دکتر سید محسن زهرایی همزمان با آغاز هفته جهانی واکسیناسیون با بیان اینکه مجمع عمومی سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۲ هفته آخر آوریل (معادل ۶ لغایت ۱۲ اردیبهشت) هر سال را به عنوان هفته جهانی واکسیناسیون مصوب کرده است، گفت: هدف از این نام گذاری ترویج استفاده از واکسن‌ها برای حفاظت مردم بر علیه بیماری‌ها در کلیه سنین است. ایمن سازی سبب نجات جان میلیون‌ها نفر شده و به عنوان یکی از موفق ترین و هزینه اثربخش ترین مداخلات بهداشتی شناخته شده است. شعار امسال هفته جهانی واکسیناسیون "واکسن ها موثر هستند" در نظر گرفته شده است و هدف هفته جهانی واکسیناسیون، افزایش آگاهی مردم، در خصوص اهمیت حیاتی ایمن سازی کامل و به موقع، در تمام طول عمر و نقش آن در دستیابی به اهداف توسعه در سال ۲۰۳۰ میلادی است.
وی افزود: ایمن سازی یک راهبرد پایه برای دستیابی به سایر اهداف سلامتی مانند کنترل هپاتیت ویروسی، مقابله با مقاومت آنتی میکروبیال، ایجاد بستر مناسب برای سلامت نوجوانان و ارتقای مراقبت‌های نوزادی و پس از تولد است. علیرغم پیشرفت فراوان در برنامه‌های ایمن سازی، هنوز بسیاری از اهداف دور از دسترس قرار دارند. در حال حاضر بیش از ۲۰.۴ میلیون کودک در دنیا زندگی می‌کنند که یا واکسن نگرفته‌اند و یا واکسیناسیون آنها کامل نشده است.
زهرایی با بیان اینکه علیرغم دستاوردهای کلان نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران در پوشش واکسیناسیون کودکان و زنان باردار، در برخی کشورهای همجوار به دلیل ضعف برنامه‌های ایمن سازی، هنوز بیماریهای قابل پیشگیری با واکسن شیوع زیادی دارند، تصریح کرد: به همین دلیل احتمال انتشار این بیماری‌ها مانند فلج اطفال یا سرخک به کشور وجود دارد. مشارکت همه خانواده‌ها در واکسیناسیون تمامی کودکان و گروه‌های هدف برای حفظ و ارتقای سلامت مردم ضروری است.
واکسیناسیون؛ موثرترین مداخله بهداشتی شناخته شده
کودکانی که سالانه در دنیا جان می‌بازند
وی ایمن سازی دوران کودکی را یک سرمایه گذاری جهانی برای نجات زندگی سالیانه حدود ۲.۶ میلیون نفر در دنیا خواند و ادامه داد: علیرغم پیشرفت‌های بسیار خوب در سطح جهانی، متاسفانه براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۷، همچنان سالیانه ۱۹ میلیون کودک در دنیا از دریافت واکسن محروم هستند که اکثر آنها در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. علیرغم پیشرفت‌های بسیار خوب در سطح جهانی، متاسفانه بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۵، همچنان سالیانه تعداد زیادی از کودکان دنیا در اثر بیماریهای قابل پیشگیری با واکسن جان خود را از دست می دهند به شکلی که ۶۳ هزار نفر دراثر سیاه سرفه، ۱۱۲ هزار نفر در اثر سرخک، ۵۸ هزار نفر در اثر کزاز نوزادی، ۱۰۵ هزار نفر در اثر هموفیلوس آنفلوانزا، ۴۰۰ هزار نفر در اثر اسهال‌های ویروسی، ۸۸۷ هزار نفر در اثر هپاتیت B و ۹۲۰ هزار مورد مرگ ناشی از پنومونی گزارش میشود. این میزان معادل ۲۵ درصد کل مرگ‌های کودکان زیر ۵ سال در دنیا است که به راحتی قابل پیشگیری با واکسن هستند. واکسیناسیون موثرترین مداخله بهداشتی شناخته شده برای ارتقای سلامت کودکان است؛ به شکلی که در طی سال‌های ۲۰۰۰ الی ۲۰۱۷ میلادی، واکسیناسیون سرخک توانسته از مرگ ۲۱ میلیون کودک در جهان جلوگیری کند.
اخذ سند حذف سرخک در ایران
رئیس اداره بیماریهای قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت در ادامه با اشاره به اینکه واکسیناسیون در ایران سابقه طولانی دارد، گفت: اما نوع جدید آن در قالب برنامه توسعه واکسیناسیون از سال ۶۳ رسما در کشور آغاز شد و ما توانستیم به سرعت به پوشش واکسیناسیون بالاتر از ۹۵درصد دست پیدا کنیم که در کشورهای دنیا جزو رتبه‌های بسیار عالی قلمداد میشود. پوشش واکسیناسیون طی ۱۵ سال گذشته حدود ۹۵درصد جامعه هدف بوده است که یکی از دلایل آن همکاری خانواده‌ها و فرهنگسازی در این زمینه است.
