پیامبر اکرم (ص) در بیست و چهارمین روز از ماه مبارک رمضان اینگونه دعا کردند: اَللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک فِیهِ مَا یرْضِیک وَ أَعُوذُ بِک مِمَّا یؤْذِیک وَ أَسْأَلُک التَّوْفِیقَ فِیهِ لِأَنْ أُطِیعَک وَ لاأَعْصِیک یا جَوَادَ السَّائِلِینَ.
خدایا، در این ماه آنچه تو را خشنود می کند از تو درخواست می‌کنم و از آنچه تو را بیازارد به تو پناه می آورم و از تو در این ماه توفیق اطاعت و ترک نافرمانی ات را خواستارم، ای بخشنده به نیازمندان.
حجت الاسلام حسن عامری استاد حوزه علمیه حضرت عبدالعظیم (ع) به خبرنگار معارف ایران اکونومیست گفت: در بسیاری از فرازهای دعاهای سی روزه ماه مبارک رمضان مساله خیر و شر مطرح شده است. به عبارت دیگر دو قطب خیر و شر، حق و باطل یا ظلم و عدل همیشه وجود دارد و جهان هستی میان این دو مساله تقسیم شده است.
وی افزود: در روز بیست و چهارم برای این که به تقوای قلبی برسیم، از خدا می خواهیم که موفق به انجام کارهایی در زندگی شویم که رضایت الهی را جلب کند. مثلا با خوش اخلاقی در برخورد با دیگران به گونه ای رفتار کنیم که مورد رضایت الهی باشد یا با انفاق و بخشش مال خود رضایت الهی را به دست آوریم. از طرف دیگر به خدا پناه می بریم تا مبادا مرتکب کارهایی شویم که خدا را به خشم وادارد.
این استاد حوزه اضافه کرد: فلسفه طرح مساله خیر و شر در دعاهای ماه مبارک رمضان همین است که به سمت کارهای خیر تمایل پیدا کنیم و از انجام کارهای شر دوری کنیم. لذا در دعای روز بیست و چهارم از خدا می خواهیم که توفیق اطاعت به ما بدهد و همچنین کمک کند تا از گناهان نیز دوری کنیم.
وی ادامه داد: بسیاری از اتفاق های ناگواری که در زندگی انسان رخ می دهد، به دلیل گناه است. حال این سوال مطرح است اگر خدا عنایتی جز رحمت برای بندگان خود نمی خواهد، چرا پدیده های عجیبی در دنیا باعث تلخ کامی و افسردگی انسان می شود. پاسخ این سوال نیز مشخص است. چون بسیاری از این مشکلات به دلیل گناهان ماست. بر همین اساس در این روز از خدا می خواهیم که توفیق اطاعت بدهد تا برکاتش را ببینیم و همچنین توفیق دوری از معصیت عنایت کندد تا عذاب و بلاهای آن را نبینیم.
برخی معتقدند درخواست های مکرر برای کسب رضایت الهی نشان دهنده اهمیت این مقام برای انسان است. حجت الاسلام علی‌رضا شاه فضل قمصری استاد معارف دانشگاه علوم پزشکی کاشان گفت: در فراز ابتدایی این دعا از خدا می خواهیم به ما توفیق بدهد رضایت او را کسب کنیم. در دعاهای روزهای ماه رمضان چند مرتبه کسب رضایت الهی را با عبارت های گوناگون از خدا طلب می کنیم. این درخواست های مکرر نشان دهنده اهمیت کسب رضایت الهی است؛ به گونه ای که انسان باید تمام همت خود را صرف این امر کرده و در هر کاری تلاش کند تا رضایت او را به دست آورد.
وی افزود: بسیار اتفاق می افتد انسان کارهای خیر انجام می دهد اما هدف او کسب رضایت الهی نیست و اموری از قبیل کسب رضایت دیگران یا برای به دست آوردن امور مادی است. اینکه انسان کار خوب و شایسته انجام بدهد، خوب است اما آنچه کار انسان را متعالی می کند، مورد هدف بودن رضایت الهی در کارهاست.
