ایران اکونومیست- موزه های متنوع این کهن شهر تاریخی که دارای هفت بار سابقه پایتختی ایران در سلسله های اتابکان آذربایجان، ایلخانان، چوپانیان، جلایریان، قراقویونلوها، آق‌قویونلوها و صفویان است، ابعادی از تاریخ و تمدن گذشته تبریز را در بطن خود جای داده اند.
موزه های تبریز بیشتر در بافت مرکزی این شهر واقع شده و گردشگران و مسافران نوروزی می توانند با طی مسیری کوتاه و با صرف زمان اندک از آن ها بازدید کرده و با آثار به جا مانده از سلسله های حاکم در ایران آشنا شوند.
** موزه آذربایجان؛ درخشان مانند نگینی لاجوردی در تاریخ ایران
موزه آذربایجان و مسجد کبود با برخورداری از شاهکارهای هنر معماری اسلامی و آثار تاریخی ارزشمند در طول سالیان دراز همزیستی مسالمت آمیزی با هم داشته و در طول این مدت همانند دو یار صمیمی، تلخی ها و شیرینی های روزگار را با هم تجربه و سپری کرده اند.
موزه آذربایجان از قدیمی ترین موزه های درجه اول ایران به شمار می رود که تاریخچه ایجاد آن به حدود ٥٧ سال قبل بر می گردد و برای اولین بار در سال 1336 با نمایش 202 قطعه از آثار فرهنگی انتقالی از موزه ایران باستان فعالیت خود را آغاز کرد.
ساختمان این موزه براساس نقشه تنظیمی آندره گدار، باستان شناس و معمار معروف فرانسوی ساخته شده و با زیربنای سه هزار متر مربع و برخورداری از 3 تالار نمایش، چند اتاق اداری و کتابخانه از موزه های بزرگ کشور محسوب می شود.
موزه آذربایجان از بخش های مختلف باستان شناسی دوران قبل از اسلام و دوران اسلامی، سکه ها، مهرهای شاهان و فرمانروایان و سیلندرها تشکیل شده و حدود 11 هزار قطعه اشیای نفیس باستانی در آن نگهداری می شود.
آثاری از هزاره سوم قبل از میلاد تا دوران قاجار در این موزه وجود دارد که از جمله آن ها موبند طلایی متعلق به هزاره نخست قبل از میلاد، جام طلای دوره هخامنشی، بشقاب های زرین و سیمین دوره ساسانی، قفل رمزی مربوط به اواخر قرن ششم هجری و مجموعه ای از چینی های دوران صفویه است.
** موزه قاجار؛ گنجینه ای از اشیای تاریخی دوره قاجاریه
این موزه در محله ششگلان، از محلات قدیمی تبریز، در یک خانه زیبای قدیمی متعلق به حسنعلی خان امیر نظام گروسی ایجاد شده و تاریخ احداث آن به اواسط دوره قاجار و زمان ناصرالدین شاه بر می گردد.
عمارت امیرنظام به سبک معماری درون گرا در دو طبقه با زیربنای یک هزار و 500 متر مربع احداث و در سال 1370 خریداری شده و پس از بازسازی در سال 1385 به عنوان موزه قاجار به بهره برداری رسیده است.
این موزه دارای 9 تالار نمایش شامل سکه های تاریخی، بافته، چینی و آبگینه، خاتم و فلزات، رجال و فرامین، سنگ نوشته ها، اسلحه و آثار معماری و شهرسازی است.
** موزه شهرداری؛ تجلی زندگی شهری
موزه شهرداری در طبقه زیرزمین ساختمان عمارت شهرداری تبریز واقع شده و به عنوان نخستین و تنها موزه تاریخ شهرداری های ایران مطرح است و پس از چین در ردیف اولین موزه های شهرداری های جهان قرار دارد.
این موزه در سال 1386 و همزمان با یکصدومین سالگرد تاسیس بلدیه ایران در تبریز در 800 متر مربع راه اندازی شده است.
موزه شهرداری دارای تالارهای مختلفی مانند تالار دوربین های قدیمی، دفاع مقدس، چاپ و نشر، فرش، هنرهای معاصر، خط و خوشنویسی، حکمت و چرم و کفش است.
** موزه خانه مشروطه؛ راوی ایستادگی مردم تبریز در برابر استبداد
این موزه نماد دورانی است که چراغ مشروطه و آزادی خواهی در سراسر ایران به زور اسلحه قزاقان روس خاموش گشته بود و تبریز به تنهایی و یک تنه 11 ماه در مقابل لشکریان تا بن دندان مسلح استبداد ایستاد و 'تبریزیان خاک خوردند، اما خاک ندادند'.
