دستاورد‌های حوزه بهداشت و درمان با پیروزی انقلاب اسلامی محقق شده است. زمانی که ارتقا در بهداشت و درمان عمومی اتفاق می‌افتد موجب کاهش جدی بیماریهای واگیر و مرگ‌ومیر ناشی از آنها در کشور خواهد شد.
پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ۷۰ درصد مرگ‌ومیر‌ها در کشور ناشی از بیماریهای واگیر بود اما امروز کمتر از ۱۰ درصد مرگ‌ها به دلیل این دسته از بیماری‌ها رخ می‌دهد. دلیل بروز چنین دستاوردی هم دسترسی بیشتر مردم به آب آشامیدنی سالم، بهره‌مندی از برق، جاده و وسایل ارتباط جمعی، با سواد شدن مردم و ورود تعداد زیادی از روستاییان به دانشگاه‌ها بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است.
اجرای نظام مراقبت ها سندرمیک
برخی بیماری ها که در حد درمان سرپایی هستند، در نظام مراقبت بدون گزارش باقی می‌مانند و در نوع سندرمیک طی چند دقیقه شناسایی، ثبت و گزارش خواهند شد.
در مطالعه آمریکایی‌ها دیده شده که کشف و گزارش‌دهی اینگونه سندرم‌ها به سرعت صورت گرفته و پاسخ به آن هم بسیار سریع‌تر و مؤثرتر خواهد بود. این سیستم برای پرسنل بهداشتی درمانی بسیار ساده‌تر است، زیرا جمع آوری علائم کلیدی به مراتب ساده‌تر از شک به یک بیماری مشمول مراقبت و ثبت آن است.
برنامه ملی کنترل ایدز
ایدز یا سندرم نقص ایمنی اکتسابی بوده که سبب اختلال و ضعف سیستم ایمنی بدن خواهد شد. ویروس ایدز عضو گروهی از ویروس‌ها به نام رترویروس‌ها است که سلول‌های انسان را آلوده کرده و انرژی و مواد غذایی این سلول‌ها را صرف رشد و تولیدمثل خود می‌کند. ویروس در حین رشد خود در بدن، سبب از بین رفتن این سلول و سلول‌های دیگر می‌شود. انهدام این سلول‌ها سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند، در نتیجه باعث مستعد شدن شخص به عفونت‌ها و بیماریهای فرصت طلب مانند عفونت ریه تا سرطان می شود.
برنامه کنترل ایدز
در برخی افراد علائم ایدز که با کاهش تعداد سلول‌های T (سلول‌های دستگاه ایمنی بدن) و عفونت‌های فرصت طلب است، خیلی زود بعد از اولین آلودگی با ویروس اتفاق می‌افتد. اما اغلب افراد به مدت ۱۲-۱۰ سال و تعداد کمی حتی مدت‌های طولانی تری بدون علامت باقی می‌مانند. بلافاصله بعد از آلوده شدن، برخی افراد ممکن است علائمی گذرا شبیه یک سرماخوردگی ساده داشته باشند. حتی ممکن است آلوده شده باشند، اما کاملاً احساس سلامتی کنند. تنها راهی که شخص می تواند از وضعیت خود مطمئن شود انجام آزمایش برای کشف آنتی بادی‌های ضدویروس ایدز (پروتئین‌هایی که در بدن برای مبارزه برعلیه ویروس ایدز تولید می‌شوند) است.
مبارزه با بیماری های قابل انتقال بین حیوان و انسان
۵۰ درصد تمام عوامل بیماری‌زا انسانی، بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان است. همچنین ۷۰ درصد بیماریهای نوپدید از دام به انسان منتقل می‌شود. این بیماری‌ها به دلیل داشتن مخزن حیوانی، کنترل کردنشان دشوار بوده، مشارکت و سرمایه گذاری‌های جدیدی را می‌طلبد.
