ایران اکونومیست- هر چند دوران خلافت مولای متقیان امام علی (ع)، ۱۴۰۰ سال پیش از به دنیا آمدن ما اتفاق افتاده است، اما همچنان نام ایشان زنده است و الگو پذیری از نخستین امام شیعیان ممکن. مردی که در شب‌های کوفه مهربان و افتاده به خانه فقرا می‌رفت و به آن‌ها غذا می‌داد، در روز‌های نبرد با دشمن به میدان جهاد می‌رفت و سرسخت‌ترین جنگجویان مانند عمر بن عبدود را به درک واصل می‌کرد. بی تردید چنین شخصیت بزرگی می‌تواند الگوی انسان در طول تاریخ باشد.
در این باره با حجت الاسلام و المسلمین محمد سعیدی کارشناس مذهبی و پژوهشگر دینی گفتگو کردیم. وی درباره الگو پذیری از نخستین امام شیعیان گفت: وجود نازنین اهل بیت (ع)، امام علی (ع) و پیامبر اکرم (ص) به عنوان اسوه و الگوی حسنه برای ما نامگذاری شده‌اند. خداوند متعال در قرآن کریم هم به این مسئله اشاره دارد. وقتی می‌گوییم الگو و اسوه، یعنی تمام اخلاق، اعمال، رفتار، گفتار و تمام شئونات ایشان برای ما سرمشق است. وقتی می‌گوییم امیر المومنین (ع) امام است، یعنی ایشان پیش روی ماست و باید نسبت به او توجه شود. در الگو پذیری از راه امام معصوم اگر تقدم و تاخر پیش بیاید و یا فرد الگو پذیر از مسیر اصلی پیروی خارج شده و به فرعی‌های دیگر برود، منحرف شده است. امیر المومنین (ص) و دیگر امامان، عصمت دارند؛ یعنی خطا نمی‌کنند. بنابراین اگر کسی دنباله روی امام معصوم باشد، او هم مانند امام خطا نمی‌کند. به همین دلیل ما عصمت را برای امامان واجب می‌دانیم.
این کارشناس مذهبی درباره چگونگی الگو پذیری از امام علی (ع) با وجود تفاوت موقعیت انسان امروز با انسان ۱۴۰۰ سال پیش، بیان کرد: برخی سوال می‌کنند که من چگونه می‌توانم امام علی (ع) را برای خود الگو قرار دهم؟ من تفاوت سنی، زمانی و جغرافیایی با ایشان دارم. آیا هنوز هم امام می‌تواند برای من الگو باشد؟ در پاسخ این پرسش‌ها می‌گوییم، خداوند، امام معصوم را بر اساس فطرت انسان الگو قرار می‌دهد. یعنی انسان‌ها فطرتاً بر یکسری اصول دلالت دارند و آن‌ها را درک می‌کنند. مثلاً انسان‌ها سال‌های سال، موضوع مالکیت را متوجه می‌شوند و می‌دانند که تصرف در مِلک دیگران جرم است. اینکه نباید تجاوز به حق دیگران اتفاق بیفتد، بر اساس همان فطرت انسان است. به همین دلیل حرف امام کهنه نمی‌شود و از بین نمی‌رود. اگر هزار سال هم بگذرد، حرف امام تازه و قابل پذیرش است.
حجت الاسلام و المسلمین سعیدی ادامه داد: سوال دیگری که مطرح می‌شود، این است که من چگونه می‌توانم نسبت به امام و رفتارش الگوپذیر باشم. در این باره باید به نکته‌ای توجه داشت؛ انسان نسبت به هر چیزی که محبت داشته باشد، با آن سنخیت پیدا می‌کند. برخی فلان بازیکن را دوست دارند، آرایش مو و رفتارشان شبیه او می‌شود. وقتی پدر و مادری متوجه رفتار و تکه کلام جدید در فرزندشان می‌شوند به سرعت می‌گویند، ببینیم با چه کسی دوست شده است که رفتارش تغییر کرده است. دوستی خود عاملی است که انسان رفتارش تغییر کند. علاقه به امام معصوم، باعث الگو پذیری می‌شود. بیشترین مسئله‌ای که در الگو پذیری به آن تاکید می‌شود، محبت اهل بیت (ع) است. الگوپذیری باعث می‌شود انسان در رفتار، گفتار و کردارش نسبت به دیگران تغییر کند. این تغییر رفتاری تغییر رو به احسن است. تغییر به شکلی انجام می‌شود که امام دوست دارد.