ساختمان زیبای این موزه با معماری دوره قاجار در فضایی به مساحت یک هزار و 300 مترمربع در محله قدیمی راسته کوچه قرار گرفته و در سال 1354 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
در این موزه تمامی آثار و مدارک مربوط به مبارزات دوران مشروطیت شامل لوازم شخصی سران انقلاب مشروطه مانند ستارخان، اسناد، فرمان ها و دست نوشته های مشروطه خواهان و نیروهای دولتی در آن دوران و مطبوعات آزادیخواه دوران مشروطه نگهداری می شود.
** موزه عصر آهن؛ گذر بر تاریخ ابزارهای فلزی ایران باستان
این موزه مربوط به دوره آهن 2 و 3، اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره قبل از میلاد بوده و شامل چندین اسکلت، جواهر، زینت آلات و لوازم کار و ابزارهای جنگی این دوران است.
این موزه با قرار گرفتن در جنب مسجد کبود در سال 1382 فعالیت خود را آغاز کرد و پذیرای گردشگران و میهمانان نوروزی است.
** موزه قرآن و کتابت؛ مجموعه ای سرشار از حس خداجویی بشر
این موزه در بنای مسجد شاه طهماسب صفوی، معروف به مسجد صاحب الامر، تبریز راه اندازی شده است.
این مسجد ابتدا ویژه شاه طهماسب اول صفوی بود که در سال 1045 هجری قمری به وسیله سپاهیان سلطان مراد چهارم امپراطور عثمانی تخریب شد.
مسجد صاحب الامر پس از یازسازی و انجام تغییرات لازم در آن به موزه قرآن و کتابت تبدیل شد و در آن مجموعه نفیسی از نسخ قرآن مجید مربوط به ادوار مختلف تاریخ و قطعات زیبایی از آثار خوشنویسان بنام ایران به نمایش گذاشته شده است.
انواع قلمدان های مینیاتوری، ظروف چینی و سفالی مزین به آیات قرآنی و دیگر آثار و تصاویر بزرگان دینی نیز در این موزه نگهداری می شود.
از ارزشمندترین اشیای موجود در موزه قرآن کریم و کتابت تبریز، یک صفحه از قرآن کریم منسوب به دست خط مبارک حضرت امام رضا(ع) است که بر تکه ای از پوست آهو نوشته شده است.
کتیبه سنگی خط میخی دوره ایلامی، کوچک ترین قرآن خطی مطلا که بدون استفاده از ذره بین نمی توان آن را خواند، جام شفابخش و لباس قسم منقوش به کل آیات قرآن کریم از دیگر آثار موجود در این موزه هستند.
موزه سفال تبریز؛ انگبینی از نقش و نگار هنرمندان بر بطن خاک
این موزه که به آثار سفال زنده یاد استادان احمد و عباس قابچی و فریده تطهیرنیا از استادان سفالگری آذربایجان اختصاص یافته، در خانه ای متعلق به دوره قاجار و در سال 1384 راه اندازی شده است.
خاک سفال های این موزه از معادن خاک سفید ( ترکیبات کائولن) شهر زنوز مرند تهیه شده و سفال های موجود در آن به روشی استادانه خلق شده است.
در این موزه دوره ها و کارگاه های آموزشی سفالگری و نمایشگاه های موقت هنرمندان سفالگری برگزار می شود.
** موزه سنجش؛ جلوه ای از ابزار و ادوات ابتدایی اندازه گیری
ساختمان این موزه مربوط به دوران قاجار در محله تاریخی مقصودیه تبریز قرار داشته و در آن انواع ابزار و ادوات مقیاس سنجش وزن، زمان، فاصله و مکان که بشر در طول تاریخ از آن ها استفاده می کرد، نگهداری می شود.
دوربین ها و تلسکوپ های اولیه ساخت بشر، انواع ساعت های قدیمی و هنری ساخت کشورهای اروپایی، ترازوهای قدیمی و نخستین ترازوی بیمارستانی سنجش وزن نوزاد در این موزه به نمایش گذاشته شده است.
موزه ادبی استاد شهریار، موزه فوتبال آذربایجان، موزه کفش، کاخ موزه فرش تبریز، موزه ارامنه آذربایجان و موزه حیات وحش آذربایجان با برخورداری از آثار نفیس و تاریخی مربوط به خود از دیگر موزه های تبریز در ایام گشت و گذار برای بازدید گردشگران و میهمانان نوروزی است.
