ناکجایی دراماتیک یک «انبساط»

به گزارش ایران اکونومیست، نمایشگاه «انبساط» به صورت مستقل در چهار گالری پاییز، زمستان، ممیز و میرمیران برپا شده است وآخرین روزهای خود را می‌گذراند. این نمایشگاه به کیوریتوری بهزاد اژدری، رجحانه حسینی، مجید ضیایی و امید قجریان‌لو در خانه هنرمندان آخرین روزهای برپایی خود را پشت سر می‌گذارد.
این نمایشگاه در حقیقت اتفاقی در حوزه هنرهای تجسمی به‌شمار می‌آید. اتفاقی که فاصله خود را با گالری‌گردانی‌های سال‌های اخیر نشان می‌دهد و در عین حال نشان‌گر این موضوع نیز هست که هنرمندان معاصر عرصه سفال با جدیت تمام پویایی خود را حفظ کرده‌اند.

** دراماتیزه کردن فاجعه
تمرکز نوشته حاضر بیشتر بر یکی از نمایشگاه‌هاست یعنی بخش «ناکجایی» به کیوریتوری امید قجریان‌لو که در گالری پاییز، به هویت وابسته به موقعیت جغرافیایی می‌پردازد. در این بخش آثاری از محمدالله فاریابی به نمایش درآمده است که در نوجوانی از افغانستان به ایران آمده و به نقاشی روی سرامیک پرداخته است. آثار او ظروفی هستند که نقوش روی آن برآمده از خاطرات «محمدالله» است. چهره یک آوازخوان قدیمی، مردی در مزرعه خشخاش، دشواری‌های مهاجرت با اتوبوس و فجایعی که طالبان یا به‌تعبیر خود محمدالله مرد «طلب» بر سر مردم افغانستان آورده است نمونه‌ای از سوژه‌هایی‌ست که محمدالله فاریابی دستمایه کار خود قرار داده است.
نمونه‌های دیگری از سفال‌های مناطق فرغانه و استالف نیز در این سالن نمایش داده شده‌اند اما محمدالله فاریابی هنرمند خودانگیخته و خودآموخته افغانستانی آثار سرامیک خود را در قالب نقاشی‌هایی روی ظروف سرامیک به همراه کپشن‌هایی (توضیحاتی) صادقانه که روایت خود اوست از جامعه‌ امروز افغانستان، به‌نمایش گذاشته است.
کمتر نمایشگاهی را بتوان پیدا کرد که اینگونه در بدو ورود بازدیدکننده‌اش را میخکوب و درگیر خود کند. لازم نیست بازدیدکننده آنقدرها هم درباره هنرهای تجسمی بداند یا از جریان‌شناسی سرامیک معاصر باخبر باشد تا بتواند با آثار ارتباط برقرار کند؛ تنها کافی‌ست اندکی از احساسات انسانی برخوردار باشد آنوقت است که بی‌غل‌وغشی و البته بار دراماتیک آثار آنچنان بر روح و جان بیننده تاثیر می‌گذارد که نتواند از برابر ظرف‌ها و توضیحات بی‌تفاوت عبور کند.
تکنیک آثار عموما نائیف هستند و محمدالله از نقوش ساده، موتیف‌هایی ابتدایی و رنگ‌هایی تند استفاده کرده است؛ شاید چیزی شبیه آثار زنده‌یاد مکرمه قنبری خودمان (که البته تقاوت‌های آشکاری با آثار مکرمه دارند) در تکنیک اما آنچنان روایت در این آثار با فیلتر ذهن محمد الله دراماتیزه شده‌اند که بیننده زیر آوار تراژدی خود را در فشار شدید حس می‌کند.
کلام با صراحتی کودکانه بر دل و جان می‌نشیند و نقوش مستقیم ناخوداگاه و وجدان جمعی فرهنگ بشری را هدف قرار می‌دهد. فاجعه را آنچنان از دل حدیث نفس بیرون می‌کشد که شاید حتی تحملش از توان برخی بینندگان خارج باشد؛ وقتی در دل کاسه‌ای پرچم همه‌ کشورها را می‌نشاند و می‌نویسد می‌خواسته همه‌ کشورها در کنار هم باشند و نه روبروی هم. یا آنجا که از مرد منتسب به طالبان سخن می‌گوید و در انتهای جمله‌اش تنها از لفظ متاسفانه بهره می‌گیرد.
اگرچه کیوریتور بیشتر بر مفهوم مهاجرت تاکید داشته اما آنچه آثار را برجسته و متمایز می‌کنند ذیل مفاهیم دیگری تعریف می‌شوند و چه‌بسا مهاجرت آخرین تعبیری باشد که در ذهن بازدیدکننده از شرایط بازنمایی شده به‌وجود بیاید؛ به بیان دیگر آثار از التفات اصلی کیوریتور فراتر می‌روند و ماندگاری خود را با این فراروی تثبیت می‌کنند.
در حاشیه‌ این نمایشگاه ویدئویی هم به‌نمایش گذاشته شده و با آقای فاریابی گفت‌و‌گویی صورت گرفته که تماشای آن برای مخاطب نمایشگاه خالی از لطف نخواهد بود.

** مواجهه بی‌واسطه با سفال و سرامیک
اما در سایر گالری‌های این نمایشگاه‌ هم اتفاقات هیجان‌انگیزی افتاده است. «تحول‌انگاره» نمایشگاهی‌ست که در گالری «زمستان» و با کیوریتوری رجحانه حسینی به‌نمایش درآمده است.
استوانه‌هایی گلی که بدون هیچ فرم‌دهی خاصی از سلفون بیرون کشیده شده و در کروه قرار گرفته و نقش‌هایی بر آن قرار گرفته‌اند یکی از نمونه‌آثاری‌ست که مواجهه‌ بیننده با گل را بی‌واسطه‌تر از تجربیات پیشینش با سرامیک و سفال قرار می‌دهد.
** حمید جبلی و عکاسی از گِل!
اما یکی از نکات قابل توجه این نمایشگاه حضور چند اثر از حمید جبلی‌ست. جبلی عکس‌های خود از سفال‌هایی نقش‌یافته را به‌نمایش گذاشته است.
بیننده با نامی آشنا سروکار پیدا می کند که وجه عکاسانه و دراماتیک او را پیش‌تر شناخته و حالا با وجه دیگری از شخصیت هنری او آشنا می‌شود که اگرچه باز هم ذیل مدخل عکاسی قرار می‌گیرند اما ارتباط بیشتری با سفال و سرامیک برقرار می‌کنند.
کورش آریش، بهزاد اژدری، زهرا امانی، رضا اکبری، مهرناز پرتوی، رضا پورحسینی، دلارام پیروز، هانی تاج، رضا تایبی، محسن توحیدی، جعفر رضازاده، حمید جبلی، عاطفه جعفری، علی جمالی، رجحانه حسینی، نفیسه خلج، غزال رادپی، یاسر رجبعلی، معصومه رضازاده، بهروز زیندشتی، حسین صداقت، میلاد عزیزی، زهرا غفاری، محمدالله فاریابی، مجید فداییان، سمانه مرحبا، هادی محبعلی، محمود محرومی، ماهان مقصودی، فروغ نوعی و هیربد همت‌آزاد هنرمندانی هستند که با آثار خود در این نمایشگاه حضور دارند.