به گزارش ایران اکونومیست به نقل از خبرگزاری علم و فناوری از همدان – از آخرین باری که کوه آتشفشان دماوند فعالیت داشته است حدود 7300 سال می گذرد و در این مدت این کوه در خواب به سر می برد اما طبق بررسی های به عمل آمده و نشان های موجود خبر از آغاز دوباره فعالیت های این کوه می دهد.
تاریخچه کوه آتشفشان دماوند
کوه دماوند یک کوه آتشفشانی نیمه فعال است (البته بعضی از کارشناسان آن را آتشفشان خاموش می دانند) که عمدتاً در دوران چهارم زمین‌شناسی موسوم به دوران هولوسین تشکیل شده است و اولین فوران آن حدود ۱.۷۸ میلیون سال قبل رخ داده است ولی حداکثر تعداد فوران آن طی ۶۰۰ هزار الی ۲۸۰ هزار سال قبل رخ داده است . عمر این کوه با استفاده از روش کربن ۱۴ حداقل ۳۸۵۰۰ سال تخمین زده شده است. وجود چندین چشمه گوگردی و چشمه‌های آب گرم از شواهد نیمه فعال بودن این آتشفشان است. بیشترین و عمده‌ترین فعالیت آتشفشانی این کوه که باعث شکل‌گیری آن شده در حدود ۱۰۰۰۰ سال قبل روی داده است. قطر دهانه این آتشفشان در حدود ۴۰۰ متر است که دریاچه‌ای از یخ آن را پوشانده‌است و دودخان‌هایی در اطراف آن وجود دارد. همچنین نشانه‌هایی از وجود دهانه‌های قدیمی و کاسه‌های آتشفشانی در پهلوهای جنوبی و شمالی کوه ملاحظه می‌شود که قطر کاسه شمالی به ۹ کیلومتر می‌رسد. از آخرین باری که کوه دماوند فعالیت داشته است حدود 7300 سال می گذرد.
شایعه فعال شدن کوه آتشفشان دماوند در سال 95
در سال 95 چند کوه نورد که به قله دماوند صعود می کردند به صورت تصادفی از دماوند فیلمی را ضبط کردند که در فیلم ادعا شده بود که از آتشفشان دماوند گدازه هایی خارج می شود که می تواند خطراتی را برای شهروندان داشته باشد. پس از انتشار این فیلم هشدارهایی در رابطه با خطر آتشفشان دماوند برای شهروندان و همچنین احتمال فعال شدن برخی گسل های پایتخت در فضای مجازی منتشر شد. اما طولی نکشید که مسئولین مربوطه شایعه فعال شدن کوه دماوند را تکذیب کردند و فعالیت این کوه را نیز عادی دانستند و مواد خارج شده از دهانه آتشفشان دماوند را نیز مواد مذاب ندانستند بلکه آن ها را بخار آب نامیدند.(این فیلم را می توانید در زیر مشاهده کنید)
آتشفشان دماوند خاموش است یا فعال؟
متأسفانه در کشورمان هم اکنون سیستمی برای مانیتورینگ وضعیت کوه دماوند وجود ندارد و به همین دلیل دو دستگی بین کارشناسان این حوزه در کشورمان وجود دارد، عده ای از کارشناسان، دماوند را کوه خاموش می دانند و عده ای دیگر این کوه را آتشفشان خفته می دانند، خفته یعنی این که خواب است و ممکن است بیدار شود و دوباره فعال شود.
با بررسی زلزله‌های اخیر در تهران و خروج گاز و دود از بعضی قسمت های این رشته کوه در سال های اخیر می توان نتیجه گرفت که رشته کوه دماوند فعالیت‌های خود را دارد و از فعال بودن گسل‌های آن می‌توان نتیجه گرفت که آتشفشان آن نیز می‌تواند فعال باشد. البته تصور عموم این است که اگر آتشفشان دماوند فعال باشد باید گدازه‌های آن بیرون بر‌یزد، ولی فعال بودن آتشفشان تنها به این معنی نیست. بلکه ممکن است که یک کوه آتشفشان فعال باشد و به جای اینکه گدازه های از سطح زمین عبور کند از زیر زمین جریان دارشته باشد.
