RNAهای حلقوی ابزار تازه برای پیش‌بینی بیماری‌های قلبی

به گزارش ایران اکونومیست؛ امروزه بیماری‌های قلبی عروقی، در کنار سرطان، از مهم‌ترین دلایل مرگ‌ومیر در جهان محسوب می‌شوند. بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت، تنها در سال ۲۰۱۹ بیش از ۱۷ میلیون نفر جان خود را به دلیل این بیماری‌ها از دست داده‌اند که حدود یک‌سوم مرگ‌های جهانی را شامل می‌شود. این رقم در سال‌های آینده احتمالاً بیشتر خواهد شد، زیرا همه‌گیری کرونا سبب شد بسیاری از بیماران دیرتر تشخیص داده شوند. از آنجا که عوامل ژنتیکی، محیطی و سبک زندگی نقشی اساسی در بروز بیماری‌های قلبی دارند، شناسایی و کنترل آن‌ها به موقع اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. با وجود پیشرفت‌های درمانی مانند استفاده از سلول‌های بنیادی و روش‌های نوین جراحی، همچنان تشخیص به‌موقع به‌عنوان اولویت اصلی در مبارزه با این بیماری‌ها مطرح است.

روش‌های متداول تشخیص بیماری‌های قلبی معمولاً تهاجمی، پرهزینه و همراه با استرس زیاد برای بیماران هستند. آزمایش‌های مکرر خون، ادرار، مدفوع و همچنین روش‌های تصویربرداری و تست‌های ورزشی از جمله مراحلی است که افراد پرخطر باید پشت سر بگذارند. این فرآیندها وقت‌گیر و پرهزینه‌اند و گاهی نیز فشار روانی زیادی ایجاد می‌کنند. به همین دلیل، نیاز فوری به یافتن راه‌های ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر برای شناسایی بیماران وجود دارد. یکی از امیدبخش‌ترین مسیرها، استفاده از نشانگرهای زیستی است؛ موادی در بدن که تغییراتشان می‌تواند هشدار زودهنگام در مورد آغاز بیماری بدهد. در سال‌های اخیر، نوعی مولکول به نام RNA حلقوی توجه زیادی را به خود جلب کرده و به عنوان گزینه‌ای جدی در این حوزه مطرح شده است.

محسن قیاسی، پژوهشگر بیولوژی سلولی و مولکولی از مرکز تحقیقات قلب و عروق شهید رجایی دانشگاه علوم پزشکی ایران، به همراه یکی از همکارانش از همین دانشگاه و با همکاری واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، بررسی جامعی درباره نقش RNAهای حلقوی در پیش‌بینی بیماری‌های قلبی انجام داده‌اند. آن‌ها به جای تمرکز بر درمان، روی امکان شناسایی زودهنگام و استفاده از این مولکول‌ها به عنوان نشانگر زیستی تمرکز کرده‌اند.

این تحقیق بر پایه مرور منابع علمی موجود انجام شده است. پژوهشگران با بررسی مطالعات پیشین، شواهد علمی مرتبط با RNAهای حلقوی و نقش آن‌ها در بیماری‌های قلبی را جمع‌آوری و تحلیل کرده‌اند. مرور منابع به آن‌ها این امکان را داده تا دید جامعی نسبت به عملکرد این مولکول‌ها در فرآیندهای سلولی و نقش آن‌ها در پیش‌آگاهی بیماری‌ها به دست آورند.

یافته‌ها نشان می‌دهند که RNAهای حلقوی به دلیل ساختار پایدارشان، نسبت به سایر انواع RNA ماندگاری بیشتری در بدن دارند و همین ویژگی آن‌ها را به گزینه‌ای مناسب برای نشانگر زیستی تبدیل می‌کند. این مولکول‌ها در بافت‌های مختلف بدن و حتی در مایعاتی مانند خون و بزاق یافت می‌شوند. آن‌ها می‌توانند در فرآیندهای مهمی مانند تکثیر سلولی، مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول‌ها و حتی پیری نقش ایفا کنند. ویژگی جالب دیگرشان این است که مانند یک «اسفنج» برای جذب میکروRNAها عمل می‌کنند؛ مولکول‌هایی که خود نقش زیادی در تنظیم فعالیت ژن‌ها دارند.

بر اساس این بررسی، RNAهای حلقوی می‌توانند در آینده به‌عنوان ابزار پیش‌بینی و تشخیص زودهنگام بیماری‌های قلبی به کار گرفته شوند. اگر پزشکان بتوانند تغییرات این مولکول‌ها را در بدن افراد پرخطر شناسایی کنند، امکان مداخله پیشگیرانه پیش از پیشرفت بیماری فراهم خواهد شد. به بیان ساده‌تر، این مولکول‌ها می‌توانند زنگ خطر زودهنگام برای بیماری‌های قلبی باشند.

با این حال، پژوهشگران تأکید می‌کنند که مسیر استفاده عملی از RNAهای حلقوی به عنوان ابزار تشخیص هنوز چالش‌های خود را دارد. جمع‌آوری و پردازش نمونه‌ها باید به‌دقت انجام شود و تحلیل نتایج در مقیاس بزرگ نیازمند مطالعات جامع و چندمرکزی است. همچنین عواملی مانند سن، جنس و تنوع نژادی می‌توانند نتایج را تحت تأثیر قرار دهند. از سوی دیگر، مصرف برخی داروهای رایج قلبی مانند آسپرین و کلوپیدوگرل ممکن است بر میزان RNAهای غیرکدکننده تأثیر بگذارد و باعث پیچیدگی در تحلیل داده‌ها شود.

اهمیت این یافته‌ها که در «فصلنامه مطالعات علوم پزشکی» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ارومیه منتشر شده‌ است، در آن است که می‌توانند مسیر تشخیص بیماری‌های قلبی را ساده‌تر و ارزان‌تر کنند. اگر آزمایش‌های ساده‌ای برای اندازه‌گیری RNAهای حلقوی توسعه یابد، افراد در معرض خطر می‌توانند با آزمایش‌های دوره‌ای تحت نظر قرار گیرند و از پیشرفت بیماری پیشگیری کنند. چنین رویکردی نه‌تنها جان بسیاری از بیماران را نجات می‌دهد بلکه فشار اقتصادی بر نظام سلامت را نیز کاهش می‌دهد.