وی افزود: در حال حاضر کلیه کودکان کشور علیه بیماریهای دیفتری، سیاه سرفه، کزاز، فلج اطفال، سرخک، سرخجه، اوریون، سل، هپاتیت B و هموفیلوس آنفلوانزای تیپ B واکسینه می شوند. بیماریهای سرخک و سرخجه مادرزادی، کزاز نوزادی در مرحله حذف قرار دارند؛ ۲۰ سال است که کشور عاری از پولیو است و بیماریهای دیفتری، سیاه سرفه و اوریون کنترل شده‌اند. میزان حاملین مزمن هپاتیت B از ۳ درصد جامعه در سال ۱۳۷۰ ، به کمتر از نصف در سال های اخیر کاهش یافته است. همچنین سال گذشته موفق شدیم تاییدیه سازمان جهانی بهداشت را مبنی بر حذف ویروس‌های سرخک بومی کشور اخذ کنیم.
وضعیت واکسیناسیون اتباع خارجی در ایران
وی در خصوص وضعیت واکسیناسیون اتباع خارجی در ایران، بیان کرد: برنامه توسعه واکسیناسیون که از سال ۶۳ آغاز شده است تمام گروه هدف را بدون در نظر گرفتن جنسیت، قومیت، ملیت، مذهب و... تحت نظر قرار می‌دهد و بر این اساس تمام اتباع مانند ایرانیان از برنامه‌های واکسیناسیون برخوردار می‌شوند. از سوی دیگر ممکن است چالش‌هایی وجود داشته باشد که نتوانیم این گروه را به صورت کامل پوشش دهیم. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته در سطح کشور نشان می‌دهد پوشش واکسیناسیون در سطح کشور حدود ۹۸.۶ درصد گزارش میشود ، اما وقتی به گروه اتباع نگاه می‌کنیم می‌بینیم پوشش واکسیناسیون این افراد کمتر و در حدود ۹۱ درصد است که بیانگر آن است که تعدادی از این کودکان شاید به دلیل برخی ناآگاهی‌ها برای زدن واکسن مراجعه نمی‌کنند. بر این اساس ما باید پوشش خود را در محل زندگی اتباع افزایش دهیم.
چگونگی واکسیناسیون هپاتیت
زهرایی با تاکید بر اینکه کلیه واکسن‌هایی که در برنامه واکسیناسیون کشوری قرار دارد برای همه افراد رایگان است، اظهار کرد: به طور مثال در مورد واکسن توام که شامل دیفتیری و کزاز است برای افراد بزرگسال که باید هر ۱۰ سال یکبار تکرار شود نیازی به هزینه ندارد و طبق دستورالعمل انجام میشود.
وی با بیان اینکه در خصوص تزریق واکسن هپاتیت معیار گذشت زمان ۱۰ ساله تغییر کرده است، تصریح کرد: افرادی که ۳ نوبت واکسن هپاتیت را در گذشته دریافت کرده باشند و با انجام تست مشخص شود آنتی‌بادی لازم در خونشان وجود داشته باشد دیگر نیازی به تکرار تست ندارند.
خدمات واکسیناسیون را در شرایط کرونایی به تعویق نیندازید
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه شیوع کرونا چه تغییراتی در برنامه‌های این اداره به وجود آورده است، بیان کرد: بیماری کووید۱۹ بر بسیاری از فعالیت‌ها اثر گذار بود که واکسیناسیون نیز از این موارد است. خوشبختانه در کشور ما توانستیم خدمات واکسیناسیون را همچنان برقرار نگه داریم و ارائه خدمت انجام دهیم. ما با استفاده از ابزار رسانه به مردم می‌گوییم برای دریافت واکسن‌های مقرر کودکان شان به فکر باشند و کاری نکنند که افت پوشش واکسن اتفاق بی‌افتد. افت پوشش واکسیناسیون در سطح کشوری سبب میشود در شرایطی که شبکه بهداشت و درمان کشور درگیر مقابله با کرونا است، همزمان درگیر بیماریهای قابل پیشگیری با واکسن نیز شود، پس باید توجه کرد که در پایگاه‌های سلامت و مراکز بهداشتی درمانی تمام دستورالعمل‌های پیشگیرانه اجرا میشود و خانواده‌ها نباید این نگرانی را داشته باشند که با مراجعه به مراکز برای دریافت واکسن‌های ضروری، خطر ابتلای به ویروس را متحمل می‌شوند.
و اما واکسیناسیون دانش آموزان اول دبستان
زهرایی در خصوص تمهیدات وزارت بهداشت برای واکسیناسیون دانش‌آموزان پایه اول دبستان و دهم متوسطه در شرایط بروز ویروس کرونا، خاطرنشان کرد: کودکی که قرار است اول مهر وارد مدرسه شود، پیش از این مدت زمان کافی برای دریافت واکسن به شکلی که تجمعات کنترل شود، خواهد داشت . در نتیجه توصیه می‌کنیم خانواده‌ها با ملاک قرار دادن تاریخ تولد فرزندانشان اقدام به دریافت واکسن کنند. لزومی ندارد واکسن حتما در ماه‌های مرداد و شهریور تزریق شود. البته طبیعتا امکانات خدمت دهی بهتر در دانشگاه های علوم پزشکی برای مردم فراهم خواهد شد.