این پژوهشگر دینی در ادامه محاسن الگو پذیری را بیان کرد و گفت: خداوند در قرآن کریم می‌فرمایند قُلْ إِن کُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللّهُ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ بگو اگر خدا را دوست دارید، از من تبعیت کنید. این دستوری است که قرآن به پیامبر می‌دهد و می‌گوید آن را به مسلمانان بگو. شاید اگر این آیه را جلوی چشممان بگذاریم و هر روز به آن نگاه کنیم، بسیاری از مسائل برایمان روشن می‌شود. اگر ادعای دوستیمان می‌شود، باید تبعیت محض داشته باشیم و گرنه دوستی در حد ادعا باقی می‌ماند. عبارت یُحْبِبْکُمُ اللّهُ در آیه بالا نشان می‌دهد که اگر شما خدا را دوست داشته باشید، خدا هم شما را دوست دارد. گاهی من کسی را دوست دارم، اما نمی‌دانم باید چکار کنم. گاهی من کسی را دوست دارم و می‌دانم، چه به او هدیه دهم. شناخت نسبت به امام در مرحله اول و شناخت نسبت به خود در مرحله دوم باعث می‌شود، انسان عملکرد خوبی داشته باشد.
وی ادامه داد: خداوند می‌گوید شیطان عدو مبین یا دشمن آشکار است و من برایتان هدایتگر فرستادم. مسلمان باید موقعیت را بشناسد و بداند که در موقعیت جنگ و جهاد است. انسان باید بداند که در این شرایط نیاز به فرمانده مانند امیر الامومنین (ع) دارد. نیاز به کسی دارد که در مبارزه با شیطان و نفس او را راهنمایی کند. چه بسا در مواقعی خودم فکر می‌کنم، فعلی که انجام می‌دهم، خوب و درست است، اما در واقع این کار غلط است. مسئله شناخت اهمیت فراوانی دارد. شناخت از امام علی (ع) و دیگر معصومان، شناخت از خود و شناخت از موقعیت سه مرحله اصلی الگو پذیری است. باید بدانیم که در جهاد، امام معصوم فرمانده ماست. باید بدانیم که او مفترض الطاعه است؛ یعنی کسی است که طاعتش واجب است و رستگاری در قبال اوست.
حجت الاسلام و المسلمین سعیدی درباره اهمیت امر به معروف و نهی از منکر، در مسیر الگو پذیری خاطرنشان کرد: آخرین مرحله در الگوپذیری هدایت دیگران به اسلام است. همان طور که مولای متقیان علی (ع) و اهل بیت (ع) تکلیفشان این است که ما را به سمت خدا هدایت کنند، ما هم این تکلیف را داریم که دیگران را به رحمت الهی متصل کنیم. افرادی که امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند، چراع‌های راهنما یا همان مصباح الهدی هستند. باید مردم را با این چراغ‌ها آشنا کنیم. هر چه توانا باشیم و کوشش بیشتری کنیم، به توفیق ما اضافه می‌شود. امام علی (ع) در در نامه ۳۱ نهج البلاغه می‌فرماید وَ امُر بِالمعروفِ تَکُن مِن أهلِه و به کارهاى نیک امر کن تا از اهل آن باشى. بزرگترین امر به معروف، معرفی حضرات اهل بیت (ع) و شناخت نسبت به آن‌ها بین مردم است. امام رضا (ع) فرمودند لَو عَلِموا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعونا اگر مردم خوبی‌های کلام ما را بدانند، از ما تبعیت می‌کنند. مشکل همان دانستن است. اگر نیکویی کلام ائمه (س) را بدانیم، دیگران را به نور مطلقشان ترغیب می‌کنیم.
وی درباره ویژگی پدرانه امیر الامومنین (ع) گفت: پیامبر می‌فرمایند که من و امیر المومنین (ع) پدران این امت هستیم. خاصیت پدر این است که اوچ دلسوزیش همراه با ابهت است. حضرات اهل بیت (ع) برای ما خیر مطلق می‌خواهند. پدر همین طور است. اینکه پیامبر اکرم (ص) و علی (ع) را به پدر تشبیه کردند، برای این است که پدر مهربان و ایثارگر، دلالت به خیر فرزندش می‌کند، اما ما از پدری حرف می‌زنیم که خطا نمی‌کند. دستش باز است و از همه به ما نزدیکتر و دلسوزتر است. بهتر از این کجا می‌توان یافت؟ باید مراقب این باشیم که عاق والدین نشویم. مواظب باشیم به دست پدران اصلیمان یعنی رسول خدا (ص) و امام علی (ع) عاق نشویم. اتفاقی نیفتد که از چشم حضرات بیفتیم. بهترین توصیه‌ای که اهل بیت (ع) به ما کردند این است؛ کُونُوا لَنَا زَیناً ولا تَکُونوا لَنَا شَیناً مراقب باشیم که زینت اهل بیت باشیم نه مایه سرافکندگیشان. یک جایی پسر مایه افتخار پدر شده است و برخی موقع‌ها فرزند باعث سرشکستگی پدر می‌شود.
