نیکنام حسینی‌پور با بیان این که درآمد نشر ما قطره چکانی و کسب درآمد اندک اندک است، گفت: ما نگران هستیم چون ممکن است بسیاری از ناشران و کتابفروشان، به‌سمت تعطیلی بروند و نتوانند به کارشان ادامه بدهند، این نگرانی جدی ماست، حتی در خود تهران که ۷۰ درصد نشر ما در آن متمرکز است، امکان تعطیلی بسیاری از کتاب‌فروشی‌ها وجود دارد. امیدوارم با برنامه‌هایی که در نظر می‌گیریم، بتوانیم از این روزهای سخت عبور کنیم.
مدیرعامل خانه کتاب، احتمال تعطیلی برخی ناشران و کتابفروشان را مطرح کرد و افزود: اگر این شرایط ادامه پیدا کند، بسیاری از کتابفروشان و حتی ناشران بی‌کار می‌شوند، به ویژه که نامه‌هایی از برخی کتاب‌فروشی‌های بزرگ داریم ، به ویژه آن‌ها که در مجتمع‌های تجاری هستند و تعداد نیروی انسانی بیشتری داشتند، برای پرداخت حقوق دچار مشکل شده‌اند و امکان تعدیل نیروی گسترده وجود دارد. این بخش‌ها مثل زنجیره به هم وصل است و بحران‌های اجتماعی را تجدید می‌کند، همه این‌ها را باید کنار هم ببینیم که انشاالله بتوانیم از این مسیر پر پیچ و خم عبور کنیم.
ما یک سیستم متمرکز که فروش کتابفروشان را رصد کند و بگوید که فروش سالانه کتابفروشان چقدر است در کشور نداریم، حتی این آمار که در ایران چه تعداد کتابفروشی هست هم وجود ندارد، برآوردهای ما می‌گوید که در کل کشور، کمتر از ۲ هزار کتابفروشی داریم، این آمار با توجه به مشارکت‌ها و آمارهای فصلی و همه اطلاعاتی است که داریم.
مدیرعامل خانه کتاب گفت: گردش مالی نشر در ایران، بر اساس قیمت کتاب‌ها در شناسنامه و پشت جلد کتاب‌ها و اطلاعات ثبت شده در بانک اطلاعات خانه کتاب است. ما در سال ۱۳۹۸، نزدیک به ۴ هزار میلیارد تومان گردش حساب داشته‌ایم که البته همه آن سود نیست، شاید باید سی تا چهار درصد آن را کم کنیم و گردش مالی این صنعت را بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ میلیارد بدانیم.
در حوزه نشر، چرخه اقتصادی با دیگر بخش ها متفاوت است، کتابی که وارد بازار می‌شود تا زمانی که پول تولید آن به ناشر برگردد، ممکن است یک تا سه سال طول بکشد و هزینه تولید آن در چهار سال به تولید کننده بازگردد، باید این‌ها را کنار هم دید و گفت که چقدر کتابفروشان یا ناشران ضرر کرده‌اند.
حسینی‌پور با اشاره به آغاز همه‌گیری کرونا در اسفند ماه، عنوان کرد: این ماه اوج فروش و عید کتابفروشان است، در اسفند و فروردین استقبال مردم برای خرید کتاب بیشتر است و از سوی دیگر نمایشگاه بین‌المللی کتاب را داریم که در سال چند صد میلیون از فروش کتاب در این فرصت مهم بوده است. برآورد ما این است که بیش از میلیاردها تومان ضرر ناشران و کتابفروشان در حوزه‌های مختلف است، همه این آمارها تقریبی است و هیچ چیز به یقین نخواهد بود.
بهارانه آنلاین به جای عیدانه حضوری
وی در توضیح بهارانه کتاب و اختصاص دو میلیارد تومان بودجه به این طرح، گفت: این همان طرح عیدانه کتاب است که قرار بود اواخر اسفند و اوایل فروردین آن را برگزار کنیم اما به خاطر شرایط کشور و کرونا، این مهمان ناخوانده که بدون در زدن وارد شد و همه چیز را به هم ریخت، شرایط عوض شد. وزارت بهداشت هم دستورالعمل صادر کرد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم بخشنامه داد که تمام اماکن و مجتمع‌های فرهنگی، بسته شوند و به تبع آن فروشگاه‌های کتاب هم تعطیل شدند. به همین دلیل ما امکان برگزاری طرح عیدانه را در این بازه زمانی نداشتیم و برنامه‌های دیگری را در نظر گرفتیم، از سوی دیگر هم این دغدغه را داشتیم که در شرایط کرونایی چگونه هم به داد کتابفروشان برسیم و هم از این فرصت استفاده کنیم و نگذاریم امیدی که کتابفروشان به این طرح‌ها داشتند، ناامید نشود و در کنار آن هم بتوانیم، کارهای جدیدی انجام دهیم.
