل از ادعای خود کوتاه آمده و از رسول خدا (ص) خواستند تا در مدینه سکونت داشته باشند و در کیش مسیحیت باقی بمانند و طبق مقررات اسلام جزیه پرداخت کنند.
مرحوم شیخ عباس قمی در کتاب مفاتیح الجنان برای این روز دعا و اعمال مخصوصی را ذکر کرده است که از جمله آنها روزه، غسل، دو رکعت نماز مانند عید غدیر و خواندن دعای مباهله که شبیه به دعای سحرهای ماه رمضان است.
محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی روز جمعه در راستای بزرگداشت روز مباهله از فعال شدن ستادی در این وزارتخانه خبر داد و گفت: از تولیدات مربوط به مباهله حمایت ویژه می کنیم. در این ستاد چندین اثر هنری خوب آماده شده است. در کنار جشنواره های معاونت فرهنگی وزارت ارشاد، بخشی برای مباهله در حوزه شعر و ادبیات داستانی فعال خواهد شد و فراخوان کار نمایشی وزین در خصوص مباهله توسط موسسه فارابی منتشر خواهد شد.
وی تاکید کرد: تلاش می شود تا دو سال آینده مجموعه خوبی از ادبیات مباهله منتشر و برای آن رویدادهای متعددی تعریف کنیم.
