این عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی و مدیر همکاری‌های علمی بین‌المللی و امور دانشجویان غیرایرانی دانشگاه فردوسی مشهد در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، درخصوص این‌که چه میزان از حساسیت‌ها در بزنگاه‌های مختلف راجع‌به زبان فارسی و همچنین زبان‌های قومی و محلی جایز است، اظهار کرد: فارسی، زبانی‌ست که بیش از دوهزاروپانصدسال پیشینۀ مکتوب تاریخی دارد و سه مرحله را تا رسیدن به زبان کنونی طی کرده است؛ فارسی باستان که اوج نمود ادبی آن، فارسی اوستا است، فارسی دورۀ میانه که اوج آن در فارسی پهلوی است و دوره سوم، فارسی جدید که مربوط به دورۀ پس از اسلام است و از شاهنامۀ ابومنصوری آغاز می‌شود و پس از گذران بیش از هزارسال با سبک‌های شعری مثل: خراسانی، عراقی، هندی و سبک دورۀ بازگشت و ادبیات نو به امروز رسیده است. در حوره نثر نیز، سبک‌ها و دوره‌های مختلفی را پشت سر گذاشته است.
قبول سپس گفت: فارسی از نوادر زبان‌هایی در جهان است که پس از دوهزاروپانصدسال، علی‌رغم این‌که دو دورۀ دگردیسی بنیادین را طی کرده تا به امروز مانده و در حوزه‌های مختلف ادبی، فرهنگی، اجتماعی و خصوصا علمی توانسته تولید محتوا کند و اندیشه را به صورت زبانی بدل کند و ارتباط‌برقرارکنندۀ جوامع فارسی زبان باشد. لذا، فارسی، یک میراث بشری است و فقط برای جامعۀ ایران نیست؛ دوهزاروپانصدسال حیات خود را دنبال کرده و شاهکارهایی ادبی را در سطح جهانی عرضه کرده است.
این مدرس زبان و ادبیات فارسی در ادامه با بیان این‌که یکی از نقاط قوت و برتری زبان فارسی، ادبیات فارسی و شخصیت‌های ادبی است، افزود: علی‌رغم این‌که سده‌ها از حیات هرکدام از این شخصیت‌ها گذشته اما همچنان به‌عنوان مرجع و ملجا فکری و عاطفی جهانیانند. به عنوان مثال، شعر و ترجمۀ شعر خیام نیشابوری همچنان در سطح جهان، خصوصا در کشورهای انگلیسی‌زبان مخاطب دارد. مولانا به‌عنوان یکی از شاعران پرمخاطب کشور امریکا لحاظ می‌شود و پس از ترجمۀ کلمن بارکز، از سال 1990 به بعد همچنان پس از شکسپیر، یکی از محبوب‌ترین شاعران در امریکا است و اهمیت او در حدی‌ست که فیلم‌هایی با حضور هنرپیشه‌های تراز اول هالیوود دربارۀ مولانا و شمس و زندگی و آثار مولانا ساخته شده و کرسی‌های مولاناشناسی یا رومی‌شناسی برپا شده است.
احسان قبول به دیگر شاعران کلاسیک ادبیات فارسی اشاره کرد و گفت: گوته شیفتۀ حافظ است و همین انگیزه شد تا بنیان‌گذار مکتب رمانتیسیم در غرب فارسی یاد بگیرد. همچنین سعدی و در اوج همه این‌ها فردوسی بزرگ است. این‌ها کسانی هستند که آثارشان مخاطب دارد و علاوه‌بر ایرانیان، جهانیان هم شیفتۀ آن‌ها هستند.
این عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد در عین حال بیان کرد: در این مدت زمان بیش از هزارسال، از دورۀ حکومت سامانیان تا دوره حال حاضر، زبان رسمیِ اداری و دیوان سالاری کشور ایران فارسی بوده است. لذا نیاز به یک زبان رسمی برای رابطه میان احاد جامعه، آموزش، پژوهش، مکاتبات اداری، رسانه‌های مختلف و... هستیم که این زبان (فارسی) قابلیت خود را نشان داده و نیاز به اثبات قابلیت‌های آن نیست. بیش از این، باید نسبت به حفظ و تقویت این زبان و پدید آوردن آثار ادبی و هنری به این زبان کوشا باشیم.
قبول پس از این، با بیان این‌که ایران متشکل از قومیت‌های مختلف است و این قومیت‌ها گاه گویش‌ها و زبان‌های خاص خود را دارند نیز اظهار کرد: اگر سیاست‌گذاری درستی و با آن‌ها درست رفتار نشود، این زبان‌ها از جهت زیست‌بوم فرهنگی ایران فرصت هستند. در واقع، این زبان‌ها، دختران زبان فارسی هستند. مادر، زبان فارسی است و این دختران در دامن این مادر رشد پیدا کرده‌اند و در مناطق مختلف، وسیله ارتباط محلی هستند. بنابراین از حیث بحث آموزشی زبان فارسی، باید این مناطق دوزبانه لحاظ شوند.