کوه آتشفشان دماوند فوران می کند
ژورنال تخصصی Geosphere هفته گذشته نتایج تحقیقات یک گروه از دانشمندان در مورد بررسی عواقب بالقوه دور جدید فوران‌های آتشفشانی در مقیاس VEI-7 را منتشر کرد. بر اساس این گزارش مقیاس جهانی موسوم به انفجارهای آتشفشانی (Volcanic Explosivity Index) که به‌طور مخفف (VEI) نامیده می‌شود، در حال حاضر انفجارها و شرایط جهانی در مقیاس درجه ۷ قرار دارد که می‌تواند به درجه ۸ نیز رسیده و شرایط حادتری ایجاد کند.
کریس نیوهال (Chris Newhall) متخصص مطالعات آتشفشانی در مرکز (Mirisbiris Garden and Nature Center) واقع در سانتو دومینیگوی فیلیپین در این رابطه اعلام کرد: «دور بعدی انفجارهای آتشفشانی با مقیاس بیشتر از VEI-7 در راه است و می‌تواند در طول عمر ما رخ‌داده و یا طی چند سده آینده به وقوع بپیوندد. باید در نظر داشت که اکنون زمان مناسبی برای مطالعه و بحث در این رابطه است بنابراین دانشمندان، پژوهشگران و دولت‌ها باید به‌طور رسمی نقشه‌های خود را در این زمینه آماده کنند تا در شرایط بحرانی دچار مشکل نشوند.»
پژوهشگران در این مطالعات فهرستی از آتشفشان‌هایی که خطر بالای فعال شدن با مقیاس بالای VEI-7 را دارند تهیه کرده و نسبت به آماده شدن برای مواجهه با فعالیت آن‌ها هشدار دادند. در صدر این فهرست، آتشفشان‌های تائوپو (Taupo) در نیوزلند و قله دماوند در ایران قرارگرفته‌اند.
جانی کریپنر (Janine Krippner) متخصص مطالعات آتشفشانی از دانشگاه آتن در ویرجینیای غربی در این رابطه می‌گوید: « به باور دانشمندان، آماده شدن برای مواجهه با این فوران‌های شدید و خطرناک که به‌ندرت اتفاق می افتند، بسیار مهم‌تر از آمادگی برای مقابله با فوران آتشفشان‌های کوچک‌تر است.»
پیامدهای فوران آتشفشان دماوند بر روی تهران
کارشناسان کشورمان بارها نسبت به پیامدهای احتمال فعال شدن آتشفشان کوه دماوند هشدار داده اند و برخورد برخی مسئولان با این پدیده احتمالی را «سطحی نگری» و نگران کننده دانسته اند. به اعتقاد این کارشناسان بروز این اتفاق «به طور حتم» باعث افزایش چشمگیر آلودگی تهران و پرتاب مواد مذاب و سنگ های کوه خواهد شد. همچنین ایجاد تشعشعات رادیواکتیو در تهران و شیوع بیماری های صعب العلاج برای چند نسل آینده تهران، یکی دیگر از پیامدهای آتشفشان دماوند است. اما نگرانی زمانی بیشتر می شود که بدانیم نه مسئولین، نه امدادگران و نه مردم هیچ کدام آمادگی برای وقوع چنین حادثه ای را ندارند و با گذشت این همه سال هنوز روستائیان اطراف این کوه، از دل دماوند صدای غرش هایی را می شنوند.
کلام آخر...
طبق نشان های موجود احتمال شروع دوباره فعالیت های این کوه آتشفشان در سال های آینده وجود دارد پس بهتر است هرچه سریعتر نسبت به راه اندازی مرکزی تخصصی برای کنترل و بررسی این کوه در کشور اقداماتی صورت گیرد تا در صورت بروز هرگونه فعالیت احتمالی مردم از آن باخبر شوند و همچنین تمهیدات لازم برای فوران احتمالی این کوه اندیشیده شود و مردم نیز آموزش های لازم را ببینند تا مانند سایر بلایای، مسئولین و مردم کشورمان برای امداد رسانی و کمک به آسیب دیدگان احتمالی غافل گیر نشوند.
