ما در این گزارش از سیر تا پیاز خانه‌تكانی می‌گوییم تا این فعالیت برای شما هم خاطره‌انگیز شود.
فهرست تهیه كنید
نخستین كار برای خانه‌تكانی این است كه فهرستی از كارهایی را كه می‌خواهید انجام دهید، بنویسید. در این فهرست باید كارها را اولویت‌بندی كنید؛ یعنی آنها را براساس تقدم و تاخر و اهمیت انجام‌شان بنویسید.
همچنین باید در آن مسئولیت هر بخش از خانه‌تكانی را به كسی از اعضای خانواده بسپارید. برای مثال، قرار است در خانه‌تكانی دو كودك خانواده و همسرتان شریك شوند. آنها دقیقا نمی‌دانند باید چه كار كنند و از سوی دیگر چون به روزهای پایانی سال نزدیك می‌شویم همگی دستپاچه شده‌اند و شرایط خوبی ندارند.
در اولین گام نوشتن فهرست باید سعی كنید فكرهایتان را جمع و جور كنید و بعد از خود بپرسید كه می‌خواهید چه كنید و چه برنامه‌ای برای خانه‌تكانی امسال دارید.
آیا كارهایی هست كه همین تازگی‌ها انجام داده باشید و دیگر لازم نباشد آنها را تكرار كنید؟ برای مثال برخی خانواده‌ها عادت دارند چند بار در سال پرده‌ها را می‌شویند ، بنابراین اگر پرده‌ها تمیز مانده باشد دیگر لزومی ندارد این كار را تكرار كنند.
حالا به كارهایی فكر كنید كه ممكن است از یادتان رفته باشد یا در طول سال تصمیم گرفته‌اید آنها را در خانه‌تكانی امسال انجام بدهید. از اعضای دیگر خانواده هم بپرسید آیا كاری هست كه فكر می‌كنند حتما باید در خانه‌تكانی امسال انجام شود، اما شما آن را از قلم انداخته‌اید؟
حالا باید فهرست‌تان را بنویسید. به این نمونه فهرست نگاه كنید. این فهرست را مادر یك خانواده نوشته است. سارا دختر بزرگ خانواده، علی، پسر كوچك و رضا، پدر خانواده است.
اول: فرش‌ها به قالیشویی داده شود. (من )
دوم: كتابخانه اتاق‌خواب خاك‌گیری شود. (سارا )
سوم: حمام و دستشویی جرم‌گیری و شسته شود. (علی و رضا)
چهارم: شیرهای آشپزخانه و حمام تعمیر شود. (علی و رضا)
پنجم: اتاق‌ها جارو و دیوارها دستمال كشیده شود. ( من)
ششم: پنجره‌ها و در خانه پاك شود. (من و رضا)
هفتم: چینی‌ها دستمال كشیده شود. ( سارا )
و... .
همان‌طور كه می‌بینید، هر یك از مسئولیت‌های خانه‌تكانی در این فهرست به یكی از اعضای خانواده سپرده شده و برخی كارها كه سخت بوده بین چند نفر از اعضا تقسیم شده است.
در نظر داشته باشید در این نمونه، همه اعضای خانواده اعلام رضایت كرده و مسئولیت‌شان را پذیرفته‌اند؛ یعنی پیش از آن كه فهرست تهیه شود با آنها مشورت شده است تا كارها شكل اجبار به خود نگیرد.
همچنین در این فهرست، مسئولیت‌ها روی دوش یك نفر ـ مثلا مادر یا پدر خانواده ـ انداخته نشده و مسئولیت‌های هر فرد بر اساس توانایی‌هایش به او سپرده شده است، اما هیچ‌كس بی‌نصیب نمانده تا همه در كار خانه‌تكانی شریك شوند.
خانه می‌تكانند با قهر و آشتیچرا بسیاری از زوج‌های جوان هنگام خانه‌تكانی با هم دعوا می‌كنند؟! این موضوع دلایل زیادی دارد؛ یكی از مهم‌ترین آنها این است كه زوج‌های جوان مایلند بسرعت كار خانه‌تكانی‌شان را تمام كنند و به همین دلیل بدون هیچ استراحتی «یكضرب» كار می‌كنند.