وی افزود: جلساتی برگزار کردیم که آیا می‌شود از فضای مجازی و فروش الکترونیکی استفاده کرد که همان طرح حضوری عیدانه کتاب، به فروش غیرحضوری بهارانه کتاب تبدیل و بهار کتاب و بهار دل‌ها و بهار قرآن یکی شود و کار جدیدی اتفاق بیفتد. با بخش‌های مختلف گفت و گو و با دوستان کتاب‌فروش مشورت کردیم که همه بتوانند به بهترین شکل از آن استفاده کنند. ما باید هم یارانه لازم را جذب کنیم و هم برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهیم، البته هنوز در حال برنامه‌ریزی و بررسی هستیم و زمانی که به جمع‌بندی برسیم، نحوه اجرای طرح را اعلام می‌کنیم.
حسینی‌پور با اشاره به هماهنگی‌های صورت گرفته با معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اضافه کرد: ما از قبل با معاون فرهنگی وزارت ارشاد، محسن جوادی، برای عیدانه کتاب هماهنگ کرده بودیم و مشکلی برای تخصیص بودجه وجود نداشت، در حال ادامه رایزنی‌ها هستیم که بتوانیم در ماه مبارک رمضان، کاری برای کتاب‌فروشی‌ها انجام بدهیم و مردم بتوانند کتاب‌هایی که می‌خواهند را سفارش بدهند و به صورت تلفنی، مجازی و راه‌های مختلف خرید کنند. بحث‌های مالی و زیرساخت‌های نرم‌افزاری و درگاه‌های خرید و غیره باید دقیق‌تر بررسی شوند که اطلاعات مفصل آن را در هفته‌های آینده مشخص خواهد شد.
مدیرعامل خانه کتاب، با دعوت از کتابفروشان برای بیان طرح‌های خود در این برهه حساس اقتصادی، عنوان کرد: ما این دغدغه را داریم که بتوانیم برای کتابفروشان کاری کنیم و از آن‌ها می‌خواهیم که اگر پیشنهادی دارند، به ما بگویند که اگر امکان انجام آن باشد، ما در خانه کتاب آمادگی داریم که سریع‌تر و تا پیش از ماه مبارک رمضان شرایط آن را فراهم کنیم، چون فرصتی هم هست که مردم بتوانند از آن استفاده کنند، هر کاری که لازم باشد انجام می‌دهیم.
نمایشگاه کتاب، شاید وقتی دیگر
وی درباره نمایشگاه کتاب و احتمال لغو برگزاری آن، اظهار داشت: پیشنهاد کارشناسی من با توجه به حضور در بیش از ۲۷ دوره نمایشگاه کتاب، با عناوین مختلف، به عنوان مدیر، کارشناس، یا هر عنوان دیگری، این است که بهتر است نمایشگاه کتاب ۱۳۹۹ یا عقب بیفتد و کلا امسال برگزار نشود اما در شش ماه نخست سال قطعا امکان برگزاری آن را نخواهیم داشت. دوستانی می‌گویند که در ماه رمضان یا در خرداد ماه، نمایشگاه برگزار شود که به نظر من امکان آن وجود ندارد و استقبال بسیار کم خواهد شد، چون تاثیرات اجتماعی، روانی و اقتصادی کرونا به جا خواهد بود و اثر عمیقی خواهد داشت. احتمالا مردم با احتیاط بسیار زیادی در اماکن عمومی حاضر خواهند شد که یکی از این اماکن نمایشگاه بین‌المللی کتاب خواهد بود. بنابراین باید فرصت مناسبی داشته باشیم که بتوانیم نمایشگاه کتاب را برگزار کنیم، هم فضای عمومی جامعه، هم از نظر روانی و هم از نظر اجتماعی، در ایران و در جهان، آرام‌تر باشد.
حسینی‌پور ادامه داد: بهترین کار این است که بسیار شفاف با شورای سیاست‌گذاری صحبت کنیم که یا برگزاری نمایشگاه کتاب را برای امسال فراموش کنیم یا در صورت فراهم بودن شرایط، آبان ماه ۱۳۹۹، برای برگزاری آن آماده شویم.
بسته‌هایی برای حمایت از نشر باید تعریف کرد. نشر ما، کتاب‌فروش ما و اهالی قلم ما، حتی در شرایط غیرکرونایی هم اقتصاد نحیف و ضعیفی داشته‌اند، حالا کرونا باعث شده است که کلا همه ضعیف‌تر شوند و قطعا در کشوری مثل ایران، نشر باید حمایت‌های دولتی داشته باشد.