بیماری های واگیردارمیان حیوان و انسان
شایع‌ترین بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان در کشور، تب مالت و حیوان گزیدگی ثبت شده است. حیوان گزیدگی را به دلیل اینکه مهمترین عامل انتقال بیماری کشنده هاری بوده و همچنین بالا بودن هزینه های درمان پیشگیری از هاری برای موارد حیوان گزیده مهم توصیف شده است. بیش از ۹۸ درصد حیوان گزیدگی‌ها در شهرستان، توسط سگ‌های خانگی بوده و تعداد بالای سگ‌های خانگی بخصوص در مناطق روستایی، عدم مهار سگ‌های خانگی و نبود حصار منازل روستایی را مهمترین علل بروز بالای حیوان گزیدگی برشمردند.
پوشش کامل واکسیناسیون در کشور
واکسیناسیون برای حفاظت از مردم در مقابل بیماری‌ها تهیه شده است. واکسیناسیون به عنوان ایمن سازی سبب نجات جان میلیون‌ها نفر شده و یکی از موفق‌ترین، اثربخش‌ترین مداخلات بهداشتی شناخته شده است.
پوشش واکسیناسیون
بنابر آمار رسمی، پوشش واکسیناسیون در ایران در دهه اخیر نزدیک به صددرصد بوده، فلج اطفال تقریبا ریشه کن شده و سرخک نیز نزدیک به ریشه‌کن شدن است. در حال حاضر پوشش واکسیناسیون فلج اطفال در کشور به صد در صد رسیده است. واکسیناسیون فلج اطفال بصورت گسترده برای کودکان با استفاده از واکسن‌های با کیفیت موسسه رازی به عنوان تنها تولیدکننده این واکسن در خاورمیانه، انجام شده است.
ایران تنها کشور تولیدکننده واکسن در غرب آسیا
ایرانیان از قرن‌ها پیش در مقابل دیگر کشورها سرآمد بودند.کشف دارو و درمان بسیاری از بیماری‌ها نتایج تلاش نخبگان طبابت ایرانی در قرون گذشته بوده است. تحریم اقتصادی، موقعیت پیشرفت در زمینه‌های مختلف را برای کشورمان به ارمغان آورد و سبب خوداتکایی ما شده است. یکی از این موارد در زمان کنونی ساخت کیت‌های تشخیصی بیماری ویروس کروناست.
به گفته حمیدرضا طبی رئیس جهاد دانشگاهی، پژوهشگران پژوهشکده سرطان توانستند کیت‌های خوبی تولید کنند که با تکنولوژی روز دنیا همخوانی دارد و از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است.
واکسن زدن
اگرچه شیوع ویروس کرونا سبب شده تا میان محققان و پژوهشگران در سراسر جهان تلاش‌های چشمگیری برای ساخت واکسن ضد ویروس کرونا شکل بگیرد اما تلاش دانشمندان و پژوهشگران حوزه پزشکی کشورمان با وجود تحریم‌های ظالمانه و برخی کمبود‌ها قابل توجه بوده و بی تردید همان گونه که توانستیم بر سایر مشکلات غلبه کنیم، در مبارزه با کرونا هم به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا خواهیم کرد.
کاهش چشمگیر مرگ و میر با اجرای برنامه ایمن‌سازی کودکان
اجرای برنامه ایمن‌سازی کودکان سبب شده تا بیماری‌هایی که در ۳۵ سال گذشته موارد بالایی از مرگ و میر کودکان جامعه را تشکیل می‌دادند، کاهش چشمگیری داشته باشند. براساس برآورد وزارت بهداشت، میزان مرگ کودکان زیر ۵ سال کشور در سال ۱۳۵۷، برابر با ۱۵۴ در هزار تولد زنده بوده که در سال ۱۳۹۵، به حدود ۱۶ در هزار تولد زنده کاهش یافته است.
در گذشته یک چهارم کل مرگ‌های نوزادان ناشی از کزاز نوزادی بود. با افزایش پوشش واکسیناسیون، کزاز در کودکان و مادران باردار به بالای ۹۵درصد، کزاز نوزادی به سرعت رو به کاهش رفت و ایران در زمره کشور‌هایی قرار گرفت که قبل از سال ۲۰۰۰ میلادی (۱۳۷۹ شمسی) موفق به حذف کزاز نوزادی شد.