این روش اگرچه در ظاهر باعث می‌شود این زوج‌ها در مقایسه با آنهایی كه به استراحت‌كردن در طول خانه‌تكانی احترام می‌گذارند عقب بیفتند، اما حكایت همان خرگوشی را دارند كه با لاك‌پشت مسابقه داد و وقتی داشت می‌برد گوشه جاده برای خواب ایستاد و لاك‌پشت از او جلو زد.
آنها گرچه با كار بیشتر در روزهای كمتری به نتیجه می‌رسند، اما معمولا سرانجام داستان خانه تكانی شان به جر‌و‌بحث می‌رسد و باز از بقیه عقب می‌افتند. چه رازی در این روزهای پایانی سال نهفته است كه زوج‌های جوان را وا می‌دارد در طول خانه‌تكانی با هم دعوا كنند؟
موضوع این است كه آنها برای زودتر به نتیجه‌رسیدن، استراحت و تفریح را از برنامه‌های روزانه‌شان حذف می‌كنند، اما نادیده‌گرفتن زمان استراحت، هرچند شاید یكی دو ساعت به زمان كاری‌تان اضافه كند، اما شما را از نظر روانی و جسمی فرسوده می‌كند و آستانه تحمل‌تان را كاهش می‌دهد و به همین علت با نخستین تحریك منفجر می‌شوید و با همسرتان درگیر خواهید شد.
بنابراین بهتر است برای هر یكی دو ساعت كار‌كردن، استراحتی یكربعی در نظر بگیرید و این زمان را به چای‌خوردن با همسرتان و گفت‌وگو با او بگذرانید. خستگی مفرط تنها یكی از علل دعوای زوج‌ها در خانه‌تكانی است.
آنها گاهی با هم دعوا می‌كنند، چون شیوه صحیح برنامه‌ریزی را بلد نیستند و نمی‌توانند كارها را بین هم تقسیم كنند و ناگهان احساس سردرگمی می‌كنند.
شرایط وقتی بدتر می‌شود كه آنها تصمیم می‌گیرند چند كار غیرمرتبط با هم را در زمانی واحد انجام دهند. برای نمونه در حالی كه محتویات ویترین چینی‌ها و كریستال‌ها را روی زمین پهن می‌كنیم، پرده‌ها را از میل پرده در‌می‌آوریم و گوشه اتاق قرار میدهیم و در عین حال می‌خواهیم كابینت‌های آشپزخانه را تمیز كنیم پس آنها را هم بیرون می‌ریزیم و چون تصمیم داریم شیشه‌ها را هم دستمال بكشیم، آب و كف حاضر می‌كنیم و بعد ناگهان به ذهن‌مان می‌رسد لوستر‌ها را هم پایین بیاوریم و آنها را خاك‌گیری كنیم و... .
در چنین آشفته‌بازاری، حتی آرام‌ترین آدم‌ها احساس سردرگمی می‌كنند چه برسد به كسانی كه بالقوه عصبی هستند و سعی می‌كنند خودشان را كنترل كنند و چنین شرایطی بهانه دست‌شان می‌دهد تا روی اژدهایی خود را نشان بدهند!
وسواسی‌بودن هم از جمله دلایل دعوای زوج‌هاست. در این حالت، یكی از دوطرف دائم مشغول شستن و سابیدن است و آن دیگری نقش بازرس را بازی می‌كند و دائم به كارهای همسرش سرك می‌كشد و اشكال می‌گیرد كه او به‌اندازه كافی تمیز‌كاری نكرده است و باید بیشتر و بیشتر، اشیا را خاك‌گیری كند یا بشوید.
از سوی دیگر، ما معمولا كار گروهی را بلد نیستیم و نمی‌دانیم چگونه باید با مشاركت دیگران ـ كه در اینجا منظورمان اعضای خانواده است ـ فعالیتی را انجام دهیم و در عوض یاد گرفته‌ایم یا كاری را به تنهایی انجام دهیم یا آن را روی دوش دیگری بیندازیم، اما نیاموخته‌ایم هركدام می‌توانیم بخشی از مسئولیت‌ها را در كنار هم انجام دهیم.
با این حال، زوج‌هایی هم وجود دارند كه با یكدیگر در خانه‌تكانی همكاری می‌كنند، اما عاقبت آنها به جر‌و‌بحث می‌رسد. آنها معمولا همان كسانی هستند كه كار یكدیگر را نادیده می‌گیرند.