وی در پاسخ به این سوال که با توجه به شباهت علائم بیماری آنفلوآنزا و کرونا، آیا می‌توان تا زمان کشف واکسن کرونا از واکسن آنفلوآنزا برای پیشگیری از برخی عوارض یا عدم ابتلا به بیماری کووید ۱۹ استفاده کرد یا خیر؟ گفت: واکسن آنفلوآنزا همانطور که از اسمش مشخص است مخصوص ویروس آنفلوآنزا است و از آنجایی که ویروس آنفلوآنزا سالیانه دچار اندکی تغییرات میشود به افرادی که باید اقدام به تزریق این واکسن کنند توصیه میشود واکسن جدید تزریق کنند. پس ممکن است واکسن آنفلوآنزا به دلیل تغییرات در ویروس تاثیر ۱۰۰ درصدی بر روی این ویروس نداشته باشد. طبیعتا واکسن‌ها به صورت اختصاصی بر روی ویروس مشخص خود اثر می‌کنند. پس به هیچ وجه نمی‌توان برای کرونا از واکسن آنفلوآنزا استفاده کرد.
وی در خصوص هشداری که نسبت به شیوع بیمای سرخک در شرایط کرونایی مطرح شده بود، گفت: در مورد بیماریهای قابل پیشگیری با واکسن باید به برخی نکات توجه کرد. تمام دستاوردهایی که در حال حاضر برای حذف و کنترل بیماریهای قابل پیشگیری با واکسن به دست آمده است، به دلیل پوشش واکسیناسیون بالا است که اگر به هر دلیل کاهش یابد طبیعتا این بیماری‌ها می‌توانند بازگردند و این خطر همیشه وجود دارد. خبرهایی داشتیم درخصوص شیوع بالای سرخک طی سال‌های اخیر در کشورهای اروپایی که علت آن کامل نبودن پوشش واکسیناسیون در این کشورها است. ما موفق به کنترل بیماریهای قابل پیشگیری با واکسن در کشور شدیم، اما معنای آن این نیست که بیماری در سایر نقاط جهان وجود دارد و ترددها می‌تواند بیماری همچون سرخک را که سرایت پذیری بیشتری از کرونا دارد در صورت کاهش سپر حفاظتی به نقاط مختلف منتقل کند.
چرا HIV هنوز واکسن ندارد
زهرایی در خصوص فرایند تولید واکسن‌ها، گفت: تولید واکسن فرایند پیچیده‌ای دارد، ممکن است سالها طول بکشد تا واکسنی تولید شود. به عنوان مثال اکنون نزدیک 30 سال است که تمام محققین در تلاش برای ساخت واکسن برای ویروس HIV هستند اما هنوز به نتیجه‌ای نرسیدند پس تولید واکسن فرایند ساده‌ای نیست. باید بخش موثر عامل بیماری‌زا را شناسایی کنند که بتواند باعث تحریک پایدار سیستم ایمنی شود و بعد بتواند برای تولید واکسن مورد استفاده قرار گیرد. گاهی مطالعات در این زمینه چندین سال زمان می‌برد و زمانی که ماده موثره شناخته شود، بحث مطالعات بالینی را در پیش خواهیم داشت. این مطالعات نشان می‌دهد آیا این ماده برای انسان بی خطر است یا خیر و اینکه اثربخشی آن را در گروه‌های انسانی می‌سنجند، از این رو باتوجه به روند ذکر شده تولید واکسن در کمتر از یکسال را متصور نیستیم.
وی افزود: اما نکته بعدی آن است که تولید انبوه یک واکسن هم نیاز به زمان دارد. از زمانی که تولید کنندگان واکسن در تحقیقاتشان بتوانند ثابت کنند یک واکسن بی خطر و اثربخش است تا زمانی که بتوانیم به تولید انبوه برای پاسخگویی نسبت به ابعاد جهانی برسیم زمان قابل توجهی نیاز است. در کشور ما نیز بسیاری از واکسن‌هایی که در برنامه واکسیناسیون کشوری قرار دارد در داخل کشور تولید می‌کنیم و تنها کشوری در خاورمیانه هستیم که واکسن تولید می‌کنیم و این یک افتخار بزرگ برای کشور است.
سرانجام تولید داخلی واکسن HPV
رئیس اداره بیماریهای قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت در خاتمه سخنان خود درباره سرانجام تولید واکسن HPV ،تصریح کرد: مطالعات بالینی این واکسن در حال انجام است و منتظر اتمام این روند هستیم البته ممکن است به دلیل شیوع کرونا این مطالعه اندکی به تاخیر افتد.
ایسنا