او که معتقد است از حیث فرهنگی، زبان فرهنگ ایجاد می‌کند، ادامه داد: به لحاظ زیست بوم فرهنگی، هر گوشۀ ایران بوی خاص خود را دارد. از جهت گردشگری، فرهنگ‌شناسی تطبیقی، زبان‌شناسی تطبیقی، گویش‌شناسی تطبیقی، تاثیر و تاثری که زبان مادری با زبان‌های در دامن خود دارد، یک فرصت است و باید این زیست بوم فرهنگی برای زبان‌ها و گویش‌های مختلف فراهم و از این جهت فرهنگ‌شناسی شود. کودکان و اشخاصی که در این مناطق دوزبانه هستند، فرصت دارند از همان آغاز با دو زبان آشنا شوند و این از جهت بحث‌های آموزشی و پرورشی یک فرصت تلقی می‌شود. وقتی هم‌وطنان ما در آذربایجان به زبان ترکی تسلط دارند، به‌راحتی می‌توانند با کشورهای ترکیه و آذربایجان ارتباط برقرار کنند و می‌توانند فرهنگ و تمدن ایران زمین را که قدمت تاریخی زیادی دارد معرفی کنند و معرف ایرانِ کهن، تاریخی، فرهنگی، هنری و ادبی باشند و صورت اصیلی را از ایران و مردم آن به نمایش بگذارند.
احسان قبول ایرانیان دوزبانه را رایزنان فرهنگی ایران دانست و در عین حال گفت: اما اگر نسبت به زبان فارسی و زبان‌های قومی برخورد و سیاست‌گذاری نادرستی شود، همین به یک تهدید تبدیل می‌شود؛ یعنی همین‌که بخواهیم این دختران را در عرض زبانِ مادر در نظر بگیریم و نگاه‌های تعصب‌آمیزی از سوی مناطق وجود داشته باشد که بخواهند زبان مادری و رسمی را نقض کنند یا زبان رسمی و مادری هیچ مجالی برای تنفس دختران خود ندهد.
او در پاسخ به پرسشی درخصوص تاثیر رخدادهای سیاسی در دهه‌های اخیر (همانند دوره استعمارگری انگلیس در ایران) بر زبان فارسی نیز بیان کرد: زبان یک نهاد اجتماعی است و جامعه در حال تغییر است. بنابراین زبان هم به‌عنوان یک نهاد اجتماعی دائماً در حال تغییر است. قطعا این دوره هم پشت سر گذاشته خواهد شد و زبان دگرگونی و دگردیسی‌های سبکی را به خود خواهد دید. این طبیعی است که کلمه‌هایی تولید شوند و کلمه‌هایی از بین بروند و کلمه‌هایی هم تغییر معنا پیدا کنند و تا حدی اتفاقات نحوی در زبان صورت بگیرد.
قبول با تاکید بر این‌که تغییر یک زبان، در حد تغییر واژه‌ها و گسترش ظرفیت‌های نحوی و معناشناسی نه تنها تهدید نیست بلکه یک فرصت است، گفت: زبانی که تغییر نکند، یعنی آن جامعه و زبان مرده است. اما تهدید آن‌جاست که این تغییرات آن‌قدر سریع باشد که ارتباط تاریخی خود را با ادوار پیشین از دست بدهد. در حالی که ما همین حالا، با زبان فارسی فعلی می‌توانیم بخش اعظمی از شاهنامه، آثار حافظ و سعدی را بخوانیم. این یعنی تحول زبان فارسی طبیعی بوده است. ولی در مورد انگلیسی این‌طور نیست.
این مدرس دانشگاه فردوسی مشهد در پایان با بیان توصیه‌هایی توضیح داد: برخی از نویسندگان به گونه‌ای ننویسند که صرف و نحو بیمار و مریضی داشته باشد و ارتباط زبان با متون پیشین از دست برود و بر سبک خوانش و نویسندگی دیگران تاثیر بگذارد. در حوزۀ توسعه و ساخت واژگان، هر چه بیشتر واژه تولید کنیم، یعنی انتقال معنا دقیق‌تر خواهد بود. تغییرات در صورتی که در چارچوب تحولات زبانی باشد، لازم است. و در صورتی خطر ایجاد می‌شود که باعث گسست با پیشینه تاریخی زبان فارسی شود.
ایران اکونومیست پیش از این نیز در گفت‌وگوهایی با غلامعلی حداد عادل و سجاد آیدنلو به موضوعات یادشده پرداخته است.