برای نمونه، زن خانه می‌گوید می‌خواهد كابینت‌ها را دستمال بكشد و مرد خانه هم شستن حیاط را به عهده می‌گیرد، اما همین كه سر موضوعی نظرشان یكی نباشد زن غر می‌زند كه اصل كارها را او به عهده گرفته است و كاری كه مرد انجام می‌دهد اصلا جدی نیست! همین چند جمله كافی است تا هر مردی خشمگین شود و اگر مهارت‌های زندگی را نیاموخته باشد، گوشه ذهنش پی جواب بگردد و... .
گاهی هم زوج‌ها با هم بگومگو می‌كنند، چون یكی از آنها زیادی بی‌خیال است و تمایلی به كمك در كارها ندارد یا زیادی مثبت‌نگر است و خیال می‌كند زمان كش می‌آید و بنابراین لزومی ندارد عجله كند تا به همه كارهای خانه‌تكانی برسد.
مساله دیگر این كه ما معمولا تحمل اشتباه‌های یكدیگر را نداریم و اگر یكی از ما در طول خانه‌تكانی مرتكب اشتباهی شود ـ مثلا چیزی را بشكند ـ با حرف‌ها و رفتارمان دائم به او گوشزد می‌كنیم دست و پا چلفتی است و خرابكاری‌اش قابل جبران نیست.
بی‌استفاده‌ها را ببخشیدخانهتكانی فقط تمیز‌كردن خانه نیست. در جریان تمیز‌كاری مسلما متوجه خواهید شد اشیای زیادی وجود دارد كه شما هر سال آنها را از قعر كمد‌های‌تان درمی‌آورید، دستمال می‌كشید و باز می‌گذارید همان‌جا توی كمد.
این وضع یعنی به این اشیا نیازی ندارید و فقط گوشه‌ای از فضای خانه‌تان را تنگ كرده است، اما اشكال نگهداشتن این اشیا فقط جاگیربودن‌شان نیست.
شما در هر لحظه‌ای كه اشیای غیرلازم را نگهداری می‌كنید در حال ظلم‌كردن به دیگران هستید. چرا كه خیلی از نیازمندان به آنها نیاز دارند، اما دست‌شان خالی است و توانایی تهیه آن اشیا را ندارند در حالی كه شما بی‌خیال، آنها را در خانه انبار كرده‌اید و بعید نیست حتی در سال‌های آینده به بهانه از مد افتادن، آنها را بدون استفاده دور بیندازید.
همه اینها را گفتیم كه نتیجه بگیریم خیلی وقت‌ها در خانه‌تكانی می‌شود اشیایی را كه در یك سال گذشته استفاده نشده است، شناسایی كرد و آنها را به نیازمندان یا حتی دوستان و آشنایانی كه به آنها نیاز دارند،سپرد و یادتان باشد هرچه بیشتر ببخشید و سخاوتمند‌تر باشید، بیشتر به دست خواهید آورید.
كارگر را با حساب و كتاب بیاوریداگر جیب‌تان اجازه دهد شاید تصمیم بگیرید بخشی از كارهای خانه‌تكانی را به كارگر بسپارید، اما كارگر آوردن هم قلق دارد. نكته اول این است كه حتما باید او را بشناسید و بنابراین نباید به هیچ وجه به كسانی كه حوالی سال نو به در خانه‌های مردم مراجعه كرده و درخواست می‌كنند در خانه‌تان كار كنند، اعتماد نكنید چون تجربه ثابت كرده برخی از آنها سارق هستند و آمده‌اند به خانه‌تان سر بزنند و به اتاق‌های خانه سرك بكشند تا در تعطیلات نوروز غافلگیرتان كنند.
یكی از راه‌های مناسب برای پیدا‌كردن كارگر خوب این است كه از دوستان و آشنایان و همكاران بپرسید و كسی را انتخاب كنید كه پیشتر امتحانش را پس داده است و دیگران از عملكردش راضی بوده‌اند.
پیش از شروع خانه‌تكانی درباره نرخ یك روز كارگرتان با او گفت‌وگو كنید. فكری هم باید برای غذایش كنید و طبیعتا انتظار ندارید كارگری كه به خانه‌تان آمده است، وقت ناهار یا شام به رستورانی در نزدیكی خانه‌تان برود!
