بازار تاریخی و سرپوشیده تبریز که صنوف مختلف را در قالب تیمچه ها، دالان ها، راسته ها و کاروان سراهای عدیده در خود جای داده است، همواره در طول تاریخ یکی از مقاصد اصلی و مهم گردشگری در آذربایجان شرقی بوده که سیاحت در فضای تاریخی و دیدنی آن و خرید از حجره های سنتی آن در اولویت برنامه سفر هر گردشگری قرار دارد.
با آغاز سال جدید و تعطیلات نوروزی بازار سرپوشیده تبریز نیز جزو پرازدحام ترین مکان های تاریخی کشور به شمار می رود که مسافران نوروزی با اشتیاق ویژه ای در این مکان تاریخی و منحصر به فرد در جهان حاضر شده و علاوه بر مشاهده زیبائی ها و شگفتی های معماری آن، از خرید انواع قالی ها، تابلو فرش ها، کفش و کیف چرم، آجیل و سایر اقلام و کالاهای تولید هنرمندان و صنعت گران تبریزی لذت می برند.
مجموعه بازار تبریز در مرداد ماه سال 1389 به عنوان نخستین بازار جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده تا خود را به عنوان بزرگترین بازارهای سرپوشیده جهان و یکی از شاهکارهای معماری ایرانی به جهان معرفی کند.
این بازار در سال 1193 هجری قمری بر اثر زلزله با خاک یکسان شد اما طولی نکشید که معماران زبردست آن زمان آن را بازسازی کردند و بازار کنونی مربوط به اواخر حکومت زندیه و عصر قاجار است؛ بازار تبریز که در سال 1354 هجری شمسی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید، با طولی معادل یک کیلومتر یکی از بزرگ ترین مجموعه های به هم پیوسته و مسقف دنیاست.
طاق‌ها و گنبدهایی با کاربندی های زیبا و ارتفاع بلند، سازه های آجری به هم پیوسته، آرایش مغازه ها، کثرت تیمچه ها و وجود تعداد زیادی مدرسه و مسجد که در کنار سراهای بازرگانی جای گرفته اند، این بازار را به عنوان نمونه ای عالی از محیط تجارت و زندگی اسلامی و شرقی به یادگار گذاشته است.
تیمچه امیر یکی از شاهکارهای جالب معماری و باشکوه ترین تیمچه‌های بازار تبریز به حساب می آید که بانی آن میرزا محمدخان امیرنظام زنگنه است که در ۱۲۶۰ ه.ق درگذشت و معمار معروف آن صمد معمار بوده که داستان زندگی او در بین معماران تبریز زبانزد است.
تیمچه مظفریه نیز یکی از زیباترین بخش های بازار است که حاج شیخ جعفر قزوینی تاجر سرشناس دوره ناصرالدین شاه در سال ۱۳۰۵ آن را ساخت و به مناسبت حضور مظفرالدین میرزا ولیعهد وقت در این تیمچه، به نام مظفریه نام گذاری شد.
در حال حاضر تیمچه مظفریه که یکی از مراکز عمده تجارت و صدور فرش آذربایجان و ایران است شهرتی جهانی دارد که در دو طبقه ساخته شده و در هر طبقه آن 26 حجره فرش فروشی قرار دارد.
موقعیت جغرافیایی بازار تبریز در هسته مرکزی شهر که به سان یک چهار ضلعی است و قرار گرفتن این بازار در مرکز این چهار ضلعی، ابهت و موقعیت ویژه ای به آن داده است که از هر نقطه شهر به راحتی قابل دسترس می باشد.
این بازار از سمت شرق به ساختمان استانداری، از غرب به مسجد جامع محدود شده و از سمت شمال بخش هایی از شمال میدان چایی را شامل می شود و این دو بخش به وسیله پل های چوبی که در امتداد راسته بازار قرار دارند به هم متصل می شوند.
تاریخ بنای این مجموعه مشخص نیست اما بسیاری از جهانگردانی که از سده چهارم هجری تا دوره قاجار از این بازار بازدید کرده اند، درباره آن اطلاعاتی ارایه داده و بسیاری از گردشگران و جهانگردان نظیر ابن بطوطه، مارکو پولو، جاکسن، اولیای چلبی، یاقوت حموی، گاسپار دروویل، الکسیس سوکتیکف، ژان شاردن، اوژن فلاندن، جان کارت رایت، جملی کاردی، کلاویخو، رابرت گرنت واتسن، حمدالله مستوفی و مقدسی در نوشته ها و یادداشت های خود از رونق و شکوه بازار تبریز تمجید کرده اند.
بازار تبریز حدود 300 سال قبل و پس از وقوع زمین لرزه تاریخی تبریز در سال 1193 قمری به همت نجفقلی خان حاکم وقت تبریز بازسازی شد و کار مرمت و بازسازی دوره ای آن همواره بر دوش خود بازاریان بوده است.
این بازار با داشتن حدود 5500 باب حجره، مغازه و فروشگاه، 50 گونه شغل، 35 باب سرا، 25 باب تیمچه، 20 مسجد، 20 راسته و راسته بازار، 11 باب دالان و 9 باب مدرسه دینی به عنوان اصلی ترین مرکز داد و ستد مردم تبریز شناخته می شود.
راسته های ادویه فروشان، صنایع دستی، کفش و کیف، پارچه، طلا، فرش، سوغاتی های خوراکی تبریز و همه و همه هر کدام در نوع خود حال و هوایی خاص دارد و خرید از این بازار کار روزانه بسیاری از شهروندان است که مایحتاج خود را از این مرکز تجاری تهیه می کنند.
بسیاری از سوغاتی مخصوص شهر تبریز که شاید در هیچ بازار دیگری یافت نشود به سهولت و با قیمت پایین در این محل به فروش می رسد که به همین دلیل یکی از انگیزه های مهم گردشگران و مسافران نوروزی از حضور در این مکان همین موضوع است.
منبع: ایرنا