وی اظهار داشت: در جهان هم، در بسیاری از کشورهایی که حتی اقتصاد سرمایه‌داری دارند، بسته‌هایی برای حمایت از ناشران و کتابفروشان طراحی کرده‌اند، چون اقتصاد حوزه فرهنگ از دیگر بخش‌ها متفاوت است.
از همه اعضای چرخه تولید کتاب حمایت می‌کنیم
حسینی‌پور در تشریح برنامه‌های حمایت از ناشران، کتابفروشان و اهالی قلم، گفت: ما در ایران بین ۱۶ تا ۱۷ هزار پروانه نشر صادر شده داریم اما آمارهای خانه کتاب در سال ۱۳۹۸ حکایت از این دارد که حدود ۴۵۰۰ ناشر کتاب چاپ کرده‌اند. البته از یک جلد تا بیش از ۱۰۰ جلد، آمار انتشار کتاب‌هایشان متفاوت است. به نظر می‌آید که وزارت ارشاد باید تصمیم بگیرد که در حوزه‌های مختلف، آیا از ناشران حرفه‌ای حمایت می‌کنیم؟ که به نظر می‌آید منطقی‌تر این است که در این شرایط که محدودیت‌های اعتباری و بودجه‌ای داریم، کمی هوشمندانه‌تر، این اعتبار را تخصیص دهیم.
مدیرعامل خانه کتاب ادامه داد: ما در خانه کتاب تحلیلی داشته‌ایم که در سال ۱۳۹۸، نزدیک ۷۰۰ ناشر، بیش از ۵۰ عنوان کتاب چاپ کرده‌اند که نیروهای انسانی لازم برای انتشار هر کتاب از کارمند، ویراستار و حروفچین نیاز دارند و در این شرایط سخت کرونایی، حفظ آن‌ها کار سختی است. کتابفروشان هم شرایط سختی دارند، متاسفانه وقتی بحث حمایت می‌شود، نگاه‌ها همیشه متوجه ناشران است اما ناشران یک حلقه از این سلسله است.
ما در چرخه تولید و انتشار کتاب پنج حلقه داریم، اهالی قلم که نویسندگان، ویراستاران، مترجمان، تصویرگران و همه تولیدکنندگان فکر و اندیشه که دست به قلم می برند را شامل می‌شود، و آن‌ها نخستین حلقه هستند، بعد از آن‌ها ناشران، کتابفروشان، توزیع کنندگان و مخاطبان قرار دارند. ما باید برای این پنج حلقه فکری کنیم، نه صرفا یک بخش خاص و یکی از این اعضا، اگر فقط به ناشر فکر کنیم اما کتاب‌فروش را نبینیم، تکلیف دیگر بخش‌ها چه می‌شود؟
برای اهالی کتاب، حمایت‌هایی را تدارک دیده‌ایم
حسینی‌پور، حمایت از بخش کتاب را در شاخه‌های مختلف شرح داد و اظهار داشت: ما باید، به نیروی انسانی فکر کنیم، برای بیمه‌های تامین اجتماعی، بیمه بیکاری و دیگر بخش‌ها، برنامه‌هایی داشته باشیم. برای ناشران تسهیلاتی در نظر بگیریم که نهادها بتوانند کتاب بخرند، برای کتابفروشان تسهیلات خاصی در نظر گرفته شود، به خصوص برای کتاب‌فروشانی که از وام‌های خاصی استفاده کرده‌اند، به ویژه وام‌های خود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که سال گذشته به تعدادی از کتابفروشان داده شد. تعویق اقساط وام‌ها و کارهایی از این دست به آن‌ها کمک می‌کند. تسهیلات بیمه‌ای، تسهیلات بیکاری، کمک کردن در پرداخت یا کم کردن تعرفه‌های آب و برق و گاز، می‌تواند تسهیلاتی باشد که به آن‌ها داده می‌شود.
حسینی‌پور طرح‌های خانه کتاب برای اقدام عملی را شرح داد و اظهار داشت: ما برنامه‌هایی را برای حمایت از اهل قلم، ناشران و کتابفروشان، به معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد، پیشنهاد داده‌ایم و دوستان در حال تحلیل هستند و بسته‌های پیشنهادی مختلف از نهادهای گوناگون را دریافت می‌کنند و قطعا با یک جمع‌بندی اقدام خواهند کرد، چون حمایت کننده اصلی معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد است.
مدیرعامل خانه کتاب در پایان گفت: من از همه اصحاب رسانه که در این شرایط، دغدغه‌مندانه حوزه فرهنگ به ویژه کتاب را پیگیری می‌کنند سپاسگزارم و انشاالله که بتوانند انتقال دهنده‌های خوبی برای رساندن اطلاعات به تصمیم گیرندگان حوزه‌های فرهنگ و کتاب کشور باشند.
ایرنا