مساله دیگر این كه خودتان باید بر كار او نظارت داشته باشید؛ بنابراین درست نیست او را در خانه تنها بگذارید و مثلا بگویید «آشپزخانه را تمیز كن!» و آن‌وقت خانه را ترك كنید یا به اتاق دیگری بروید و منتظر بمانید او كارش را تمام كند؛ چون اولا امكان دارد كارگرتان مسئولیت‌هایش را آن‌طور كه شما مد نظرتان بوده، انجام ندهد و ثانیا ممكن است چیزی از اشیای خانه گم شود و شما دل‌چركین شوید كه مبادا... .
بدتر وقتی است كه شما بخواهید در این شرایط فكر‌تان را به زبان بیاورید و كارگر بیچاره را متهم كنید كه شاید او... یا به خیال خودتان ادب به خرج بدهید و بگویید بهتر است وسایلش را یك‌بار دیگر نگاه كند تا به اشتباه چیزی از لوازم شما برنداشته باشد.
به جای همه این رفتارهای زشت، اما می‌شود كنار كارگرتان باشید و بر كارهایش نظارت كنید تا خودتان و بقیه را به گناه نیندازید و مدیون او هم نشوید.
راه دیگر برای استخدام كارگر روزمزد، گفت‌وگو با شركت‌های خدماتی است. در این مورد هم اولا شما باید به شركتی مراجعه كنید كه درباره مجوزدار‌بودنش مطمئن هستید و ثانیا از نرخ‌هایش مطمئن شوید و از قابل اعتماد بودن نیروهایش هم اطمینان حاصل كنید.
شاید باور‌كردنش سخت باشد، اما برخی شركت‌ها صرفا با گرفتن فتوكپی از شناسنامه فرد و معرفی كردن یك ضامن از سوی او، به عنوان كارگر استخدامش می‌كنند در حالی كه امكان دارد او مجرمی سابقه‌دار باشد كه جور‌كردن ضامن و فتوكپی شناسنامه جعلی برایش مثل آب‌خوردن بوده است.
تكاندن ستون فقراتنكته اول برای محافظت از ستون فقرات این است كه بدانید خانه‌تكانی مانند یك ورزش سنگین است. ورزشكاران برای آغاز ورزش‌های سنگین عادت دارند ابتدا با نرمش، بدن خود را گرم كنند و سپس به مرحله دشوار بروند. شما هم باید پیش از شروع خانه‌تكانی، بدنتان را با نرمش گرم كنید.
با این توضیحات، حتما خودتان نتیجه می‌گیرید به محض بیدار شدن از خواب نباید خانه‌تكانی را آغاز كنید، بلكه برای پیشگیری از آسیب‌دیدگی عضلات، باید ساعاتی طاقت بیاورید و بدنتان را آماده كنید.
.... و اما نكته دوم این كه شما سوپرمن نیستید، نیروی خارق‌العاده هم ندارید، پس اشیای سنگین را به تنهایی جا‌به‌جا نكنید.
یكی از مزایای خانه‌تكانی با همراهی اعضای خانواده این است كه می‌توانید در جا‌به‌جایی اشیای سنگین از بقیه كمك بگیرید و چند نفری آنها را بلند كنید تا آسیبی به ستون فقرات‌تان نرسد.
حتی وقتی اشیا را با كمك بقیه اعضای خانواده یا كارگر جا به جا می‌كنید هم باید اصولی را رعایت كنید. مثلا هنگام بلند‌كردن جسم سنگین ابتدا زانوها را خم كنید، بعد بنشینید و دست‌هایتان را زیر جسم قرار دهید و سپس با كمك زانوها بلند شوید و دقت كنید در تمام مدت باید كمر را صاف نگه دارید.
ارتوپدها می‌گویند بهتر است هنگام خانه‌تكانی بیشتر زمان كار‌كردن را ایستاده باشید، چرا كه گرچه خیلی‌ها تصور می‌كنند اگر بنشینند ستون فقرات‌شان كمتر آسیب می‌بیند، حقیقت كاملا بر عكس باور آنهاست به طوری كه آسیب‌دیدگی مهره‌های كمر در حالت ایستاده بسیار كمتر از حالت نشسته است، اما به هر حال حتی اگر مدت طولانی ایستاده باشید هم احتمالا دچار كمردرد خواهید شد به همین علت توصیه می‌كنیم سكوی كوچك و كم‌ارتفاعی را هنگام كار‌كردن كنار‌تان بگذارید و پاها را به تناوب روی آن قرار دهید تا كمرتان، فشار كمتری را تحمل كند.