این حافظ قرآن اضافه کرد: کارهایی که برای کسب رضایت الهی باشد از هر حیث پاک خواهد بود و گرفتار آلودگی نمی شود و نیز کسانی که دنبال کسب رضایت الهی هستند، همواره در انجام کارهای خیر استمرار داشته و تلاش مضاعف می کنند اما کسانی که دنبال رضایت مردم باشند یا اهداف دنیایی از انجام کار خیر داشته باشند پس از رسیدن به هدف، کار خیر را کنار می گذارند یا انگیزه شان کم می شود. بر همین اساس است که این هدف مقدس، انسان را سعادتمند می کند.
شاه فضل ادامه داد: در فراز دیگر از خدا می خواهیم ما را نسبت به رفتارهایی که موجب اذیت خداوند می شود پرهیز دهد و ما را در پناه خود قرار دهد. پر واضح است که کارهای بد انسان ها موجب اذیت خدا نمی شود؛ چرا که وجود با کمال خدا، از تحت تاثیر قرار گرفتن هر چیز همچون اعمال انسان به دور است اما برای اینکه فهم ما انسان ها قاصر است با این الفاظ عدم رضایت خدا از رفتارهای زشت به ما اعلام می شود.
وی اضافه کرد: در این عبارت به ما اعلام می شود که خدا رفتارهای گناه آلود انسان را دوست ندارد و این امر موجب می شود، خشم و غضب الهی که در واقع همان دوری از رحمت الهی است بر انسان عارض شود. پناهنده شدن به خدا از شر کارهای بد، یکی از رفتارهای نیک انسانی است. خدا بهترین پناهگاه انسانی است که خطا کرده و انسان به دنبال پناهگاهی است تا از مجازات الهی مصون بماند. در واقع در این فراز دعا از خدا می خواهیم نسبت به آثار شوم گناهان ما را در پناه خود گیرد.
استاد معارف دانشگاه علوم پزشکی کاشان افزود: در سومین فراز از خدا می خواهیم توفیق اطاعت از دستوراتش را به ما عنایت کند. در زبان آیات و روایات بسیار دیده می شود انجام اعمال خیر بستگی به توفیقی دارد که خدا نصیب انسان می کند و اگر توفیق الهی نصیب انسان نشود، حتی یک کار خیر نمی تواند انجام دهد. توصیه روایات به ما این است که پس از انجام هر کار خیر سجده شکر به جا بیاوریم و از خدا به خاطر توفیق کار خیر تشکر کنیم.
وی افزود: ماه رمضان که ماه مهمانی خداست و خداوند میزبان بندگانش می باشد، یکی از بهترین درخواست های مهمان از میزبان، توفیق عمل خیر است. هر چه ایمان انسان بیشتر باشد انگیزه و توفیق کار خیر نیز در او افزایش می یابد. روزه داری یکی از اعمالی است که مقدمه و انگیزه بخش برای دیگر کارهای خیر انسان است و در ماه رمضان بستر انجام کارهای خیر بیشتر فراهم می شود.
این پژوهشگر مذهبی اضافه کرد: همچنین در این فراز از خدا می خواهیم به ما توفیق دوری از گناه عنایت کند. همانگونه که انجام کار خیر نیاز به توفیق دارد، ترک گناه نیز توفیق می خواهد. حضرت یوسف وقتی در برابر زلیخا در امتحان گناه قرار می گیرد، به خدا پناه می برد و می گوید معاذ الله و خدا در پاسخ می فرماید «کذلک لنصرف عنه السوء و الفحشاء» ما بدی و گناه را از یوسف برداشتیم. پیام عبارت فوق این است که ترک گناه نیاز به توفیق الهی دارد. عبادت های ماه رمضان این ویژگی را دارد که به انسان در دوری از گناه کمک می کند و فرد روزه دار در این ماه انگیزه کمتری برای گناه دارد و می تواند این انگیزه را بعد از ماه رمضان نیز برای خود نگه دارد.
شاه فضل افزود: در پایان خدا به عنوان جودکننده به دعاکنندگان معرفی می شود. در این عبارت پیامی به بنده داده می شود که اگر از خدا درخواست کنیم خدا با جود و کرم خود اجابت می کند.