ریشه کنی فلج اطفال
برنامه واکسیناسیون فلج اطفال باید تا زمانی که حتی یک کودک مبتلا به فلج اطفال در دنیا وجود نداشته باشد، ادامه یابد. واکسن فلج اطفال حداقل باید ۴ بار استفاده شود، در بدو تولد "۲ قطره"، "۲ ماهگی" "۴ ماهگی " "۶ ماهگی" و بعد یاد آور، که با بقیه واکسن‌ها بعد از سن یک سالگی، در ۱۵ ماهگی تا ۱۸ ماهگی باید استفاده شود.
ریشه کنی فلج اطفال
چون مسئله ریشه کنی فلج اطفال در کشور ما مطرح است در مناطق هم مرز افغانستان و پاکستان که فلج اطفال در آنجا هنوز بومی است باید به کودکان زیر ۵ سال، سالانه یک تا ۲ بار واکسن به صورت قطره خوراکی داده شود. این کار نه تنها ضرری ندارد بلکه باعث تقویت سیستم دفاعی بدن نیز می‌شود.
البته به دلیل مجاورت ۲ کشور بومی از نظر فلج اطفال ممکن است ویروس توسط مسافرین وارد کشور شود، بنابراین باید آمادگی لازم را داشته باشیم یعنی برنامه واکسیناسیون را به شدت ادامه دهیم.
خانواده‌ها باید برنامه واکسیناسیون کودکانشان را جدی بگیرند، جامعه پزشکی هم باید برنامه‌ها و اقدامات لازم را به عمل آورد، همچنین دولت باید امکانات لازم از نظر نیروی انسانی، بودجه در اختیار وزارت بهداشت قرار دهد تا بتواند برنامه‌های واکسیناسیون تکمیلی را تا تحقق ریشه کنی کامل در دنیا ادامه دهد.
مدیریت بیماریهای واگیردار
یکی از وظایف اصلی نظام سلامت، مدیریت بیماری است. واضح است که نظام مدیریت باید بر اساس مختصات بیماری ها، امکانات، نیاز‌ها و متناسب با منابع، طراحی و پیاده سازی شود. از آنجایی که دینامیک بروز همه‌گیری بیماری های واگیر و غیرواگیر تفاوت های بسیار زیادی دارند، بنابراین نوع مدیریت این دو دسته بیماری یکسان نیست.
بیماری های واگیردار
عوامل خطر بیماری های واگیر معمولا محدود و شناسایی آنها نسبتا آسان و شناخت مکانسیم اثر آنها تقریبا راحت است. در حالیکه شبکه علت‌یابی و نحوه تاثیر آنها بر روی بیماریهای غیرواگیر بسیار پیچیده است. برای مثال شناخت عوامل خطر بیماری مانند سرخک، یا سل و حتی آلودگی به ویروس HIV چندان دشوار نیست؛ ولی نمی‌توان به سادگی عوامل خطر آلزایمر و یا پارکینسون را شناخت و یا دریافت که چرا بروز سرطان ریه در گروه کوچکی از افراد جامعه باوجود مصرف زیاد سیگار بالا نیست.
ابزار‌های پیشگیری و کنترلی بیماریهای واگیردار مشخص تر و عمدتا در دست نظام سلامت است. برای مثال کنترل بسیاری از این دسته بیماری‌ها با استفاده از واکسن مقدور است و اگرچه نیاز به مشارکت مردم و سایر سازمانها امری بدیهی است، ولی تولیت و مدیریت این بیماری‌ها توسط نظام سلامت صورت می‌گیرد.
روش‌های پیشگیری و کنترلی بیماریهای غیرواگیر بسیار پیچیده بوده و نقش نظام سلامت در کنترل آنها بسیار محدود است. برای مثال تلاش برای افزایش فعالیت بدنی برای پیشگیری از بسیاری از بیماریهای غیرواگیر یک عزم ملی می‌طلبد که در این بین، نظام سلامت به جز یک هماهنگ کننده، نقش زیادی ندارد.
باشگاه خبرنگاران جوان