كوچولو‌ها گناهی نكردهاندشما می‌خواهید خانه‌تكانی كنید، اما بچه‌های كوچك خانواده كه گناهی نكرده‌اند. آنها نباید به واسطه این مراسم، احساس اضطراب و سرگردانی كنند. این همان اصلی است كه خیلی از والدین جوان آن را نادیده می‌گیرند.
آنها مشغول تمیز كردن خانه می‌شوند و كودكان خانواده را به حال خود می‌گذارند و آن وقت بچه‌ها می‌فهمند خانه‌تكانی مترادف است با بی‌غذا‌ماندن یا نامنظم‌شدن وعده‌های غذایی‌شان، آشفتگی خانه و تعطیلی كامل همه سرگرمی‌ها و دلخوشی‌ها.
اگر نوروز را این‌گونه به بچه‌هایمان معرفی كنیم، آنها در بزرگسالی ناخودآگاه از این مراسم باستانی متنفر می‌شوند و از سوی دیگر با رها‌كردن بچه‌ها به حال خود در طول خانه‌تكانی باعث می‌شود آنها بهانه‌گیر و بی‌حوصله شوند و روند كاری بزرگسال‌ها را مختل كنند.
به همین علت بهتر است بچه‌ها را در طول خانه‌تكانی سرگرم كنید. برای مثال می‌توانید برای آنها كارتون‌های سرگرم‌كننده تهیه كنید تا در زمانی كه شما مشغول انجام مسئولیت‌های‌‌تان هستید آنها كارتون تماشا كنند.
همچنین می‌توانید از آنها بخواهید در خانه‌تكانی به شما كمك كنند. طبیعتا بچه‌های كوچك نمی‌توانند مسئولیت‌های مهم را در این زمینه به عهده بگیرند، اما می‌توانید با سپردن كارهای كوچك و آسان به آنها، هم آرامشان كنید و هم اعتماد به نفس‌شان را به واسطه قبول مسئولیت افزایش دهید.
نكته دیگر این كه باید سعی كنید در طول خانه‌تكانی ساعات صرف غذا در منزل دستخوش تغییر نشود، چون این تغییر به نارضایتی بچه‌ها می‌انجامد و در ضمن، باعث پرخوری و افزایش وزن خودتان هم می‌شود.
سلامت ریه‌ها را نتكانید
فقط ستون فقرات نیست كه در طول خانه‌تكانی آسیب می‌بیند. خیلی از خانم‌ها و آقایان در همین دوره كوتاه خانه‌تكانی به بیمارستان می‌روند و حتی ممكن است مدتی در آنجا بستری شوند، چرا كه در مصرف مواد شوینده خطرناك بی‌دقتی می‌كنند و سلامت دستگاه تنفسی‌شان را به باد می‌دهند.
می‌پرسید چه نوع بی‌مبالاتی‌هایی كار را به بیمارستان می‌كشاند؟ آنقدر ساده است كه خیلی‌ها باور نمی‌كنند برای نمونه برخی افراد عادت دارند مواد شوینده خطرناك مانند جوهرنمك یا سفیدكنندهها را با آبجوش مخلوط می‌كنند.
به خیال آنها استفاده از آبجوش باعث می‌شود تاثیرگذاری محلول‌شان در پاك‌كردن بیشتر شود در حالی كه این كار باعث آلوده‌شدن هوای محیط و آسیب‌دیدن بافت‌های حلق، بینی و ریه‌ها می‌شود و حتی گاهی آسیب آنقدر جدی می‌شود كه فرد به نفس‌تنگی می‌افتد.
ماندن طولانی‌مدت در محیطی كه در آن بخارهای سمی اینچنینی وجود دارد، باعث بروز علائم آلرژی نیز در فرد می‌شود و ممكن است بخار سمی به چشم‌ها نیز صدمه بزند.
به همین علت است كه پزشكان توصیه می‌كنند سفیدكنندهها و انواع دیگر مواد شوینده را با آب‌سرد تركیب كنید و مدت طولانی در معرض هوای آلوده به بخار آنها نباشید و علاوه بر این، مواد شوینده را به میزان بسیار كم استفاده كنید و هنگام استفاده از آنها هواكش‌ها را روشن كنید تا هوای آلوده از محیط خارج شود.
