ایران اکونومیست- احتمالا شما هم حس کردهاید که امسال نسبت به سال قبل زمستان پر باران تری داشتیم. این را پست ها و استوری های اینستاگرام تان به شما یادآوری میکند و گواه آن آمارهای منتشر شده از سوی وزارت نیرو است. فقط کافی است واژه «بارندگی» را در گوگل سرچ کنید تا تیترهای مختلف خبرگزاری ها را مبنی بر صحت این موضوع ببینید.
قبل از هر چیز لازم است بدانید کشور ما ایران در منطقه خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد که در سالهای اخیر حفر چاههای غیر مجاز و برداشت بیش از حد از آنها و همچنین خشکسالی و کاهش بارندگی در سالهای قبل موجب افت شدید سفرههای زیرزمینی شد و کار را به جایی رساند که بحران کمآبی به یک چالش برای کشور تبدیل شود. تا اینکه در آذرماه سال جاری وزارت جهاد از دستور رهبر معظم انقلاب مبنی بر تخصیص 200میلیون دلار از صندوق توسعه ملی برای آبخیزداری و جنگل داری خبر داد.
گفتنی است بخشی از این خشکسالیها مربوط به ایجاد کارخانهها و صنایع فولاد در استان های کمبارش است، چرا که این صنایع آب بر بوده و همین مسأله به بحران کم آبی دامن زده است و خروج از شرایط فعلی نیازمند اصلاح الگوی مدیریت آب است.
با این وجود بارشهای فراوان در پنج ماهه ابتدایی سال زراعی نوید یک اتفاق مهم و البته خوشحال کننده را میدهد. ورود ایران به ترسالی اتفاقی است که چند سالی است همه کارشناسان محیط زیست و البته کشاروزان منتظر آن هستند. اگرچه برخی از کارشناسان معتقدند که بارشهای فراوان و بیش از حد نرمال نمیتواند دلیل محکمی بر ورود کشور به دوران ترسالی باشد؛ اما اینکه سال جدید برای کشاورزان به مراتب از سالهای قبل خوش ثمرتر خواهد بود؛ قابل انکار نیست.
بر اساس گزارشی که وزرات نیرو در روزهای گذشته منتشر کرده است، میزان بارندگیها طی مدت مشابه سال آبی 97-96 در حوضه های آبخیز درجه یک 90میلی متر گزارش شده است. این میزان بارش، از سال آبی گذشته 123درصد بیشتر شده و نسبت به میانگین بلند مدت 50 ساله از 25درصد و در مقایسه با میانگین 11ساله اخیر (از سال آبی 87-86 تا سال آبی 97-96) از 46درصد رشد برخوردار بوده است. همچنین در آمار بارش تجمعی از اول مهرماه تا 19اسفندماه، نسبت به میانگین 50ساله 160.6میلیمتر افزایش مشاهده میشود. بنابر آنچه آقای فراز رابعی، مدیرکل دفتر مطالعات پایه منابع آب ایران میگوید متوسط میزان بارندگی کل کشور در سال جاری، 8.162میلیمتر گزارش شده که در مقایسه با متوسط بلندمدت، 9.26درصد افزایش داشته و این در حالی است که متوسط میزان بارندگی در سال آبی گذشته، معادل7.46میلیمتر بوده است.
با این وجود برخی از کارشناسان بر این باورند که با وجود بارندگی های مناسب در سال زراعی جدید تا اینلحظه، تنها بخشی از خشکسالی های اخیر در بخش کشاورزی جبران شده است، ضمن اینکه برای تأثیر وضعیت بارندگی یک سال زراعی بر خشکسالی سالهای اخیر حداقل 9ماه از آغاز سال زراعی باید زمان بگذرد تا بتوان نسبت به وضعیت بارندگی و منابع آبهای زیرزمینی کشور اظهار نظر کرد. اگر چه با توجه به متغیرهای میزان بارندگی و دما میتوان تا حدود زیادی نتیجه محصول را پیشبینی کرد. به طوری که در محصول های گندم آبی، سیب زمینی، شلتوک، پنبه آبی، ذرت دانهای و جو آبی به ترتیب استانهای لرستان، فارس، زنجان، فارس، کرمانشاه و خراسان بیشترین واکنش در مقابل افزایش یک درجه سانتیگراد و استانهای خراسان، فارس، زنجان، فارس، کرمانشاه و خراسان بیشترین واکنش در مقابل افزایش یک میلیمتر بارندگی از خود نشان میدهند. پس بدیهی است که با بررسی نمودارهای شرایط جوی و مقایسه آن ها با سال های قبل میتوان ادعاهای قابل دفاعی نسبت به رونق محصولات کشاورزی داشت. چرا که کشاورزی در ایران با بیش از 90درصد بزرگترین و مهمترین مصرفکننده آب در کشور است و با وجود شرایط کمآبی در این سالها هم محصولات کشاورزی در اکثر نقاط کشور به روشهای سنتی کشت میشود.
** کشاورزان به هوش باشند!
اکنون که بیش از پنج ماه از سال زارعی 97-98 میگذرد، شواهد نشان میدهد که امسال برای کشاورزان سال پررونقی خواهد بود که البته این موضوع نباید سبب سوءمصرف آب توسط این قشر زحمتکش شود. استفاده از روشهای نوین آبیاری محصولات کشاورزی در شرایط فعلی راهی اساسی برای صرفهجویی در مصرف آب است.
اصلاح الگوی مصرف نهتنها راه عبور از بحران کمآبی در حوزههای مختلف مانند کشاورزی است، بلکه میتواند سهم بسیاری در کاهش مصرف آب داشته باشد. روشهای نوین آبیاری مانند قطرهای، بارانی و کوزهای از جمله روشهایی است که میتواند مشکلات ناشی از کمآبی را کمتر کند.
به عنوان مثال در روش غرقابی در هر هکتار حدود 8 تا 9هزار متر مکعب آب استفاده میشود، ولی با استفاده از سیستمهای قطرهای میزان مصرف آب تا چهار هزار متر مکعب یعنی به نصف کاهش پیدا میکند؛ یا در روش آبیاری قطرهای نواری تقریباً همه آبی که به صورت قطره قطره به ریشه گیاه میرسد، جذب میشود و راندمان مصرف آب تا 95درصد بالا میرود.
یکی دیگر از مهمترین گامها در مدیریت مصرف آب کشاورزی این است که ببینیم در کجا چه چیزی پرورش دهیم. در این راستا میبایست سبزیجات و میوه های آببر را در مناطق پرآب کشت کرد و نیز محصولات کشاورزی که آب کمتری نیاز دارند برای کشت در مناطقی که پرآب نیستند مناسباند. نکته دیگر اولویت دهی به گیاهان پاییزه به منظور استفاده از بارندگی های پاییز، زمستان و بهار سالانه است که میتواند نیاز آبی را کاهش داده و با استفاده از بارانهای نیمه دوم سال بهرهوری آب را افزایش دهد.
منبع: روزنامه صبح نو