شناخت خلاء‌های پژوهشی محیط زیست با تحلیل رفتار کاربران پایگاه اطلاعاتی ایرانداک

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران در این پژوهش رفتار جستجوگران در 30 ماه منتهی به پایان سال 1394 در پایگاه اطلاعاتی گنج مورد کنکاش قرار گرفت که در این میان نزدیک به 200هزار جستجو در حوزه محیط­زیست انجام شده بود.
 
در این پژوهش که توسط محمد ربیعی، عضو هیئت علمی ایرانداک انجام شده، با بکارگیری ابزارهای پردازش زبان طبیعی(NLP)و متن کاوی و با تحلیل این جستجوها و و روند تغییرات آنها و نیز مقایسه موضوعات مورد جستجو با محتوای اطلاعاتی موجود، خلاء پژوهشی موجود در حوزه محیط­زیست شناسایی شده است.
 
در بازه 30 ماهه اخیر، میزان جستجوها در کل پایگاه اطلاعاتی 10.6 برابر شده است؛ این میزان برای موضوع محیط زیست 12.2 است. در حالیکه در حوزه‌های زیرمجموعه محیط-زیست مانند «صنعت»، «دانش»، «آمایش سرزمین»، «مواد»، «آب» و «آلودگی»، میزان جستجوها در این دوره بین 15 برابر تا 21 برابر شده است. بر همین اساس، این مساله نشان می‌دهد که این حوزه‌ها برای پژوهشگران بسیار مورد توجه بوده است. در حالیکه حوزه‌هایی مانند «مرتع»، «فاضلاب»، «خاک»، «حقوق»، «جنگل» و «اقتصاد» رشدی کمتر از 7 برابر داشته‌اند و در حوزه‌های «مرتع»، «فاضلاب» و «جنگل» کاهش میزان جستجوها نیز قابل مشاهده است.
 
بر اساس این پژوهش، می‌توان نتیجه گرفت که محیط زیست یکی از موضوعات مورد توجه پژوهشگران است و رشد آن نیز در سال‌های اخیر بیش از متوسط رشد کل موضوعات بوده است.
 
پس از بکارگیری تکنیک­های داده­کاوی، می­توان حوزه­های زیر مجموعه محیط­زیست را بر مبنای نسبت پاسخ به تعداد جستجو و روند پژوهش (نشاندهنده تمایل پژوهشگران به پژوهش در حوزه­ای خاص) به 4 منطقه تقسیم کرد.
 
منطقه دارای روند پژوهشی بالا و نسبت پاسخ به جستجوی پایین که شامل حوزه­های «آموزش» و «آلودگی» است بیشترین اولویت پژوهش را دارد. در مقابل آن منطقه دارای روند پژوهشی پایین و نسبت پاسخ به جستجوی بالا که شامل «خاک» و « جنگل» است دارای افزونگی پژوهش است و از اولویت کمتری برخوردار است.
 
منطقه دارای نسبت پاسخ به جستجوی پایین و روند پژوهش پایین در بردارنده حوزه­هایی است که از گذشته پژوهش در این موضوعات کمرنگ بوده و پژوهشگران هم تمایل چندانی به پژوهش در این حوزه­ها ندارند، به عبارتی جامعه پژوهشی نسبت به این حوزه­ها غافل بوده است. و منطقه دارای نسبت پاسخ به جستجوی بالا و روند بالا شامل حوزه­هایی است که هرچند میزان قابل توجهی از پژوهش­ها را در خود جا داده است اما همچنان در این حوزه­ها به میزان قابل توجهی پژوهش انجام می­شود.
 
بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش، به دلیل روند پژوهشی پایین و نسبت پایین پاسخ­ها به جستجوهای انجام گرفته، حوزه­های «فاضلاب»، «اقتصاد»، «تنوع زیستی»، «مدیریت»، «مرتع» و «حقوق» نیاز اساسی پژوهش در حوزه محیط زیست است. همچنین با تمرکز بر هر یک از این حوزه­ها مشخص شد که بخش­هایی از این حوزه­ها بیش از سایر بخش­ها از کمبود پژوهش رنج می­برند. به عنوان مثال در حوزه حقوق محیط زیست، مسائلی که مرتبط با اجرائیات و حقوق جزایی است و یا در حوزه مدیریت، مباحث مربوط به مدیریت بلندمدت و راهبردی محیط­زیست بیش از سایر بخش-ها نیاز به پژوهش دارند.
 
گفتنی است، نتایج بیان شده تنها بخشی از حاصل این پژوهش است و از آنجا که کاربران پایگاه اطلاعاتی گنج را عمدتا پژوهشگران و دانشجویان تحصیلات تکمیلی تشکیل می‌دهند، تحلیل رفتار این کاربران می‌تواند با شناخت واقعی از نیازمندی‌های کاربران، دانش ارزشمندی را در حوزه‌های مدیریت و برنامه‌ریزی، طراحی کسب و کار، بهبود کانال‌های ارتباطی، ارتقای نظام‌های خدمت‌رسانی و ... فراهم آورده و هم‌چنین سیاست‌گذاران حوزه‌های مختلف را به در جهت تصمیم‌‌سازی‌های دقیق هدایت می‌کند.
 
لازم به ذکر است، انجام پژوهش‌های تحلیل رفتار پژوهشگران در پایگاه اطلاعاتی گنج، با بیش از 830 هزار مدرک علمی، برای تمامی حوزه‌ها امکان پذیر است و از این طریق می‌توان پژوهشگران و سیاست‌گذاران را به صورت هدفمند رهنمون کرد.